سرویس تئاتر هنرآنلاین، سالی که گذشت مملو از رویدادها و اتفاقات پرباری برای هنرهای نمایشی بود و اهالی این هنر با وجود کم و کاستی‌های پیش‌رو، گام‌های استواری برداشته و اتفاقاتی را رقم زدند که در صورت پر و بال گرفتن بیشتر، منجر به رونق تئاتر ایران خواهد شد و اهتمام ورزیدن به تک تک این تلاش‌ها می‌تواند نویدبخش آینده‌ای روشن برای هنرهای نمایشی این مرز و بوم باشد.
افتتاح دو سالن خصوصی و شروع به کار رسمی پردیس تئاتر تهران
چند سالی است که تاسیس تماشاخانه‌های خصوصی در تئاتر در پی امکانات محدود دولتی و تمرکز بر خصوصی‌سازی پیشرفت قابل توجهی داشته است. هر چند که این اقدام نوپا، با انتقادهایی روبروست و دچار نواقصی در مقایسه با کمپانی‌ها و تالارهای نمایشی خصوصی در کشورهای اروپایی است؛ اما نباید از دستاوردهای قابل توجه آن چشم‌پوشی کرد. گروه‌های نمایشی که سال‌ها پیش، مدت‌ها در انتظار اجرا در اندک سالن‌های دولتی می‌ماندند، اکنون به یمن این اتفاق چه بسا که در سال، دو یا سه نمایش را روی صحنه آورده‌اند و آمار مخاطبان تئاتر هرساله رو به افزایش است؛ چرا که با تعداد بیشتری گزینه مطابق با سلیقه خود روبرو هستند.
پردیس تئاتر شهرزاد با 3 تالار نمایشی به مدیریت قاسم جعفری نیمه سال جاری شروع به فعالیت کرد که با اینکه حدود شش ماه از آغاز به کارش می‌گذرد، میزبان آثار نمایشی بسیاری بوده است. این سالن نمایشی هر چند که به گفته اهالی تئاتر از استانداردهای کافی به منظور اجرای نمایش برخوردار نیست، اما در این مدت پذیرای آثار نمایشی بوده است که حتی ماه‌ها با استقبال مخاطبان اجرا شده‌اند و نمی‌توان از این مهم صرف‌نظر کرد.
"شانو" دیگر تماشاخانه‌ای است که به مدیریت قطب‌الدین صادقی تاسیس شد. صادقی هدف از تاسیس این سالن را جدی‌تر شدن مبحث آموزش تئاتر عنوان کرد. این تالار نمایشی با ظرفیتی در حدود یک‌صد تماشاگر و برخوردار از آخرین تجهیزات پیشرفته نور، صدا و امکانات صحنه، با سه پلاتوی تمرین، مهرماه سال جاری فعالیت خود را آغاز کرد و تا حدود بسیار زیادی توانست نظر هنرمندان تئاتر را به عنوان تالار نمایشی با استانداردهای حرفه‌ای جلب کند.
اما "پردیس تئاتر تهران" به عنوان بزرگ‌ترین مرکز تئاتر حرفه‌ای ایران در جنوب شرقی تهران، توسط شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران چند سالی‌ست که احداث شده است. این پردیس به صورت رسمی و با جشنواره تئاتر ایثار در سال 94 افتتاح شد و تاکنون میزبان چندین جشنواره بوده است. اما در سال جاری نمایش‌های بسیاری برای مخاطبان کودک و بزرگسال در این پردیس تئاتری در قالب اجرای عمومی روی صحنه آمد و می‌توان گفت، امسال از ظرفیت‌های آن استفاده بهینه‌تری صورت گرفت، هر چند که با توجه به تعداد تالارهای نمایشی و تجهیزات این پردیس، مجال بیشتری به منظور فعالیت دارد.
حضور چهره‌های سینمایی که برای نخستین بار در تئاتر به صحنه آمدند
سال 96 سالی بود که بازیگران بسیاری از عرصه سینما، وارد تئاتر شدند و با اینکه این موضوع چند سالی‌ست در تئاتر پا گرفته است، در ابتدا منجر به اعتراض بسیاری از هنرمندان تئاتر شد اما پس از مدتی این جریان از سوی آن‌ها تا حدودی مقبول واقع شد و پذیرفتند که بازیگران به صرف استعداد و توانایی‌های‌شان می‌توانند در هر مدیومی خود را محک بزنند. این روند خوشبختانه باعث شد به جمعیت مخاطبان تئاتر افزوده شود.
الناز شاکردوست با نمایش "گم و گور" به کارگردانی امیرمهندسیان آبان‌ماه امسال در تماشاخانه ایرانشهر به صحنه آمد، سحر قریشی نیز در نخستین تجربه بازیگری در عرصه تئاتر با نمایش "لامبورگینی 2" به کارگردانی سیامک صفری در پردیس تئاتر شهرزاد حاضر شد و همچنین بهرام رادان با کنسرت نمایش "سی" به کارگردانی علی اصغر دشتی برای اولین بار صحنه تئاتر را تجربه کرد.
چنگیز جلیلوند با نمایش "پدر"، حدیث فولادوند و رامبد شکرابی با نمایش "پا برهنه در پارک"، امیرحسین فتحی با نمایش "رئال مادرید 11 بارسلونا 1" و مهدی ماهانی با نمایش "چشم‌ها" از جمله بازیگران تلویزیون و سینما بودند که بازی در تئاتر را امسال برای نخستین بار در کارنامه هنری خود به ثبت رساندند.
هنرمندان موسیقی که به تئاتر آمدند
خوشبختانه در سالی که گذشت هنرمندان موسیقی در رشته خود و همچنین بازیگری نیز حضور چشم‌گیری در عرصه تئاتر داشتند و تئاتر به نسبت سال‌های گذشته میزبان هنرمندان بیشتری از این رشته بوده است.
کنسرت نمایش "سی" از جمله این آثار نمایشی بود که همایون شجریان در آن اجرای زنده داشت و سهراب پورناظری نیز رهبر ارکستر این اثر بود. سینا ساعی خواننده رپ نیز در نمایش "هملت، تهران 2017" به عنوان خواننده و بازیگر حضور داشت. دیگر خواننده رپ، حمید صفت بود که با "لامبورگینی" به عنوان خواننده به صحنه آمد، اما در اجرای اول این نمایش از حضور او ممانعت شد. سیدهومن شاهی که او نیز از خوانندگان رپ است مدت‌ها در نمایش "شرقی غمگین" به عنوان بازیگر روی صحنه رفت.
همچنین در نمایش "پیکان جوانان" به کارگردانی محمد رحمانیان، رضا یزدانی به عنوان خواننده و هانا کامکار به عنوان خواننده و بازیگر حضور داشتند. فرمان فتحعلیان خواننده کشور دیگر خواننده موسیقی بود که برای اولین بار با نمایش "قدم‌زدن با اسب" به کارگردانی مسعود شاه محمدی به صحنه تئاتر آمد.
رکورد داران نمایش‌هایی که برصحنه ماندند
نمایش موزیکال "الیورتوئیست" تاکنون از اول آذرماه در تالار وحدت روی صحنه است و با اینکه در برخی از روزها دو اجرایی بوده است، توانسته ظرفیت این تالار نمایشی را تکمیل کند. "اعتراف" به کارگردانی شهاب حسینی نیز از 31 خرداد تا 19 شهریور ماه در سالن اصلی تئاترشهر که مجموعه‌ای دولتی است، اجرا شد و این اثر نمایشی نیز همانند "الیور توئیست" به استقبال مخاطبان روبرو شد.
از دیگر آثار نمایشی که بیش از یک ماه اجرا شدند، می‌توان به "شرقی غمگین" کار سعید زارعی، "پچ پچه‌های پشت خط نبرد" و "پسران تاریخ" کار اشکان خیل‌نژاد، "شیرهای خان بابا سلطنه" به کارگردانی افشین هاشمی، "این یک پیپ نیست" کار محمد مساوات"، "آبی مایل به صورتی" به کارگردانی ساناز بیان، "بنگاه تئاترآل" کار هادی مرزبان و ... اشاره کرد.
این جریان در حالی است که سال‌های گذشته از آنجا که تعداد تالارهای نمایشی به نسبت کمتر بود، امکان اجرای آثار نمایشی در صورت استقبال مخاطبان طی چند ماه میسر نمی‌شد.
آثار نمایشی که رقم فروش میلیاردی را در تئاتر ثبت کردند
کنسرت- نمایش "سی" با حدود سی اجرا با احتساب قیمت گران‌ترین و ارزان‌ترین بلیت و تعداد تماشاگران می‌توان به فروش میلیاردی دست پیدا کرده است.
تئاتر موزیکال "الیور توئیست" که از اول آذرماه اجرای آن آغاز شده است، حدود بیش از صد اجرا را پشت سر گذراند. این نمایش طی ۴ ماه اجرای عمومی و بعضاً ۲ سانس در یک روز که همچنان اامه دارد نیز فروش میلیاردی داشته است.
همچنین نمایش "اعتراف" به کارگردانی شهاب حسینی پس از ۷۳ اجرا با احتساب فروش شبی حدود ۲۸ میلیون تومان، از دیگر نمایش‌هایی بود که به فروش میلیاردی دست پیدا کرده است.
توجه اهالی هنر به کنسرت نمایش‌ها و آثار نمایشی موزیکال
در سال‌های اخیر آثار نمایشی موزیکال و کنسرت نمایش‌ها مختلفی در تهران روی صحنه آمده‌اند. اما در سال جاری هنرمندان عرضه تئاتر توجه و نگاه ویژه‌ای به این نوع آثار نمایشی داشتند و در قالبی بزرگ‌تر نسبت به سال‌های گذشته به نمایش‌ها موزیکال رویکرد داشتند. کنسرت نمایش "سی" و نمایش موزیکال "الیور توئیست" را می‌توان از جمله این آثار در سال 96 نام برد که با پروداکشنی عظیم و رویکردهایی متفاوت توانستند نظر مخاطبان تئاتر را به خود جلب کنند.
کوشک جلالی پرکارترین کارگردان سال
علیرضا کوشک جلالی علاوه بر اجرای دو نمایش "سیستم گرون هلم" و "در انتظار آدولف" در تهران، 6 اثر نمایشی را امسال در شهرهای مختلف آلمان به روی صحنه برد. یکی از این آثار، نمایش "من نفرت نمی‌ورزم" نوشته ابوالعیش نویسنده فلسطینی است که این اثر کاندیدای بهترین اجرای سال ۲۰۱۶ در کُلن نیز شده بود که او اجراهای بسیاری از این اثر داشته است. همچنین این هنرمند در سال جاری نمایش "موسیو ابراهیم"، "آخرین عشاق سینه چاک" و "سیستم گرون هلم" را در این کشور اجرا کرده است.
این نویسنده و کارگردان تئاتر نمایشنامه "هتل اروپا" را که درباره مسائل مهاجران است را به زبان آلمانی نوشته که انعکاس خوبی در آلمان داشته است و همچنین نمایشنامه‌ای با عنوان "عروج فرشته نگهبان" نگاشته که در رابطه با مسائل پناهندگانی است که از آفریقا به اروپا می‌روند.
کوشک جلالی در شهرستان‌ها کشور نیز فعال بوده است او نمایش "رابینسون و کروزو" را که حاصل کارگاه بازیگری و کارگردانی خلاق این هنرمند در شهرکرد بود را آذرماه به روی صحنه آورد.
نمایش "رابینسون و کروزو" نیز کاری از گروه نمایش "آینا" از هنرمندان آذربایجان شرقی بود که به کارگردانی علیرضا کوشک جلالی به روی صحنه رفت این اثر به عنوان کار منتخب تماشاگران و نیز در بخش موضوع و پیام به عنوان بهترین نمایش فستیوال بین‌المللی کستنبورگ در کشور بوسنی هرزگوین انتخاب شد و جوایز این بخش را دریافت کرد. علیرضا کوشک جلالی امسال کارگاه بازیگری و کارگردانی "خلاق" را در نوشهر نیز برگزار کرده است. همچنین او "موسیو ابراهیم" را با هنرمندان بوشهر در جشنواره فجر استانی به روی صحنه آورد.
تله تئاتر " پالاس" به کارگردانی هنری علیرضا کوشک جلالی در دو قسمت 55 دقیقه‌ای دوم و سوم آذر ساعت 24 به روی آنتن شبکه چهار سیما رفت.
برگزاری پروژه‌ای بینا رشته‌ای
نخستین سالانه بینارشته‌ای تهران (سابت) با هدف ایجاد گفت‌وگو و همکاری میان هنرمندان معاصر در رشته‌های مختلف هنر شامل تئاتر، تجسمی و موسیقی، برای تالیف و خلق اجراهای مشترک برگزار شد. با اینکه این اتفاق در سال‌های گذشته کم و بیش طی جشنواره‌هایی چون تجربه به آن پرداخته شده بود اما این پروژه نگاهی جدی‌تر به این تعامل داشته است. در سابت از هنرمندانی چون محمد مساوات، سمانه زندی نژاد، پویان باقرزاده، احمد سلگی در حوزه تئاتر، مهدی ساکی، رضا کولغانی، ماکان اشگواری و رام در حوزه موسیقی و بهرنگ صمدزادگان، علی پناهی، گلرخ نفیسی، پانته‌آ آرمانفر در هنرهای تجسمی به عنوان اولین هنرمندان نخستین دوره، دعوت به عمل آمد. حاصل تعامل این هنرمندان در سالن تئاتر مستقل روی صحنه رفت.
توجه تئاتر به مگوهای اجتماعی
در سالی که گذشت هنرمندان عرصه تئاتر به نسبت سال‌های گذشته توجه و رویکرد ویژه‌ای نسبت به مسائل و معضلات اجتماعی داشتند که در قالب آثار داستانی و مستند به روی صحنه آمد.
"یک دقیقه و سیزده ثانیه" کار شهرام گیل‌آبادی و "شلتر" به کارگردانی امین میری با موضوع زنان کارتن‌خواب، "لامبورگینی" به کارگردانی سیامک صفری که به مسائل و معضلات گورخواب‌ها، حادثه پلاسکو و خوانندگان زیرزمینی می‌پرداخت، "آبی مایل به صورتی" به کارگردانی ساناز بیان که مستندی از ترنس‌سکشوال‌ها و اقلیت‌های جنسی بود و "آنا کارنینا" داستانی عاشقانه به کارگردانی آرش عباسی که برای نخستین بار در قالب تاک شو از سیاست‌های تلویزیونی انتقاد کرد، از جمله این آثار نمایشی بودند.
انتشار 15 عنوان فیلمِ تئاتر در سال 1396
معمولاً در گذشته فیلمِ تئاترها با هدف معرفی آن‌ها به جشنواره‌های خارجی ضبط می‌‌شد اما هیچ‌وقت این فیلم‌ها به مخاطب عرضه نمی‌شد و حتی صاحبان آثار نمایشی در برابر انتشار فیلمِ آثارشان به شدت گارد می‌گرفتند و معتقد بودند که تئاتر را تنها باید روی صحنه تماشا کرد. در سال 92 پخش فیلمِ تئاتر با همت مجید سرسنگی مدیرعامل وقت خانه هنرمندان آغاز و عرضه شد. این محصول در ابتدا غریب بود اما به‌مرور جا افتاد و برای آن مخاطبان خاصی به وجود آمد. اکنون تقریباً در طی ماه یک یا دو فیلمِ تئاتر منتشر می‌شود.
فیلم تئاترهای "کاناپه" کار میلاد اخگر، "مستاجر" کار ستاره امینیان، "باغ آلبالو" کار اکبر زنجان‌پور، "از زیرزمین تا پشت بام" کار افسانه ماهیان، "شیش و هشت" کار نیما دهقان، "پاییز" کار نادر برهانی‌مرند، "صور اسرافیل" کار عامرمسافرآستانه، "مرگ و دختر جوان" کار محسن صادقیان، "کرگدن" کار نصیر ملکی‌جو"، "تقدیربازان" کار سیما تیرانداز، "سگ سکوت" کار آروند دشت‌آرای، "آرسنیک و تور کهنه" کار حسین پارسایی، "ناسور" کار افسانه زمانی، "حرف بزن مده‌آ" کار مهدی شیخ‌وند و "نورا" کار علیرضا کوشک جلالی 15 فیلمِ تئاتری بودند که امسال توسط مرکز بتهوون عرضه شده است و اتفاقا با استقبال مخاطبان روبرو شدند.
رشد تهیه‌کنندگان تئاتر، در سالی که گذشت
چند سالی است که موضوع تهیهکننده در تئاتر مطرح شده است، اما در سال‌های گذشته بیشتر حضور تهیه‌کنندگان را در نمایش‌های بزرگ و یا آثار چهره‌های شناخته شده تئاتر شاهد بودیم. اما در سالی که گذشت در کنار پروژه‌های نمایشی کوچک‌تر نیز شاهد نام تهیهکننده بودیم و تقریبا جملگی آثار نمایشی که روی صحنه رفتند از حضور تهیهکننده برخوردار بودند. سر منشا این اتفاق در تئاتر شاید کم‌شدن حمایت‌های مالی دولتی بوده است که منجر به ورود سرمایه‌گذارانی جدید در عرصه تئاتر شده است و باید سال 96 را سرآغاز جدی ورود تهیه‌کنندگان به حوزه تئاتر دانست.