سرویس تئاتر هنرآنلاین: این روزها بحث بودجه فرهنگ و هنر در میان هنرمندان بسیار شنیده می‌شود. با وجود تحریم‌ها و بحران‌های اقتصادی که در پیش روست، سطح توقع جامعه فرهنگی و هنری از بودجه این حوزه که به مجلس ارائه شده بیش از این بود؛ زیرا بسیاری از هنرمندان عقیده دارند که در شرایطی بحرانی این حوزه فرهنگ و هنر است که می‌تواند جامعه را در جهت عبور از بحران‌ها راهبری کنید. از سویی دیگر موضوع ارز دولتی که به کالاهای فرهنگی و هنری تعلق نمی‌گیرد، مبحثی است که علاوه بر هنرمندان، سید مجتبی حسینی معاون هنری وزارت ارشاد نیز روی آن تاکید دارد، زیرا که می‌تواند در جهت ایجاد جریان‌های هنری و امیدبخشی به جامعه موثر باشد. به همین بهانه با جمعی از هنرمندان حوزه تئاتر در رابطه با موضوع بودجه و همین‌طور اختصاص ارز دولتی به گفت‌و گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید:
چرا بودجه وزارت ارشاد کمترین بودجه در میان نهادهایی است که کار فرهنگی می‌کنند
بهروز غریب‌پور معتقد است، هیچ شخصی نباید شک کند که یک برنامه خوب فرهنگی می‌تواند در حفظ روح جامعه موثر واقع شود.
این نویسنده و کارگردان باسابقه تئاتر با این توضیح که در چارچوب یک نظام باید به فرهنگ و هنر به عنوان مولفه‌های اصلی آن نظام توجه شود، گفت: اگر فرهنگ نخستین مولفه‌ای باشد که به دلیل بحران‌هایی هم‌چون جنگ، تحریم و هر اتفاق دیگری دچار صدمه شود در اساس باید شک کرد که آن نظام به فرهنگ و هنر اعتقادی دارد یا ندارد.
او با بیان این که شرایط گاهی چنان ایجاب می‌کند که بودجه نهاد و سازمان‌ها کم شود، افزود: اگر بودجه همه نهادها و سازمان‌ها کاهش پیدا کند این امر پذیرفتنی است که در بخش فرهنگ و هنر نیز شاهد این اتفاق باشیم. اما آن‌جا مشکل پیش می‌آید که با خیلی از افراد و مسوولین روبرو می‌شویم که اهمیت رسانه و فعالیت فرهنگی را نمی‌دانند. طبیعی است که گفته شود مردم وقتی گرسنه هستند چه دلیلی دارد کنسرت برگزار شود؟ یا نمایشی روی صحنه برود؟ که ممکن است هر آدم عامی را قانع کند. مردم گرسنه هستند پس نباید به موسیقی، فیلم و تئاتر فکر کرد. اما وقتی عمیقا به راز وجود این هنرها طی هزاران ساله در خانواده بشری پی برده باشیم، متوجه می‌شویم چه بسا در بسیاری از موارد لازم است از بودجه نظامی کم و بر بودجه فرهنگ و هنر اضافه شود.
کارگردان "اپرای عاشورا" با تاکید بر این که آنچه که یک ملت را نگه می‌دارد فرهنگ، احساس و عواطف است، تصریح کرد: همه این‌ها نباید دست‌خوش سلیقه شوند. بارها از زبان مسوولین و نمایندگان مجلس شنیده‌ایم، مادامی که مردم نان ندارند فلان برنامه نباید برگزار شود. اگر تصور کنیم نان تغذیه جسمی است، فرهنگ تغذیه روحی و روانی یک مملکت است. بنابراین این‌ها مترداف یکدیگرند. امیدوارم دولت و مجلس با کارشناسانی که دارند، حتی به بودجه فرهنگی اضافه کند نه به دلیل بحران ارزی و مشکلاتی از این قبیل از بودجه فرهنگی کم کند.
غریب‌پور ادامه داد: شبانه روز ۲۴ ساعت است. اصولا ۸ ساعت خواب، ۸ ساعت کار و ۸ ساعت دیگر بازه زمانی نبرد بین خدا و شیطان است. برای این ۸ ساعت اگر نتوانیم با فیلم، تئاتر و کتاب، فعالیت فرهنگی مناسب داشته باشیم. طبیعی است شیطان به عنوان رغیب صاحب این هشت ساعت خواهد شد.
کارگردان "اپرای خیام" با این توضیح که وقتی فعالیت فرهنگی را محدود و یا کاهش می‌دهیم بر انواع تفریحات مضر و یا فضاهای فرهنگی نامتناسب اضافه می‌کنیم، اظهار داشت: وقتی خانواده‌ای عادت می‌کند کتاب بخواند، کتاب بخرد و به کتابفروشی برود. فیلم و تئاتر ببینید، به کنسرت برود، طبیعی است که این هشت ساعت را صرف بهترین‌های اوقات فراغت می‌کند. اوقات فراغت فقط به معنای تفریح نیست. رشد، بالندگی و ارتقای ذهنی یک جامعه است که در چنین فضاهایی امکان‌پذیر است.
او گفت: وقتی بودجه فرهنگ و هنر کاهش پیدا می‌کند طبیعی است مشغله‌‌ها و فعالیت‌های غیرفرهنگی بیشتر می‌شوند و متاسفانه باید منتظر اعتیاد، دزدی و فحشای بیشتری بود و همه آن چیزی که ضد ارزش است.
غریب‌پور با این توضیح که در حال حاضر دیواری کوتاه‌تر از فعالیت‌ها و مکان‌های فرهنگی وجود ندارد، اضافه کرد: گاهی برای برگزاری یک جشنواره در شهرستان‌ها بودجه‌ای در نظر گرفته می‌شود که دردناک است. ده‌ها استان داریم که هزاران و میلیون‌ها افراد مستعد فرهنگ دارند در حالی که از امکانات حداقلی برخوردارند.
اوبا اشاره به درخواست معاون هنری وزارت ارشاد درباره اختصاص ازر دولتی به فعالیت‌های فرهنگی و هنری؛ اختصاص نیافتن ارز دولتی به فعالیت‌های فرهنگی و هنری را بسیار مضحک دانست و ادامه داد: آخرین سفری که برای اجرای "اپرای عاشورا" به لهستان داشتم با تمام سعی و کوششی که انجام دادم و راه‌های که رفتم با توجه به این که محصول ما کالای فرهنگی بود که نتایج بی‌شماری به همراه داشت، شامل بخش‌نامه ارزی نشدیم. در راس نظام بانکی باید اشخاصی قرار بگیرند که اهمیت تولید، صادرات و ایجاد بازار فرهنگی را درک کنند که متاسفانه تا امروز درک نشد است.
غریب‌پور با تاکید بر این که هیچ شخصی نباید شک کند که یک برنامه خوب فرهنگی می‌تواند در حفظ روح جامعه موثر واقع شود، گفت: مسوولان راجع به این قضیه به صورت کلی و شعاری صحبت می‌کنند ولی در عمل فرهنگ و هنر لاغرتر می‌شود. بودجه فرهنگ و ارشاد اسلامی کمترین بودجه را در میان وزارتخانه‌ها و کمترین بودجه را در میان نهادهایی دارد که کار فرهنگی می‌کنند.
او اضافه کرد: عدم شرکت گروه‌های ایرانی در جشنواره‌های بین‌المللی صدماتی دارد که از دید کارشناسان در وهله اول قابل شناخت و از نظر توده مردم در مرحله بعدی قابل کشف و مشاهده است. برای همین است که اختصاص نیافتن ارز دولتی به فعالیت‌های فرهنگی و هنری را بسیار مضحک می‌دانم.
تولید فرهنگ و هنر به خطر بی‌افتد خلا ایجاد می‌شود
قطب‌الدین صادقی نیز معتقد است در این دوران بحران، مسوولان نباید بگذارند به بخش فرهنگ و هنر ضربه بخورد.
این کارگردان تئاتر و استاددانشگاه، با این توضیح که بودجه بخش فرهنگ وهنر نه تنها نباید کم شود بلکه باید بیشتر هم شود، گفت: چرا همیشه بخش فرهنگ و هنر خاک‌ریز می‌شود؟ چرا بحران به هنرمندان منتقل می‌شود؟ در حالی که در شرایط بحرانی بخش فرهنگ و هنر نیازمند حمایت و توسعه است.
او با تاکید بر این که وقتی تولید فرهنگ و هنر به خطر بی‌افتد خلا ایجاد می‌شود، افزود: این خلا، ناامیدی، سردرگمی، خستگی و یاس با خود به همراه دارد از همه بدتر فضایی ایجاد می‌شود برای ورود کالای فرهنگی بیگانه که لزوما با ما یکی نیستند.
این استاد دانشگاه افزود: از سویی دیگر با کم شدن بودجه، هنرمندان بیکار می‌شوند و این بحران خانوادگی و اقتصادی، به آنها لطمه می‌زند. بیکاری یاس و ناامیدی باعث می‌شود، این تلخی به تفکر، عواطف و آثار هنرمندان وارد شود و آنها دوباره آن را به جامعه برمی‌گردانند که بسیار اتفاق بدی است.
صادقی با بیان این که بودجه فرهنگ و هنر باید دوبرابر می‌شد، اظهارداشت: در این دوران بحران، مسوولان نگذارند به بخش فرهنگ و هنر ضربه بخورد. یک رایحه و اندکی خوش‌بینی وجود دارد که به جامعه تزریق می‌شود حداقل این خوش‌بینی در آثار هنرمندان فروکش نکند.
حوزه فرهنگ نیازمند برنامه‌ریزی‌های دراز مدت و کوتاه مدت است
محمدرضا خاکی ممعتقد است، بودجه بخش فرهنگ و هنر دور ریختنی نیست بلکه بودجه کارآمدی است که می‌تواند نتایج خوبی برای کشور به همراه داشته باشد.
این کارگردان تئاتر و استاد دانشگاه، با این توضیح که باید درباره بحث بودجه و مسایل اقتصادی، کارشناس متخصص بود و به عنوان شخصی که در حوزه هنر فعالیت دارد، نمی‌توانم درباره بودجه کشور صاحب‌نظر باشم، گفت: اما می‌دانم که امروز جامعه با معضلات متعددی به ویژه در حوزه اقتصادی روبرو است. مشکلات اقتصادی شامل بخش‌های فرهنگی و هنری هم می‌شود. به عنوان مثال سرانه کتاب‌خوانی به نسبت شاخص‌های جهانی خیلی پایین است. اصولا یکی از اهداف حوزه فرهنگ و دولت‌ها این است که شرایطی را فراهم کنند که شاخص کتاب‌خوانی بالا برود. ولی نتایج آن در لحظه به وجود نمی‌آید. حوزه فرهنگ نیازمند برنامه‌ریزی‌های دراز مدت و کوتاه مدت است.
او با تاکید بر این که معضل اقتصادی آسیب‌های نیز به حوزه‌های دیگر می‌زند، افزود: امروزه بیش از هر زمان دیگر به دلیل مشکلات اقتصاد کلان کشور، جامعه دچار ناامیدی، تضاد، تناقض و عصبیت‌هایی در اجتماع شده است. اینجاست که حوزه‌های فرهنگ و هنر، هم‌چون تئاتر، سینما و موسیقی می‌توانند کمک‌کننده باشند. تماشای تئاتر، گوش کردن به قطعه موسیقی، دیدن یک فیلم خوب و مطالعه کتاب می‌تواند فضای فراغت مناسبی برای افراد ایجاد و کمک کند تا مقداری از تنش‌های گوناگون آنها کم شود. امیدوارم افرادی که وظیفه خطیر بودجه و اداره کشور را به عهده دارند به این نکته توجه داشته باشند.
خاکی با این توضیح که زمان بحران باید به فکر افزودن بودجه بخش فرهنگ و هنر بود، ادامه داد: در چنین اوضاعی باید نگاه کرد که چگونه می‌توان معضل‌های اجتماعی را رفع کرد. با کم کردن از بودجه، آسیب‌ها تشدید می‌شوند. به طور مثال، آدمی که دچار افسردگی است چه نیازهایی دارد؟ مثلا می‌گوییم برو با یک روانپزشک صحبت کن. روانپزشک چه کار می‌کند؟ به حرفهای او گوش می‌دهد. جامعه نیازمند یک تعامل و گفت‌وگو است و کارهای هنری می‌تواند این فرصت را برای مردم ایجاد کند و مانع آسیب‌های اجتماعی شود. هنر تئاتر و یا سینما، می‌توانند مسئله آسیب‌های اجتماعی را موضوع قرار دهند و به آن بپردازند چیزی که در دنیا تجربه و شناخته شده است.
این استاد دانشگاه با تاکید بر این که فرهنگ و هنر می‌تواند شادی را به جامعه تزریق کند، گفت: 25 سال است که در دانشگاه تدریس می‌کنم و خودم نیز فرزند هم سن و سال دانشجویان دارم. به خوبی درک کرده‌ام جوانان ما بیشتر از هر زمان دیگری نیازمند توجه هستند و باید امیدواری داشته باشند. مطمئن باشند درسی که می‌خوانند به یک شغل منتهی می‌شود. شغل نوعی امنیت برای جوانان ایجاد می‌کند و با داشتن شغل می‌توان به آینده بهتری فکر کرد و این امر خیلی طبیعی است. باید به جوانان کمک کنیم و به آنها فضا داده شود.
خاکی اضافه کرد: اگر بودجه فرهنگ و هنر کم شود چه چیزی می‌تواند جایگزین آن شود؟ چگونه باید با جوانان تعامل داشته باشیم و فضای فراغت برای آنها ایجاد کنیم؟ به همین دلیل امیدوارم به مسئله جوانان و بخش فرهنگ و هنر توجه شود و برای آن بودجه بگذارند. مسوولان مطمئن باشند بودجه در این بخش دور ریختنی نیست. بلکه بودجه کارآمدی است که می‌تواند نتایج خوبی نیز به همراه داشته باشد. پروژه‌هایی در نظر دارم که می‌توان با تیم حرفهای تئاتر کشور پیش برد ولی واقعا متقاعد شده‌ام این کار را باید با دانشجویان و جوانان کار کنم چون فضای کار برای جوانان بسیار کم است. اگر هر فردی به اندازه خودش به این نکته توجه کند اندکی از این مشکلات حل می‌شود.
فرهنگ و هنر پدیده‌ای اساسی برای جامعه است
مسعود دلخواه نیز معتقد است؛ امروزه بیش از هر زمان دیگری به دلیل مشکلات اقتصاد کلان کشور، جامعه دچار ناامیدی است و اینجاست که حوزه‌های فرهنگ و هنر می‌توانند کمک کننده باشند.
این کارگردان با این توضیح که زمان بحران باید به فکر افزودن بودجه بخش فرهنگ و هنر بود، گفت: در چنین اوضاعی باید نگاه کرد که چگونه می‌توان معضل‌های اجتماعی را رفع کرد. با کم کردن از بودجه، آسیب‌ها تشدید می‌شوند. اگر بودجه فرهنگ و هنر حذف شود چه چیزی می‌تواند جایگزین آن شود؟
این بازیگر تئاتر با این توضیح که اختصاص ندادن ارز دولتی به فعالیت‌های هنری در زمینه‌های مختلف به انفعال هنرمندان می‌انجامد، گفت: اگر به نمایش‌هایی که می‌خواهند در جشنواره‌های خارجی شرکت داشته باشند و متقاضی اجرای تئاتر در خارج از کشور هستند در چارچوب آکادمیک و تئاتر حرفهای ارز دولتی تعلق نگیرد بسیاری از برنامه‌ها تعطیل و منحل می‌شوند و بسیار به این هنر لطمه زننده است.
این استاد دانشگاه، اختصاص نیافتن ارز دولتی را ناامید کننده دانست و ادامه داد: شرایط حال حاضر هنر را می‌توان مانند غریق نجاتی تجسم کرد که در حال غرق شدن است و کمک می‌خواهد. آیا کمکی به هنر می‌شود یا نه؟ باید منتظر ماند.
او با تاکید بر این که اگر بخواهیم چهره‌ای صلح‌طلب، شفاف و متمدن از کشورمان به جهانیان نشان دهیم به طور مسلم فرهنگ و هنر حرف نخست را می‌زند، اظهار داشت: باید ابتدا از طریق فعالیت‌های فرهنگی و هنری این چهره را بسازیم در غیر این صورت همه چیز می‌تواند زیر سوال برود. اگر فرهنگ و هنر را جدی نگیریم و به حساب نیاوریم آن وقت از چه طریقی می‌توان ادعای متمدن بودن و دارای فرهنگ متعالی داشت؟ ضروری است از فعالیت‌های فرهنگی هنری حمایت کرد و آن را تقویت و گسترش دهیم.
دلخواه فرهنگ و هنر را پدیده اساسی برای جامعه دانست که آن‌گونه که لازم است مورد توجه قرار نمی‌گیرد و افزود: متاسفانه حوزه فرهنگ و هنر به ویژه تئاتر جزو نیازهای مبرم محسوب نمی‌شوند. امیدوارم یک روز به این نتیجه برسیم که همان‌گونه انسان به آب و غذا محتاج است؛ برای اعتلای ذهن و روح به معنویات و فعالیت‌های فرهنگی و هنری احتیاج دارد.
به گفته دلخواه، با نگاهی به بودجه فرهنگی کشورهای اروپایی و مقایسه آن با بودجه کشور خودمان متوجه می‌شویم هنوز راه درازی در پیش داریم تا به یک نقطه قابل قبولی در این عرصه برسیم.