سرویس موسیقی هنرآنلاین: یکی از مهجورترین بخش‌های پژوهشی در هنر، بخش موسیقی است. با گذشت سالیان زیاد از قدمت این ژانر هنری همچنان پژوهش‌ها به‌صورت فردی و کاملاً ذوقی صورت می‌گیرد و نظم یا ساماندهی چندانی در پشت آن به چشم نمی‌خورد.
در نتیجه این امر تعداد کسانی هم که در این حوزه به‌عنوان پژوهشگر شناخته شده‌اند بسیار کم هستند و اغلب کسانی که در این بخش پژوهشی فعالیت می‌کنند علاوه بر آهنگسازی یا نوازندگی یا خوانندگی یا آموزش به این کار نیز روی آورده‌اند.
متأسفانه با وجود نهادهای صنفی چون انجمن پژوهشگران موسیقی و خانه موسیقی، هنوز فعالیت سازمان‌یافته‌ای در این بخش مشاهده نمی‌شود و پژوهش‌های موسیقی هنوز با همان شیوه‌ها و روش‌های فردی انجام می‌شود. در دانشکده‌های هنری تلاش چندانی برای تربیت پژوهشگران موسیقی انجام نمی‌شود و هنوز رشته جداگانه‌ای به نام "پژوهش موسیقی" یا نظیر آن در نظر گرفته نشده است.
جدا از این مسائل، پژوهش در موسیقی مشکلات زیادی دارد که یکی از بزرگ‌ترین معضلات بحث مالی است. در حقیقت حقوق چندانی به پژوهشگران داده نمی‌شود و حتی اگر پروژه‌ای به‌صورت خصوصی به شخص داده شود مزد آنچنانی نصیب او نخواهد شد. در واقع علاقه زیاد برخی افراد به این رشته باعث دوام آن تا به امروز شده است.
در این زمینه نظر تعدادی از پژوهشگران حوزه موسیقی چون امیراشرف آریان‌پور، هوشنگ جاوید، فؤاد توحیدی و ساسان فاطمی را گردآوری کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
پژوهش در جامعه ما غریب است
دکتر امیراشرف آریان‌پور مدیر گروه پژوهش هنر و موسیقیدان در خصوص این که وضعیت پژوهش موسیقی در ایران چگونه است، می‌گوید: به قولی پژوهش در جامعه ما غریب است و با مشکلات زیادی روبه‌روست. این موضوع شامل موسیقی نیز می‌شود. موسیقیدانان ما غالباً نوازندگان خوب و پژوهشگران بدی هستند. سازشان را خوب می‌زنند اما بندرت به فکر نوآوری در موسیقی هستند. آن‌ها معتقدند موسیقی ایران سنت است و سنت را نمی‌توان تغییر داد!
تا به امروز کمکی که باید را از دولت نگرفتم
هوشنگ جاوید پژوهشگر موسیقی بخصوص موسیقی اقوام درباره این مبحث به هنرآنلاین می‌گوید: به نظر من پژوهش در هر بخشی جزو عضو جزء لاینفک هرگونه فعالیت فرهنگی و هنری است که ارزش وجودی و ضرورت آن همچنان کمرنگ بوده و به چشم نمی‌آید.
او ادامه می‌دهد: من در موسیقی پژوهش‌های فراوانی داشته و دارم، اما مشکل اصلی اینجاست که تا به امروز کمکی که باید را از دولت نگرفتم و اگر کمکی هم شده محدود و کم بوده است و هرچه در تمام این سال‌ها درباره این موضوع به دست آورده‌ام صد درصد تلاش و از سرمایه شخصی خودم بوده است.
منابع پژوهشی کافی نیست و اشکالات جدی در منابع اصلی است
فؤاد توحیدی دیگر پژوهشگر موسیقی درباره این موضوع می‌گوید: من نزدیک به 22 سال است که مشغول پژوهش در موسیقی به‌خصوص موسیقی نواحی کرمان مشغول فعالیت هستم. یکی از مهم‌ترین مشکلاتی که ما با آن سر و کار داریم و ضربه زیادی به این بخش وارد کرده پیدا نکردن کارشناس در این زمینه است.
او ادامه می‌دهد: از طرف دیگر افرادی هم که سابقه تاریخی خوبی دارند همکاری درستی با غیربومی‌ها نداشته و از دادن اطلاعات خودداری می‌کنند! اصلی‌ترین مشکل این حوزه عدم برآورد یا بازگشت مالی است. در واقع هر فعالیتی که شما در این مورد داشته باشید بیشتر از روی علاقه شخصی بوده و آن‌طور که باید کمک‌حال نیست.
توحیدی اضافه می‌کند: دیگر مشکلات موجود که دائماً با آن درگیر هستیم نبود منابع پژوهشی کافی و اشکالات جدی در منابع اصلی است. بیشترین اشکال هم این است که یک پژوهشگر به‌تنهایی و بدون کمک از سایر همکاران دست به کاری بزرگ‌تر از توانایی‌های خود می‌زند و کاری پر عیب و نقص را می‌آفریند.
این پژوهشگر همچنین می‌گوید: یک پژوهشگر خوب در ابتدا باید وضع مالی خوبی داشته باشد و در ادامه تسلط کامل به موسیقی داشته باشد، همچنین علاقه به این کار جزو مراحل اصلی آن به شمار می‌رود.
موسیقی‌شناسی یا پژوهش موسیقی، آموزش مستقلی می‌طلبد
دکتر ساسان فاطمی از پژوهشگران موسیقی پیرامون وضعیت تحقیقاتی موسیقی می‌گوید: جدا از بعضی کارهای اسف‌بار که به نام اثر پژوهشی به‌طور سری و با تولید انبوه وارد بازار می‌شود و حقیقتاً به قول ظریفی مثل خشت به قالب زدن است، وضعیت پژوهشی موسیقی بد نیست. درست است که اغلب پژوهش‌ها در سطح گردآوری اطلاعات و توانایی نگارش یک اثر منسجم و قوی بندرت است، اما همین تلاش‌ها هم بسیار سودمند بوده و در انتقال داده‌ها خیلی مفید واقع شده است.
این موسیقیدان همچنین می‌افزاید: اغلب این آثار منابع خوبی برای پژوهش‌های بعدی به‌حساب می‌آید. حتی وقتی توانایی خلق یک اثر منسجم نادر است یعنی به هر حال این توانایی موجود است. بعضی آثار پژوهشی چه در قالب مقاله چه در قالب کتاب قابل ذکر بوده و از کیفیت علمی قابل‌توجهی برخوردار است.
فاطمی معتقد است: همه چیز از این بهتر خواهد شد اگر مسئله پژوهش موسیقی در سطح آموزش عالی مطرح شود. در حال حاضر نه در دانشگاه، نه در سطح کارشناسی و نه در سطح کارشناسی ارشد یا دکترا رشته خاصی که صرفاً به موسیقی‌شناسی یا پژوهش موسیقی بپردازد نداریم. این کلام از روی تعصب نیست، اما حقیقتاً موسیقی با دیگر هنرها از نظر ابعاد وسیعی که به خود می‌گیرد و به‌ویژه از نظر جنبه‌های علمی تفاوت دارد.
وی یادآور می‌شود: این رشته‌ها با رشته‌های بسیار متعددی مثل فیزیک، ریاضیات، پزشکی، زبان‌شناسی، روانشناسی، جامعه‌شناسی، انسان‌شناسی، علوم ارتباطات و غیره در تماس است. حتی در سازسازی باید با خواص چوب آشنایی داشت و کمی هم وارد گیاه‌شناسی شد. رشته کلی "پژوهش هنر" آن‌طور که امروزه در آموزش عالی ما در مقاطع کارشناسی ارشد و دکترا وجود دارد نمی‌تواند پاسخگوی نیازهای این رشته شود.
این پژوهشگر همچنین اضافه می‌کند: موسیقی‌شناسی یا پژوهش موسیقی، آموزش مستقلی می‌طلبد و بهتر است از مقطع کارشناسی شروع شود. نبود چنین رشته منسجمی در دانشگاه‌ها باعث می‌شود تا امر پژوهش موسیقی در ایران هنوز کیفیت آکادمیک لازم را پیدا نکند.