سرویس تئاتر هنرآنلاین، پیام فروتن یکی از سه داور بخش تئاتر کوتاه بیست و دومین جشنواره ملی تئاتر فتح خرمشهر است. او در گفت‌وگو با خبرنگار هنرآنلاین درباره معیارهای انتخاب آثار این بخش که در این دوره برای نخستین‌بار به این جشنواره افزود شده است، گفت: متن یک اثر کوتاه اساسا براساس ایده یا کانسپت شکل می‌گیرد یا اینکه ایده گسترش می‌یابد و به شکل یک پرفورمنس به مدت ۲۰ تا ۳۰ دقیقه در می‌آید. متاسفانه آثار شرکت‌کننده در بخش تئاتر کوتاه این جشنواره در حد فاجعه بودند. در بخش بازخوانی متون جشنواره با آثار درخشانی روبرو نبودیم اما از آنجا که این بخش در جشنواره گنجانده شده بود باید تعدادی متن انتخاب می‌شد. ما سعی‌مان بر این بود تا از میان متون رسیده بی‌آسیب‌ترین و درست‌ترین آثار را انتخاب کنیم. در بخش بازبینی نیز تلاش‌مان بر این بود تا آثاری را انتخاب کنیم که نسبت به بقیه نمایش‌های حاضر از ویژگی‌هایی برخوردارند.
او همچنین اضافه کرد: در این جشنواره ما شاهد آثاری در این بخش بودیم که حتی استاندارد هم نیستند اما از آنجا که این بخش در جشنواره تعبیه شده ما مجبور بودیم تا برای آن خوراک تامین کنیم هرچند که این خوراک از استانداردهای لازم برخوردار نبود. این اقدام مانند این است که ما یک غذای بسیار لذیذی را داشته باشیم اما به آن دسترسی نداشته باشیم و مجبور شویم غذایی تهیه کنیم تا امورات بگذرد و تنها بتوانیم جوابگوی مهمان‌ها باشیم. در حقیقت ما در این جشنواره توانستیم به سمت روش دوم برویم و در نهایت نیز شاهد آثار خامی در این رویداد هستیم تا حدی که در داوری ما نیز تأثیرگذار بوده و داوری کاملی نداشتیم.
این مدرس دانشگاه ضمن اشاره به اینکه تئاتر کوتاه در جشنواره‌های دانشگاهی سابقه‌ای بیش از بیست سال دارد، عنوان کرد: این نوع تئاتر در جشنواره‌های دانشگاهی جای خود را پیدا کرده است و آثار به سمت پرفورمنس و هنرهای اجرایی و تجربی می‌رود و نتایج خوبی نیز داشته است. بسیاری از هنرمندان شناخته شده تئاتر، بیست سال پیش در این جشنواره شرکت کرده‌اند اما قالب آثار شرکت‌کننده در جشنواره تئاتر ملی فتح خرمشهر از شهرستان‌ها حضور داشتند و بسیار تاکید دارم که بحث آموزش در شهرستان بسیار ضعیف و حتی منفی است و با برخی از مولفه‌ها در شهرستان‌ها روبرو هستیم که ضد تئاتر است. به عنوان مثال هنرمند تئاتر شهرستان حتی نمی‌داند که به منظور طراحی صحنه اثرش باید ابتدا اسکیس زده و به کارگردان ارائه کند بلکه دکور را می‌سازد و معتقد است کارگردان نیز می‌پذیرد. متاسفانه افراد در شهرستان‌ها از ابتدایی‌ترین اصول تئاتر آگاهی ندارند در نهایت نتیجه آنچه می‌شود که اکنون شاهدش هستیم.
فروتن در پاسخ به این سوال که چرا هنرمندان نام آشنای تئاتر به جشنواره‌های موضوعی اهمیت نمی‌دهند و در این جشنواره‌ها حضور پیدا نمی‌کنند؟ اظهار کرد: بهتر است اینگونه سوال شود که چرا بسیاری از هنرمندان شناخته شده، تئاتر رو بوسیده و کنار گذاشته‌اند و دیگر تئاتر کار نمی‌کنند؟ این یک شرایط عام است که به وجود آمده و این وضعیت در تهران بارز، محسوس و روشن‌تر است. تولید تئاتر در شهرستان‌ها بسیار ارزان و راحت‌تر است و تنها کافی است که کمی دانش تئاتر در شهرستان‌ها وجود داشته باشد تا آثار خوبی تولید شود. در شهرستان‌ها استعدادهای خوبی پیدا می‌شود اما متاسفانه این استعدادها خام است. آنها باید آموزش داده شوند، تمرین و تجربه کنند اما جای تأسف است که بستر آن موجود نیست تا آنها پیشرفتی کنند. به اعتقاد من مطالعه برخی از این دوستان کم است و با تاریخ هنر، تاریخ تئاتر و... که یک تئاتری باید از آن آگاهی داشته باشد، ناآشنا هستند و این مسئله در کار عملی‌شان نمود پیدا می‌کند.
او درباره ضرورت برگزاری اینگونه جشنواره‌ها تصریح کرد: مدتی است که کارگاه‌های آموزشی طراحی صحنه را در شهرستان‌ها برگزار می‌کنم، پیش از شروع ورک‌شاپ‌ها فرم‌هایی درباره وضعیت تئاتر شهرستان‌ها در اختیار متقاضیان قرار می‌دهم تا در نهایت یک کار پژوهشی روی آن انجام شود. نکته قابل توجه این است که بدون استثنا همه عنوان کرده‌اند که ما در شهرستان‌ها تماشاگر تئاتر نداریم. با این شرایط متوجه نمی‌شوم که چه لزومی دارد در شهرستان تئاتر کار شود؟
این طراح صحنه در ادامه اضافه کرد: تنها مخاطب و تماشاگر بسیاری از نمایش‌های بخش تئاتر کوتاه جشنواره تئاتر فتح خرمشهر، هیئت داوران بودند و حتی یک نفر تماشاگر در سالن وجود نداشت. در نتیجه به اعتقاد من اکنون نیاز مملکت ما تئاتر نیست و در واقع ما هیاهوی بسیار برای هیچ می‌کنیم. متاسفانه ما مخاطب‌سنجی نمی‌کنیم. در جشنواره فتح خرمشهر شاهد یک نمایش جنوبی محلی و به زعم کار کمدی از خرمشهر بودیم. سالن نمایش کاملا پر بود و مخاطبان با وجود تمام ضعف‌های این اثر، بسیار از آن لذت بردند. بنابراین چرا هنرمندان به سمت و سوی اینگونه کارها نمی‌روند و می‌خواهند که حتما آثاری از چخوف، استریندبرگ و شکسپیر را کار کنند در شرایطی که تماشاگران این آثار را نمی‌پسندند؟ نمی‌دانم چرا به سمت تئاترهای روشن‌فکری می‌رویم که جای آن در اینگونه شهرها نیست؟ به نظرم ابتدا باید تماشاگرمان را با تئاتر آشنا کنیم و سپس او را وارد مباحث عمیق‌تر تئاتر کنیم.
او افرود: مسئله بعدی این است که در شرایط کنونی حاضر و با وجود بحران اقتصادی و اجتماعی، من عمیقا با برگزاری جشنواره‌ها حتی جشنواره تئاتر فجر هم مخالف هستم. به نظرم باید پنج سال کلیه جشنواره‌ها تعطیل شود و بودجه آن را به ساخت یک سالن بلک باکس استاندارد در هر شهر اختصاص دهند و در همان سالن از تعدادی هنرمند پیشکسوت به روز و باسواد دعوت کنند تا بیایند و حدود یک تا دو ماه در آن شهر مستقر شوند و شروع به آموزش کنند و از دل این آموزش‌ها آثاری تولید و اجرا شود و عوامل آن نمایش تبدیل به آیندگان تئاتر آکادمیک آن شهر شوند تا این امکان را داشته باشند تا با در اختیار قرار دادن منابع، مسیرشان را به صورت علمی ادامه دهند.
پیام فروتن با اشاره به اینکه متاسفانه در شهرستان‌ها یک کتابخانه نمایشی مناسب وجود ندارد، تصریح کرد: در صورتی‌که چنین کتابخانه‌ای وجود داشت فعالان عرصه تئاتر با مراجعه به جدیدترین کتاب‌ها دسترسی داشتند و آن را مطالعه می‌کردند. به اعتقاد من به این منظور باید پنج سال بودجه به آن اختصاص داشته شود و در صورتی‌که بودجه وجود ندارد باید جشنواره‌هایی که جز نزاع و درگیری هیچ خاصیتی ندارد را تعطیل کنند و بودجه جشنواره به آموزش و ساخت سالن اختصاص یابد.
او با بیان اینکه در جشنواره‌ها چه در تهران و چه در شهرستان‌ها با مسئله قبیله‌گرایی روبرو هستیم، گفت: ما شاهد چیزی به نام توسعه مدنی در شهرها نیستیم، بلکه یک سری قبیله می‌بینیم که در یک نظام مدنی به نام شهر زندگی می‌کنند و قبیله‌ها برای یکدیگر می‌زنند و اصلا چیزی پیش نمی‌رود. به واسطه اینکه هر کسی عامل ترمز قبیله دیگر است. در تهران نام این اتفاق را باندبازی گذاشته‌ایم. به نظرم ما هنوز دوره سنت را هم سپری نکردیم و در دوره عشایری سیر می‌کنیم و در دوره عصرحجر که همه به تازگی از غار در آمده‌اند و در کنار رودخانه روستایی ساخته‌اند و با هم زندگی می‌کنند.
عضو هیئت انتخاب جشنواره تئاتر فتح خرمشهر با اشاره به اینکه وظیفه شهرداری‌ها به خصوص آموزش و پرورش است که از دوران کودکی با بچه‌ها تئاتر کار کردن را آغاز کنند و سپس ضرورت تئاتر در خانواده‌ها عنوان شود، یادآور شد: متاسفانه اکنون کودکان بیشتر با فضای مجازی و وسایل الکترونیکی سرگرم هستند و در مدرسه هیچ آموزشی به آنها داده نمی‌شود و سپس وارد دانشگاه می‌شوند و در صورتی‌که خیلی به تئاتر علاقمند باشد آن هم به واسطه تماشای تعدادی سریال‌های تلویزیونی و اینکه شنیده‌اند فلان بازیگر سوپراستار دستمزدهای میلیونی و میلیاردی دریافت می‌کند، تصمیم می‌گیرد این رشته را ادامه دهند و بازیگر شوند. هیچ تعریف درستی از تئاتر وجود ندارد و هیچ نظام سامان‌مند تئاتری موجود نیست و اداره کل هنرهای نمایشی نیز همه چیز را به امان خدا رها کرده است و خانه تئاتر هم که اصلا صنف نیست و یک موسسه فرهنگی و هنری است که حتی نمی‌تواند فعالیت صنفی داشته باشد.
پیام فروتن در پایان صحبت‌هایش گفت: من حال حمیدرضا آذرنگ را به خوبی درک می‌کنم برای اینکه معتقدم تمام کارهای بزرگ در این مملکت مانند لغت‌نامه دهخدا، فردی انجام شده است. متاسفانه کار گروهی در کشور ما معنی ندارد و هنوز قبیله‌ای زندگی می‌کنیم. در جریان هستم سنگ‌هایی جلوی پای آذرنگ انداختند و آگاه هستم تا چه حد او را مورد آزار قرار دادند و می‌دانم چه قول‌هایی به او دادند و به آن عمل نکردند. تنها برایش آرزوی صبر می‌کنم و امیدوارم این جشنواره برایش درس عبرتی باشد تا دیگر از این کارها انجام ندهد.