سرویس تئاتر هنرآنلاین: شیوع ویروس کرونا در جهان تاثیرات منفی زیادی بر حوزه فرهنگ و هنر گذاشت و بسیاری از فعالیت‌ها در این حوزه را با تعطیلی روبرو کرد. حالا با گذشت پنج‌ماه از این همه‌گیری گسترده، برخی از فعالیت‌های هنری و فرهنگی آغاز به کار کرده‌اند و این بازگشایی‌ها روی دیگری از مشکلات اهالی فرهنگ و هنر را نمایان کرده است.
تئاتر در ماه‌های اخیر در ایران با ارائه پروتکل‌های بهداشتی از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا و برخی از نکات بهداشتی خود سالن‌ها در تهران و برخی از شهرهای دیگر باز شده؛ اما چیزی که بیشتر از همه دردآور به نظر می‌رسد سالن‌های خالی از تماشاگر است که به منظور فاصله‌گذاری اجتماعی مدنظر قرار گرفته‌اند.
اینکه در این دوران به دلیل ناشناخته بودن ابعاد شیوع ویروس کرونا چه باید کرد؟ مسئله‌ای است که هنوز برای خیلی از مراکز بهداشتی جهان غیرقابل تصویر است؛ اما تصویب چند پروتکل برای بازگشایی خیلی از صنوف، بدون اینکه ماهیت وجودی و کارایی آنها را در نظر بگیریم نیز نمی‌تواند موثر باشد.
این‌گونه مسائل نیاز به بررسی‌ها و آزمون و خطاهای بسیاری دارد که به نظر می‌رسد در یک تجربه جهانی می‌توان بسیاری از نکات را آموخت و از آن بهره برد.
از همین روی نگاهی داشتم به چند گزارشی که نیویورک تایمز درباره بازگشایی تئاترها در انگلیس منتشر کرده؛ کشوری که با ارائه بسته حمایتی به فعالیت‌های فرهنگی و هنری قرار است از هفته آینده، اول اگوست سالن‌های تئاتر در این کشور بازگشایی شوند.
این یک منظره غم‌انگیز است
درست یک هفته پیش از بازگشایی عمومی سالن‌های تئاتر در بریتانیا که از اول ماه آگوست صورت خواهد گرفت، تئاتر پالادیوم در حالی درهای خود را روی مخاطبان محدودی باز کرد که به گفته بسیاری از دست‌اندرکاران تئاتر و مخاطبان، صحنه‌ای غم‌انگیز از تئاتر برای آنها تصویر شده است.
اندرو لوید وبر بازیگر، آهنگساز تئاتر موزیکال و کارگردان بزرگ تئاتر انگلیس که ۷ جایزه تونی، ۳ جایزه گرمی، یک جایزه اسکار و یک جایزه گلدن گلوب و بسیاری دیگر از جوایز هنری را در کارنامه دارد به عنوان پیشتاز تئاترهای انگلیس، روز پنج‌شنبه 23 جولای در تئاتر پالادیوم که تنها 640 تماشاگر با رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی در آن حضور داشتند، در حالی به صحنه رفت که در ابتدای این نمایش که همه با پروتکل‌های بهداشتی و ماسک در سالن نشسته بودند، گفت: "باید بگویم که این یک منظره غم‌انگیز است."
او با نگاه کردن به اکثر صندلی‌هایی خالی که با برچسب X برای اطمینان از اینکه مردم از آنها استفاده نمی‌کنند مشخص شده بود، گفت: "من فکر می‌کنم این موضوع به اثبات رسیده که چرا فاصله اجتماعی در تئاتر کارایی ندارد و این یک بدبختی برای مجریان تئاتر است."
در حالی این صحبت از سوی وبر یکی از بزرگان صحنه تئاتر انگلیس مطرح شده که دولت این کشور پس از چند ماه فشار اهالی تئاتر، مبنی بر اینکه سالن‌های تئاتر در آستانه فروپاشی هستند، از اختصاص کمک مالی 1.57 میلیارد پوندی (2 میلیارد دلاری) برای موسسات فرهنگی و هنری خود خبر داد و سپس در 17 جولای، بوریس جانسون، نخست وزیر این کشور اعلام کرد تئاترهای انگلیس می‌توانند از اول آگوست تا زمانی که اقدامات فاصله اجتماعی را رعایت می‌کنند، دوباره شروع به کار کنند.
به نظر می‌رسد که هر دو این اطلاعیه‌های دولت این کشور برای ارائه مسیر حیات هنر تئاتر شرایط کافی را ندارند و اکثر تهیه‌کنندگان تئاتر گفته‌اند که بازگشایی آنها تحت رهنمودهای فاصله اجتماعی، برای آنها امکان‌پذیر نیست. حتی لوید وبر در پالادیوم نیز مجدداً این حرف را تکرار کرد: "این مسیر غیرممکن است. ما کاملا باید تئاترهایمان را قادر سازیم که دوباره پر از مخاطب شوند."
راهکار صنوف و انجمن‌های تئاتری انگلیس
اگرچه در ایران صنوف هنری هنوز هم به رسمیت شناخته نمی‌شوند و کارایی چندانی ندارند، اما انجمن‌های فعالی در عرصه تئاتر در کشور حضور دارند که تاکنون نسبت به بازگشایی سالن‌های تئاتر و حتی پیشنهاهایی برای رعایت پروتکل‌های بهداشتی اقدامی نکرده‌اند. این درحالی است که انجمن‌های تئاتر در انگلیس به دنبال راه‌کارهایی برای ارائه پروتکل‌های بهداشتی در تئاتر هستند.
این روزها انجمن تئاتر لندن در تلاش است تا قوانین بهداشتی سالن‌های تئاتر را تغییر دهد و با همکاری برخی از چهره‌های پزشکی این کشور به رهبری آنتونی گالیون، استاد داروسازی در دانشگاه آکسفورد به دنبال تهیه یک پروتکل جایگزین برای بازگشایی تئاترها هستند. در این نسخه جدید که هنوز جزئیات آن مشخص نیست، تاکید شده تا زمانی که همه تماشاگران ماسک می‌پوشند، مخاطبان می‌توانند در کنار یکدیگر بنشینند.
گالیون، یکی از نویسندگان این پروتکل، در این‌باره گفت: "ما نمی‌گوییم که همه تئاتر باید فوراً بازگشایی کنند، اما بیایید آزمایش کنیم و به سمت این هدف حرکت کنیم."
وی افزود: "بدیهی است که تئاترها باید تهویه مطلوبی داشته باشند و مواردی مانند کوتاه کردن مدت زمان اجرای نمایش‌ها نیز باید در این پروتکل جدید بررسی شود."
از نکات قابل توجه در زمینه ارائه پروتکل‌های جدید برای بازگشایی تئاتر در ایران می‌توان به این موضوع اشاره کرد که هیچ‌یک از نهادهای دولتی و خصوصی در زمینه بازاندیشی به موضوع پروتکل‌های بهداشتی از سوی ستاد ملی مبارزه با کرونا اقدامی صورت نداده، این در حالی است که در تهران، تالار مولوی زیر مجموعه دانشگاه تهران و جهاد دانشگاهی است و با توجه به دسترسی که این محیط به اساتید پزشکی در کشور دارد نیز نسبت به ایرادات پروتکل‌های ستاد ملی مبارزه با کرونا اقدامی نکرده است.
مخاطبان چه می‌خواهند و اهالی تئاتر چه می گویند
اما اجرای پیش از موعد تئاتر پالادیوم انگلیس برنامه‌ای برای بررسی و نظرسنجی از مخاطبان تئاتر در مورد رعایت فاصله اجتماعی بود، اغلب مخاطبان حاضر اگرچه رعایت پروتکل‌های بهداشتی را سختگیرانه و دور از انتظار می‌دانستند؛ اما معتقد بودند که حاضر هستند این شرایط را برای بازگشایی سالن‌های تئاتر بپذیرند.
از سویی دیگر تئاترهای انگلیس، پس از اعلام بسته حمایتی دولت هم، باز رو به تعطیلی گسترده می‌روند زیرا برخی از تئاترها خبر از اخراج‌های گسترده فعالان خود می‌دهند. در همین رابطه، تئاتر ملی لندن هفته گذشته به 400 کارمند خود اعلام کرد که در ماه آگوست شغل خود را از دست خواهند داد. این در حالی بود که نیکلاس هیتنر، کارگردان و رئیس پیشین تئاتر ملی، اعلام کرده بود که تعهد 1.57 میلیارد پوندی بسته حمایتی دولت "برنامه‌ای بسیار بهتر از آنچه که انتظار می‌رفت، است."
اما حالا او گفته است: "بدیهی است کارهای زیادی باید انجام شود و سؤالاتی در مورد چگونگی توزیع سریع این بودجه، دستیابی هنرمندانی که به این حمایت نیاز دارند و چگونگی ارتباط با مخاطبان باید بررسی شود، زیرا برای برقراری ارتباط با مخاطب بسیار ناامید هستیم."
آدریان وینکن، مدیر اجرایی تئاتر رویال در پلیموث، انگلیس، نیز گفت: "استقبال از اخبار بازگشایی‌ها نباید خوش‌بینانه باشد، به نظر می‌رسد که بودجه حمایتی، پول زیادی است اما همیشه مشکلات در جزئیات است که هنوز مشخص نشده است."
تئاتر رویال در نیوکاسل نیز یکی دیگر از مکان‌هایی است که اخراج کارمندان خود را اعلام کرده است. فیلیپ برنایز، مدیر اجرایی این تئاتر گفت: "این بسته حمایتی به رسمیت شناخته شده، اما بسیاری از سالن‌های اجرا نمی‌توانند با اقدامات فاصله‌گذاری اجتماعی کارآیی داشته باشند."
با مرور این چند گزارش می‌توان به این نتیجه رسید، بازگشایی سالن‌های تئاتر یکی از ضروریات در جهت فرهنگ‌سازی جامعه و بازگردان شغل چندین هزار نفری هنرمندان این عرصه است، اما این اقدامات در کشورهای مختلف با آزمون و خطا و انتخاب بهترین راه پیش می‌رود و باید نهادهای صنفی و بخش دولتی زمینه فعالیت را در گفتمان‌هایی با ستاد ملی مبارزه با کرونا و جامعه پزشکی کشور در جهت رسیدن به یک پروتکل جامع برای تماشاگران و هنرمندان تئاتر در نظر بگیرند.