به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی سی و هشتمین جشنواره بین‌المللی تئاتر فجر، سعید اسدی، رفیق نصرتی و مهرداد کوروش‌نیا آثار گروه‌های نمایشی برگزیده جشنواره‌های تئاتر استانی را برای حضور در بخش رقابتی جشنواره انتخاب می‌کنند.
سعید اسدی متولد سال ۱۳۵۲ در کرمانشاه است. او دارای مدرک دکترا در رشته تئاتر و سینما از دانشگاه تهران، مدرس دانشگاه، نمایشنامه نویس و پژوهشگر تئاتر است.
رفیق نصرتی متولد ۱۳۵۸ در سقز منتقد، نمایشنامه‌نویس و کارشناس ارشد ادبیات نمایشی از دانشگاه تهران و دانشکده هنرهای زیبا است.
مهرداد کوروش نیا متولد آبان ۱۳۵۳ موسس گروه نمایشی "درنگ" و کارگردان تئاتر است. این هنرمند دارای مدرک کارشناسی تئاتر با گرایش ادبیات نمایشی از دانشگاه سوره و کارشناسی ارشد تئاتر با گرایش ادبیات نمایشی از دانشگاه هنر و معماری است.
چهارهمین همایش برگزیدگان جشنواره های تئاتر استان ها تا ۱۰ دی ماه میزبان ۶۰ گروه نمایشی از سراسر کشور و در مجموعه تئاتر شهر و هتل باباطاهر در حال برگزاری است.
مروری بر برنامه چهارمین روز همایش برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استان‌ها
چهارمین همایش برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استان‌های کشور در روز یکشنبه هشتم دی ماه میزبان کارگاه "قصه‌گویی در درام" با حضور حسین کیانی است که از ساعت 10 تا 13 در سالن مشاهیر مجموعه تئاتر شهر برگزار می‌شود.
همچنین پلاتوی شماره دو تئاتر شهر میزبان کارگاه "طراحی اجرا مستقل از متن" با حضور علی اصغر دشتی است.
در نهایت آخرین برنامه روز چهارم همایش به دیدار و گفت و گو شرکت کنندگان با هیئت انتخاب اختصاص دارد که از ساعت 22 تا 23:30 در سالن اجتماعات هتل باباطاهر و محل استقرار گروه‌های نمایشی انجام می‌شود.
چهارمین همایش برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استان‌های کشور تا 10 دی ماه در مجموعه تئاتر شهر و هتل باباطاهر در حال برگزاری است.
صادقی: تئاتر باید به فرهنگ تاریخ و جامعه کمک کند
کارگاه "تجربیات صحنه: کارگردانی" با حضور قطب‌الدین صادقی و با اجرای محسن حسن‌زاده مدیر روابط عمومی اداره کل هنرهای نمایشی شامگاه جمعه ششم دی در چهارمین همایش برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استان‌ها در سالن اجتماعات هتل باباطاهر برگزار شد.
قطب‌الدین صادقی در ابتدای این جلسه، درباره نخستین فعالیت‌های هنری خود، بیان کرد: زمانی که ما کار تئاتر را شروع کردیم، در شهرستان هنری به معنای تئاتر وجود نداشت، فعالیت‌های تئاتری ما متمرکز بر انجمن فرهنگی و هنری دبیرستان‌ها بود، ما در سنندج شش دبیرستان داشتیم که هرکدام سالن نمایش داشتند و این اتفاق بی‌نظیر بود.
وی ادامه داد: نسل ما خودساخته بود، پنجشنبه‌ها همه دبیرستان‌ها برنامه انجمن فرهنگی و هنری داشتند و دانش‌آموزان خود به تولید آثار فرهنگی و هنری می‌پرداختند، ما نسل مولد بودیم. نسل امروز چندان اهل تمرین و تولید نیست.
صادقی تاکید کرد: ما با سواد و فرهنگ بالایی به تهران آمدیم و از این بابت سربلند هستیم، ما آرمانگرا بودیم و به کم رضایت نمی‌دادیم. به شخصه خود را مدیون سه فرهنگ و آیین می‌دانم، فرهنگ کردستان، فرهنگ ایرانی و سوربون که نظم، متدلوژی و خلاقیت را به من آموخت.
این هنرمند سپس درباره هنر و تقسیم‌بندی آن بیان کرد: هنر دو شامل دو دسته نقد و تفنن می‌شود؛ هنر به معنای نقد دارای هدف است، به مسایل مهم می‌پردازد و دغدغه‌مند است اما هنر تفننی دغدغه‌ای ندارد.
در بخش دیگر این نشست صادقی درباره موضوعاتی که در مسیر حرفه کارگردانی به آن‌ها توجه داشته است، توضیح داد: در کارگردانی از چند مقوله بهره بردم، ایران تنها کشوری است که تراژدی، کمدی، نقالی، خرده نمایش‌های مردمی و سه نوع نمایش کودک دارد، اجداد ما خلاق بودند و در بدترین برهه‌‌های تاریخ که توسط اقوام وحشی دائما مورد حمله قرار گرفتند به فعالیت‌های هنری پرداختند، این ظرفیت‌های تاریخی و فرهنگی ماست و تلاش کردم در اولین گام کارگردانی از تاریخ بهره ببرم.
وی افزود: دومین گام استفاده از کتاب‌های تاریخ است، ما کتاب‌های بی‌نظیری در این حوزه داریم، مانند "تاریخ بیهقی". به نظرم همه باید از این منابع استفاده کرده و آن‌ها را به روز کنند نه آنکه تکرارشان کنند، تکرار گذشته درست نیست. هنر دائما در حال تغییر و پیشرفت است و هیچ وقت تکراری نمی‌شود، ما هم نباید در کار هنری گرفتار تکرار شویم. سپس آیین‌های بومی ایرانی مورد توجه ام بود که بسیار اهمیت دارد. مهم‌ترین موضوع در کارگردانی، داشتن ایده بزرگ مرکزی است که بدون آن اصلا کارگردانی شکل نمی‌گیرد.
این کارگردان و نمایشنامه‌نویس با اشاره به میزانسن مطلوب در تئاتر ایران گفت: در حال حاضر کارگردان باید میزانسنی متناسب با مفاهیمی که گفتم طراحی کند و میزانسن باید به نحوی باشد که مردم با آن ارتباط برقرار کنند، تئاتر باید به جامعه درس بدهد. تئاتر باید به فرهنگ، تاریخ و جامعه کمک کند. ضمن اینکه پژوهش اصل مهمی در کارگردانی است.
وی در پایان گفت: هنر یعنی تاثیرگذاری. اگر نمایشی که اجرا می‌کنید بر مخاطب تاثیر نگذارد، به درد نمی‌خورد.
علیزاد: درام‌نویسی برای داستان‌نویسان بسیار سخت است
دومین جلسه از کارگاه "نگارش خلاق" با حضور علی‌اکبر علیزاد، امروز (جمعه ششم دی) در چهارمین همایش برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استان‌ها در سالن مشاهیر مجموعه تئاتر شهر برگزار شد.
در ابتدای کارگاه حضار متن‌هایی را که نوشته بودند، قرائت کردند و سپس علیزاد گفت: مطرح کردن سوال‌های متعدد را تا آخرین پلات می‌توان ادامه داد تا داستان شکل بگیرد، اما ایده مفهومی کلی است، در حد یک پلات نیست و باید بتوانیم خیلی کوتاه و خلاصه آن را طرح کنیم. ایده می‌تواند در قالب یک تصویر، کاراکتر یا مکان شکل بگیرد اما معمولا بیشتر ایده‌ها کاراکتر محور هستند.
وی ادامه داد: ما به عنوان هنرمند باید نسبت به ایده‌ها هیجان و شور داشته باشیم، اما نباید فراموش کنیم که صبر لازمه کار است و روی ایده اولیه باید فکر کنیم و آن را پرورش دهیم تا ببینیم همان هیجان اولیه را در ما بر می‌انگیزد یا نه.
علیزاد با اشاره به فرآیندی که باید برای نگارش یک نمایشنامه طی کرد، توضیح داد: ما وقتی می‌خواهیم یک نمایشنامه بلند بنویسیم، برای به ثمر رسیدن ایده دو تا سه هفته زمان نیاز است تا به یک پلات برسیم، سپس دو دست‌نویس داریم، دست نویس شماره یک روایت شروع نمایشنامه تا پایان است اما پلات همه مسایل را می‌گوید، ممکن است به عقب برود، جلو بیاید و ... .
این نمایشنامه‌نویس تاکید کرد: دست‌نویس دو شامل تمامی عناصر مورد نیاز برای نمایش است که در دست نویس اول تنها به آن‌ها اشاره کرده‌ایم، در این مرحله به شکل مبسوط‌تری به تمام جزییات می‌پردازیم، این مرحله بسیار شبیه نوشتن یک رمان است. در نهایت به مرحله بعدی که دیالوگ‌نویسی است می‌رسیم و نمایشنامه به سرانجام می‌رسد.
وی همچنین گفت: ما نباید تا مرحله دست‌نویس دو به مسایلی چون مقتضیات صحنه، نور و ... فکر کنیم، بلکه باید روی ایده و اصل داستان خود متمرکز شویم و سپس در مرحله پایانی باید نگاه صحنه‌ای به نمایشنامه داشته باشیم.
در ادامه این کارگاه، علیزاد با تاکید بر دشواری‌های درام‌نویسی، گفت: افرادی که پیشینه داستان‌نویسی دارند، درام‌نویسی برایشان بسیار سخت است. نکته مهم در نوشتن نمایشنامه این است که هرچه جلوتر بروید دست و بالتان تنگ‌تر می‌شود و اگر چنین احساسی پیدا کردید مطمئن باشید که نمایشنامه خوبی را می‌نویسید.
او همچنین بیان کرد: شکل روایت در پلات تعریف نمی‌شود بله شکل روایت در دست نویس یک تعریف خواهد شد.
در بخش پایانی این کارگاه حضار به طرح ایده‌های خود را در قالب یک کاراکتر در پلات پرداختند.
بهنام: تماشاگر سنتی تئاتر خود را جزیی از آیین تئاتر می‌بیند
سعید بهنام مدرس کارگاه " تاثیر شیوه های اجرایی معاصر در خلق یک اثر هنری فراگیر" با بیان این که بیش از این که تئاتر دستخوش تحول شده باشد، عناصر اجرایی تحول یافته اند، اظهار کرد: تعریف تئاتر در دوره‌های مختلف تغییر پیدا کرده و تعاریف هنر نیز در حال تغییر است.
وی ادامه داد: در علوم انسانی با محیط غیرایزوله طرف هستیم. هنر شبیه به مد است. تئاتر آیینی هم تا حدودی همین گونه است و به لحاظ زیبایی‌شناسی و اجرایی تغییر پیدا نمی‌کند. در تعزیه تماشاگر دنبال هنر نیست بلکه به دنبال مراسمی است که به اتفاقی دیگر وصل شود.
بهنام با اشاره به تحولات رخ داده در تاریخ تئاتر عنوان کرد: سال 1875 که سمبلیسم بروز کرد، نشانه شناسی به هنر وارد شد و مخاطب از یک بیننده و شنونده صرف تبدیل به مخاطب متفکر و پرسشگر شد. از دوره سمبلیسم نخستین کسانی که پای‌شان به تئاتر صحنه‌ای باز شد، نقاش‌ها بودند. به آن‌ها اجازه داده شد که هنر خود را به صحنه وارد کنند. پیش از آن نور صحنه ای تنها صحنه را روشن می‌کرد، اما سایه‌ها و نورپردازی هم دارای اهمیت شد.
وی افزود: اثر هنری فراگیر به اثری گفته می شود که از تمام متریال استفاده می کند تا مخاطب را به مخاطب منتقد و کشف کننده تبدیل می کند. در بحث اثر هنری فراگیر مولفه هایی وارد تئاتر شد و از دل این اتفاق، مفاهیمی مانند تئاتر تصویری بیرون آمد. نقاش ها نگاهشان به تئاتر، نگاه تصویری بود و اثر را به شکل تابلو می‌دیدند نه دیالوگ. آن‌ها تصویر را خوب می‌شناختند و درام را در تصویر جست و جو می‌کردند.
بهنام با تاکید بر عنوان "تئاتر" خاطرنشان کرد: ترجمه نمایش برای کلمه تئاتر، ترجمه اشتباهی است. تئاتر، تئاتر است.
این مدرس ادامه داد: پرفورمنس نیز به معنای اجرا است. همچنین اصطلاح درست "پرفورمنس آرت" است. پرفورمنس آرت نیز چند مولفه دارد؛ مکان واقعی، زمان واقعی، مخاطب واقعی و جسم واقعی مولفه‌های پرفورمنس هستند. امروز در بازی‌های کامپیوتری اینترکت وجود دارد و می خواهد حضور شما را دائما در بازی داشته باشد. اینترک در تئاتر می تواند فعال بودن و مداخله تماشاگر در روند اجرایی باشد.
بهنام با اشاره به این که پرفورمنس بعد از "هپنینگ" مولفه‌های مختلف تئاتر را تحت تاثیر قرار داد، عنوان کرد: وقتی از پرفورمنس استفاده می‌کنیم از تاثیر و حضور وافعی صحبت می‌کنیم. پرفورمر با مدیریت بحران طرف است چراکه نمی‌داند چه چیزی پیش می‌آید.
وی افزود: تماشاگر سنتی تئاتر خود را جزیی از آیین تئاتر می‌بیند. در مشارکت آیینی، تماشاگر حالش خوب است. بعدی تماشاگر کلاسیک است و برایش مهم است که چه اجرایی می‌بیند و تشویقش بازتابی از اجرا دارد. تاثیر تماشاگر در نقد تئاتری هم مهم است و در ادامه تماشاگر تئاتر در قالب عملی هنری و نه آئینی آن را می‌بیند. تماشاگر معاصر نیز با شکلی از اجرا مبتنی بر نشانه شناسی جلو می‌رود. کانتور یکی از کارگردانانی است که آثارش مبتنی بر نشانه شناسی است. کانتور به عنوان کارگردان روی صحنه حضور دارد و روی مرز دیوار فرضی بین تماشاگر و نمایش می‌ایستد. کانتور از تماشاگر معاصر صحبت می‌کند و می‌گوید به واسطه مدیا از هنرهای مختلف اطلاعاتی دارد و منتقد و موثر است.
راهکارهای تئاتر ایران برای دوری از تمرکزگرایی
پنل "مناسبات اقتصادی تئاتر ایران" با حضور جلال تجنگی، بهزاد آقاجمالی و جهانشیر یاراحمدی جمعه ششم دی در سالن اجتماعات هتل باباطاهر برگزار شد.
در ابتدای این نشست جلال تجنگی از وجود دو تفکر تمرکززدایی و تمرکزگرایی در تئاتر ایران و تاثیرات اقتصادی که بر این حوزه دارد گفت.
وی بیان کرد: به نظرم مرکززدایی یا مرکزگرایی به انتخاب افراد بستگی دارد، ما برای بررسی این دو مقوله باید تاثیرات هر کدام را براساس پیشینه تاریخی که دارند بررسی کنیم.
همچنین بهزاد آقاجمالی، درباره این موضوع، گفت: اشتراک و تفاهمی میان تمامی دولت‌ها و حکومت‌ها وجود دارد و آن هم مرکزگرایی است، امروزه مرکزگرایی به معنای گذشته نیست اما متاسفانه سیاه چاله تهران در ایران عملا همه چیز را می‌بلعد و این مسئله باعث تضعیف شهرستان‌ها و استان‌های دیگر می‌شود. ما آنچه در تهران این روزها می‌بینیم همان مصداق فیلم "حاجی آقا اکتور سینما" است.
جهانشیر یاراحمدی، دیگر سخنران این پنل بود که درباره تاثیرات متقابل پایتخت و استان‌ها بر یکدیگر، توضیح داد: من معتقدم که موضوعات مدرن و نو تنها به پایتخت محدود نمی‌شود، الان دوره‌ای است که اندیشه‌های تازه از روستاها و شهرهای کوچک به پایتخت تحمیل می‌شود و چه بسا در آینده نه چندان دور پایتخت را ببلعد.
وی افزود: این مسئله ضلع های مختلفی دارد، از جمله هنرمندان، مدیران و مسئولان. من حدود 24 سال پیش مانند بسیاری از جوانان فکر می‌کردم باید اثرم را در پایتخت به نمایش بگذارم اما در این مقطع از زندگی معتقدم اگر نمایشم را در شهر خودم روی صحنه ببرم اثرگذارتر است. به عنوان نمونه همواره این سوال را در ذهن دارم که چرا جشنواره نمایش‌های آیینی و سنتی در تهران برگزار می‌شود؟ چه نسبتی بین تهران و نمایش‌های آیینی و سنتی برقرار است؟
این هنرمند تاکید کرد: سیاست‌گذاران هنری کشور سال‌ها پیش ریل گذاری ای انجام دادند که امروز نتیجه آن را می‌بینیم، تمرکزگرایی مهم‌ترین مانع برای توسعه است، متاسفانه تمرکززدایی در چهار دهه گذشته تنها در حد یک حرف و شعار باقی مانده و هیچگاه عملی نشده است. همه ما در استان‌ها علاقه‌مند هستیم تا برای حضور در جشنواره بین المللی تئاتر فجر اثر تولید کنیم اما واقعا چرا باید چنین تفکری داشته باشیم؟ تمرکززدایی مهم‌ترین قدم برای توسعه هر نقطه جغرافیایی است، اگر به واقع به فکر توسعه فرهنگ و هنر هستیم، تمرکززدایی باید حتما عملی شود.
در ادامه این پنل، آقاجمالی با تاکید بر اینکه مرکزگرایی به اقتصاد تئاتر پیوند خورده است، گفت: اقتصادی که مرکزگرایی با آن پیوند دارد به دولت وابسته است. واکنش‌ها نشان می‌دهد ما از این رویکرد رضایت نداریم و به نظرم حمایت سیستماتیک دولت نیازمند تغییر است.
یاراحمدی هم اضافه کرد: من معتقدم نباید پایتخت را یک سمت قرار داد و سایر استان‌ها را در سمت دیگر، هر استان برای خود شرایط و هویت مستقل و متفاوتی دارد که باید به تفکیک بررسی شود.
همچنین تجنگی با تاکید بر اینکه برای همه حق قائل شدن به منفعت جمعی ختم می‌شود، توضیح داد: ما باید بدانیم چه ظرفیت‌هایی داریم و چطور می‌توانیم آن‌ها را هم افزا کنیم؟ متاسفانه یکی اتفاقاتی که رخ می‌دهد هدر دادن منابع است. یک کارگردان اثری را برای نمایش آماده می‌کند، بیش از 70 درصد بودجه‌اش صرف هزینه عوامل می‌شود و در نهایت این نمایش را 10 شب اجرا می‌کند و تمام؛ به تاریخ می‌پیوندد. چرا؟ ما باید فکر کنیم چطور نمایشی طراحی کنیم که چند سال امکان نمایش داشته باشد و بتوانیم از آن بهره اقتصادی ببریم.
در بخش پایانی این نشست، آقاجمالی با اشاره به اینکه برای دوری از تمرکزگرایی چه باید کرد، توضیح داد: رسالت اصلی اهالی تئاتر با ایثار همراه است، واقعیت این است که میانگین رفتاری و فرهنگی جامعه به ما به عنوان انسان‌های عاقل نگاه نمی‌کند و در چنین شرایطی اینکه ما تئاتری از بکت کار کنیم و با استقبال رو به روشود، فکر درستی نیست. من به عنوان کسی که شناخت خیلی ملموسی از تئاتر استان‌ها ندارم، به تاریخچه تمرکزگرایی و تمرکززدایی در جهان نگاه کردم و به این نتیجه رسیدم که چند کار باید کرد: اول اینکه واقع‌بینی به تئاتر والا داشته باشیم، همچنین از آیین‌های نمایشی بومی خود استفاده کنیم، دوم اینکه حلقه فکری و پژوهشی، نشریات و... در گروه‌های تئاتری خود ایجاد کنیم، سوم به برگزاری جشنواره‌های تئاتری مستقل از فجر بپردازیم، چهارم به فکر تاسیس اصناف تئاتر از سمت هنرمندان باشیم، پنجم هم به‌ضرورت ایجاد دپارتمان های تئاتری در دانشگاه های استان‌ها توجه کنیم.
یاراحمدی هم با تاکید بر اینکه ذهنیت خود را نسبت به جشنواره فجر باید تغییر دهیم، بیان کرد: باید ذهنیتی را که نسبت به فجر داریم تغییر دهیم، دوم طرح تبادل با استان‌های همجوار را راه بیندازیم تا بتوانیم تئاتر را گسترش دهیم و تئاترهای متناسب با اقلیم خود را پرورش داده و معرفی کنیم.
چهارمین همایش برگزیدگان جشنواره‌های تئاتر استان‌های کشور تا ۱۰ دی ماه در مجموعه تئاتر شهر و هتل باباطاهر در حال برگزاری است.
سی و هشتمین جشنواره بین المللی تئاتر فجر به دبیری نادر برهانی مرند ۱۰ تا ۲۰ بهمن ماه امسال برگزار خواهد شد.
آدرس سایت جشنواره fitf.theater.ir است.