سرویس موسیقی هنرآنلاین: سیامک آقایی نوازنده سنتور و آهنگساز، از شاگردان اساتیدی چون پرویز مشکاتیان، محمدرضا لطفی، حسین ملک، ناصر فرهنگ‌فر، مجید کیانی و رامبد صدیف است.
او دانش‌آموخته رشته موسیقی از دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران و آهنگساز آلبوم‌هایی چون "سفر سنتور"، "بیگاه شد" و "یادباد" است و سابقه همکاری با گروه‌های بین‌المللی را نیز در کارنامه دارد.
آقایی در فاصله سال‌های 1392 تا 1396 مجموعه کنسرت‌های "باز عشق" (دونوازی سنتور و تنبک) را با همراهی کامران منتظری در شهرهای مختلف ایران برگزار کرد.
او در این سال‌ها با کارهای قوی خود توانسته صاحب یک روش منحصربه‌فرد در نوازندگی سنتور شود. با آقایی به بهانه افتتاح قریب‌الوقوع اپلیکیشن آکادمی سنتور، داوری آثار جشنواره ملی موسیقی جوان و دیگر فعالیت‌های موسیقایی او گفت‌وگو کرده‌ایم:
کار اپلیکیشن آکادمی سنتور به کجا رسید؟
ما همچنان مشغول کار بر روی این اپلیکیشن هستیم و الآن در مراحل پایانی مربوط به درگاه و آپلود کردن فیلم‌ها قرار داریم. طراحی گرافیک آن انجام شده و به لحاظ زمانی ممکن است تا دو سه هفته دیگر فعالیت‌مان را شروع کنیم. فیلم اول این آکادمی به ماجرای اکول نوازندگی سنتور مربوط می‌شود. ما در یک مجموعه کامل که شامل نحوه به دست گرفتن مضراب، نواختن سنتور، چگونگی ایستادن و نشستن قبل از نوازندگی می‌شود، راجع به همه این‌ها توضیح داده‌ایم.
ساخت این اپلیکیشن برای ساز سنتور یک حرکت نو محسوب می‌شود. درست است؟
البته از قبل نمونههایی وجود داشته که من در جریان جزئیات آن‌ها نیستم ولی این اپلیکیشن فعلاً به صورت وبسایت در اختیار علاقه‌مندان قرار می‌گیرد. تصمیم گرفته‌ام هر آنچه که مربوط به کلاس‌های شخصی خودم، مستر کلاس‌ها و تدریس دانشگاهی‌ام می‌شود را با یک کیفیت بالا چه به لحاظ صوتی و تصویری و چه به لحاظ بحث نوازندگی در این اپلیکیشن بارگذاری کنم. مثلاً شیوه به دست گرفتن مضراب را در چهار بخش متنوع و نزدیک به یک ساعت و ربع توضیح داده‌ام. ما در این ماجرا حداکثر کیفیت را اعمال کرده‌ایم. بنابراین از این بابت می‌توان گفت بله، اتفاق و حرکت جدیدی است. در کنار همه بحث‌های حاشیه‌ای که این اپلیکشین در همه گوشی‌ها به اشتراک گذاشته می‌شود و شما هر زمان که بخواهید می‌توانید به آن‌ها دسترسی پیدا کنید، بحثی که مهم است بحث کیفیت محتوا است. ما تمام تلاش‌مان را کردیم تا از اولین قدم‌هایی که دوستان علاقه‌مند به سنتور برمی‌دارند آن‌ها را کمک کنیم و گام به گام با آن‌ها پیش برویم تا به جاهایی برسیم که کسانی حضور دارند که شاید سال‌ها ردیف را از بر هستند و بحث خلاقیت در اجراهای‌شان مطرح است. عنوانی به نام بداهه‌نوازی هم وجود دارد. تمام ردیف‌ها از جمله ردیف میرزا عبدالله، ردیف استاد صبا، ردیف آوازی دوامی بر روی ساز سنتور را هم قرار داده‌ایم که در نوع خودش بی نظیر است. ما با صد و خورده‌ای مبحث درسی که در این اپلیکیشن داریم، با پدیده‌ای بیش از دانشگاه مجازی سر و کار داریم. هر آنچه که به سنتور مربوط می‌شود، از بحث تاریخچه آن گرفته تا بحث مکاتب، سبک‌ها و ردیف‌های مختلف را در این برنامه به صورت فیلم ضبط کرده و آورده‌ایم.
هزینه‌های این اپلیکیشن برای مخاطبان به چه صورت است؟
یک درگاه هست که مخاطبان برای تماشای هر کدام از این فیلم‌ها مبلغی را واریز می‌کنند و بعد از آن‌ها استفاده می‌کنند. هزینه آن دقیق مشخص نشده ولی امکاناتش به صورت سخت افزاری فراهم شده است. مباحثی که مربوط به چگونه دست گرفتن است در چهار ویدئو 25 دقیقه‌ای ضبط شده که برای هر کدام از آن‌ها یک مبلغی در نظر گرفته شده است.
ایده شکل‌گیری این اپلیکیشن از کجا نشأت گرفت؟
بیماری کرونا یک سری از محدودیت‌ها را به ما تحمیل کرده است. ایده شکل‌گیری این اپلیکشن به سال‌ها قبل برمی‌گردد. من در زمینه آموزشی یک فعالیت را در سطح کشور شروع کردم و بسیاری از مبانی بنیادین نوازندگی را در مراکز فرهنگی شهرستان‌های مختلف برگزار کردم. فارغ از بحث کرونا، سفر به شهرستان‌ها و جابجایی مکانی و هزینه‌هایی که داشت دردسر بود و سختی‌های زیادی را تحمیل می‌کرد. من حدود سه سال پیش در قالب یک ویدئو گفتم پس از 50-60 سفری که به شهرستان‌ها رفتم، فکر نمی‌کنم که دیگر بشود به صورت فیزیکی به تدریس ادامه داد. از همان موقع فکر کردم از درس گفته‌هایم فیلم بگیریم و با یک کیفیت بالا به دست همه بچه‌های شهرستان برسانم. نفع این ماجرا برای دوستان این است که هر کسی از هر کجای ایران و حتی دوستان خارج از کشور می‌توانند این مجموعه را به راحتی روی لپ تاپ و گوشی همراه خودشان داشته باشند. ما در تلاش هستیم که پس از ارائه این ویدئوها، یک امکان ارتباطی هم با دوستان داشته باشیم که آن‌ها هم در یک رابطه متقابلی بتوانند آن چیزی که از این درس گفته‌ها برداشت کرده‌اند را به اطلاع من برسانند. در حقیقت یکی دیگر از نکات این اپلیکیشن این است که ما صرفاً به‌عنوان یک فرستنده ظاهر نشویم. ما به صورت فصلی اعلام می‌کنیم هر کسی که براساس درس گفته‌ها تغییرات و یا تمریناتی کرده است از خودش فیلم بگیرد و برای ما فیلم بفرستد. ما اینجا یک اکیپی داریم که کلیپ‌ها را بازبینی می‌کنند و در نهایت به دوستانی که در نوازندگی‌شان تغییرات جدی رخ داده باشد جایزه می‌دهیم.
وضعیت آموزش سنتور را در مقایسه با سال‌های گذشته چطور ارزیابی می‌کنید؟
وضعیت چندان مناسبی ندارد. بعید می‌دانم شما در کلیت جامعه یک نفر را پیدا کنید که بگوید من از وضعیت فعلی حرفه‌ام راضی هستم و همه چیز در بهترین حالت خودش است. جامعه ما در حال حاضر درگیر مسائل دیگر است و اولویت‌ها و تمرکزها روی چیز دیگری غیر از فرهنگ است.
خودتان را چقدر مدیون مکتب استاد پایور و استاد مشکاتیان می‌دانید؟ آیا شاگردی دارید که دنباله رو شما باشد؟
شما در بحث هنر و یا هر پدیده دیگر نمی‌توانید ادعا کنید هر آنچه که به دست آوردید با دست یافته‌های خودتان بوده است. مثلاً در رشته فیزیک و شیمی حدود 15 سال از اطلاعات قرن حاضر بهره می‌برید و در نهایت یک زنجیره به زنجیره رشته خودتان اضافه می‌کنید. ما باید دو نکته را در نظر داشته باشیم. موسیقی ایرانی یک زنجیره‌ای از دانش توسط یک سری استاد را به دست ما می‌رساند و ما سعی می‌کنیم این دانش‌ها را خوب یاد بگیریم. وقتی از احترام درونی و حقیقی به آن‌ها پر شدیم، یک بخش ثانویه هم وجود دارد که وقت امثال ما را به خودش می‌گیرد و آن هم این است که ما در قبال کاشت دیگران و برداشتی که کردیم چه‌کار می‌کنیم؟ آیا منِ نوعی در ادامه تلاش استادهایی مانند مشکاتیان و پایور حرفی برای گفتن دارم؟ آیا حرف من می‌تواند نظر نسل جوان را به خودش جلب کند و هنر سنتورنوازی همیشه خودش را آپدیت نگه دارد؟
شما به نوآوری در نوازندگی معروف هستید. چقدر موفقیت‌تان را مدیون نوآوری می‌دانید؟
من به این موضوعی که می‌فرمایید فکر نکرده‌ام. به نظر من آدم‌هایی که در ارتباط با تصمیمی که در زندگی می‌گیرند، شغلی که اختیار می‌کنند و دانشی که می‌آموزند را می‌توان به دو دسته بزرگ تقسیم کرد. دسته اول کسانی هستند که آن علم یا حرفه را به خاطر عشق یاد می‌گیرند و در همان زمینه سعی می‌کنند دانش‌شان را آن‌قدر گسترده کرده که بتوانند به نسل دیگر منتقل کنند. استادهای دانشگاه، معلم‌ها و افراد شریفی که وظیفه آموزش در هر زمینه‌ای را برعهده می‌گیرند در این دسته قرار دارند. دسته دوم کسانی هستند که علاوه‌بر آموختن سعی می‌کنند خودشان هم چیزی اضافه کنند. طبیعتاً تعداد کسانی که در این زمینه سعی می‌کنند چیزی بیاموزند به لحاظ کمی پایین‌تر است ولی اصولاً کیفیت ادامه هر کدام از این هرم‌ها کاملاً به کسانی بستگی دارد که سعی می‌کنند آن حرفه را آپدیت کنند. با توجه به نظر علاقه‌مندان و دوستان به نظر می‌رسد که من در دسته دوم هستم و از این بابت بسیار خوشحالم.
آفت‌های موسیقی را چه چیزی می‌دانید؟ یادم است که یک جایی اشاره کرده بودید تجاری شدن موسیقی باعث آفت موسیقی شده است.
برای موسیقی هم مانند باقی پدیده‌های اجتماعی و فرهنگی می‌توان دو بخش تجاری و فرهنگی متصور شد. یک سری انگیزه‌ها وجود دارد که آدم‌ها در جهت منافع مادی و کسب شهرت تلاش می‌کنند و موفقیت به دست می‌آورند. موسیقی‌های کلاسیک برای خودشان یک حیطه و چارچوب خاص دارند. یکی از مهم‌ترین مشخصه‌های آن این است که قرار نیست همه توده‌های مردم را در بر بگیرد. لذا اتفاقی که برای فرهنگ موسیقی ما و کشورهای دیگر افتاده این است که با اضافه شدن یک سری امکانات مانند اینترنت، مالتی مدیا و ارتباطات مجازی، این جنس از موسیقی به صورت بنیادین در معرض تضعیف قرار گرفته است. کسانی که در نسل‌های امروزی قرار بوده ادامه‌دهنده راه یک مدل از موسیقی ایرانی باشند به سمت پاپ کردن موسیقی رفته‌اند. اشکال کار پاپ شدن موسیقی سنتی ایران در جهت پول، کسب شهرت و کسب حداکثر رضایت جمعی است، وگرنه کسی با موسیقی پاپ مشکل ندارد. بسیاری از موسیقی‌ها هستند که در دو دهه گذشته با سازهای سنتی ایران نواخته شده‌اند ولی کاملاً در طبقه موسیقی پاپ دسته‌بندی می‌شوند. مثل این می‌ماند که سنت بتهوون و باخ به سمت موسیقی راک برود! در واقع ما داریم تنوع در موسیقی را از دست می‌دهیم و همه داریم یک مدل از موسیقی کار می‌کنیم و گوش می‌دهیم. انواع موسیقی‌ها دارد در همدیگر ادغام می‌شود و شما نمی‌توانید حد فاصل چندانی بین آن‌ها تشخیص دهید. امروز مردم هر آنچه با تار و سنتور اجرا می‌شود و هر آنچه که خواننده‌های امروزی می‌خوانند را موسیقی سنتی ایرانی محسوب می‌کنند، در صورتی که این‌طور نیست.
ارزیابی‌تان از اجراهای جشنواره ملی موسیقی جوان چطور بود؟
با وجود این که چند ماه است همه دنیا درگیر ماجرای کرونا هستند ولی خوشبختانه این جشنواره برگزار شد. حتی بنا بود جشنواره‌های این چنینی حذف شود ولی با پافشاری دکتر هومان اسعدی و شوری که کل سیستم در این ماجرا از خودش نشان دادند این جشنواره حذف نشد و ما از این بابت خوشحال هستیم. اتفاقاً این مدت که بچه‌ها به مدرسه نمی‌رفتند فرصت خوبی به آن‌ها داده بود که به یک امر فرهنگی مشغول شوند و احساس کنند در یک جایی در سطح کشوری دیده می‌شوند.
برای جوان‌هایی که به نوازندگی سنتور علاقه‌مند هستند چه پیشنهادی دارید؟ فکر می‌کنید حضور در جشنواره موسیقی جوان چقدر مؤثر است؟
در ادوار گذشته جشنواره موسیقی جوان به یک سری زمینه‌ها توجه زیادی شده که یکی از مهم‌ترین آن‌ها بحث ردیف دستگاهی است. من با توجه به زحماتی که کشیده شده است تا حدود زیادی می‌توانم بگویم از بحث کیفیت اجرای مجموعه ردیف دستگاهی خیال‌مان راحت است ولی جای چیزی که در کنار این قضیه خالی است و هنوز مشکلات جدی وجود دارد این است که خود ما به‌عنوان متولیان امر در بحث خلاقیت و بداهه‌نوازی چندان نتوانسته‌ایم تعاریف مشخصی ارائه بدهیم و بچه‌ها را دعوت به کار کنیم. ساده‌ترین کار این است که شما یک تکستی را به یک نفر بدهید و بگویید از بر کند و بعد بیاید تحویل بدهد، اما تشخیص خلاقیت خوب یا بد بودن کار بسیار سختی است. توضیح انشای یک دانش‌آموز به مراتب سخت‌تر از املاء است. شما املای دانش‌آموز را با یک چیزی که هست مقایسه می‌کنید و در نهایت به او نمره می‌دهید ولی در انشاء نمره دادن کار ساده‌ای نیست. سخت‌ترین دقایقی که ما در هئیت داوران داریم هم مربوط به این بخش‌ها است که آیا واقعاً شرکت‌کنندگان خلاقیت به خرج داده‌اند یا از یک نفر دیگر تقلید کرده‌اند. بخش بداهه‌نوازی و خلاقیت، بخش‌های سختی است. اگر بچه‌ها در این بخش‌ها ضعیف هستند به خاطر این است که خود ما هم تکلیف‌مان مشخص نیست. توصیه من به بچه‌های جوان این است که در کنار تکرار ردیف‌ها، گوشه‌ها و تقلید شیوه قدما به گوهر شخصی خودشان هم توجه کنند.
این روزها مشغول چه کاری هستید؟
ماجرای آکادمی سنتور به همین جا محدود نخواهد شد. وقتی وارد سایت سیامک آقایی شوید بخش‌های متنوعی خواهیم دید که یکی از آن‌ها بخش‌ها موزیک ویدئو است. در این بخش هر آنچه که فیلم از من بوده و در جاهای مختلف نوازندگی کرده‌ام وجود دارد و یک بخش مهم‌تر آن شامل انتشار مجازی آثارم است. مخاطبان می‌توانند از طریق سایت ترک‌ها را تهیه و استفاده کنند. درست است که آماده شدن این سیستم طولانی شد ولی ارزشش را داشت چون الآن شرایط طوری شده که کسی امکان خرید فیزیکی آلبوم را ندارد.