سرویس معماری هنرآنلاین: مسجد جامع بروجرد یکی از نخستین مسجدهای ساخته شده در ایران است که در قرن دوم تا سوم هجری در شهر بروجرد بنا شد. این مسجد به مسجد جمعه هم معروف است.

معماری مسجد جامع بروجرد منحصر بفرد و یکی از شاهکارهای تاریخی معماری ایران می‌باشد که هم ویژگی‌های معماری اسلامی و هم معماری باستانی ایران را در خود جای داده است. گنبدخانه قدیمی‌تر بنا این مسجد در ضلع جنوبی قرار گرفته ‌و به اعتقاد مردم محلی و نیز بر اساس شواهد معماری، پیش از تبدیل این بنا به مسجد، آتشکده‌ای بزرگ بوده‌است. معماری این بخش، مشابه چارطاق‌های دوران ساسانی است. گنبد مسجد که در قسمت میانی ساختمان بنا شده تا سطح زمین ارتفاعی برابر ‎20 متر داشته و دو گلدسته آن که در سال ‎1209هجری قمری ساخته شده در دو طرف گنبد قرار دارد.

بر بالای محراب و دیوارها کلمات مقدس و آیات قرآنی با آجر و خط کوفی نوشته و بر بالای درب غربی مسجد نیز سنگ نوشته‌ای وجود دارد که تاریخ ورود شاه عباس صفوی در سال ‎ 1022هجری قمری به بروجرد را نشان می‌دهد.

مسجد دارای دو درب غربی و شرقی است که به صورت غیر مستقیم به صحن اصلی باز می‌شوند. در جنوب صحن، گنبد و ایوان اصلی مسجد قرار دارد و در ضلع شمالی نیز شبستان مسجد با ارتفاعی کمتر از سایر بخش‌ها قرار گرفته که در تابستان فضای خنکی را ایجاد می‌کند. ایوان جنوبی دارای دو گلدسته است که بعدها به مجموعه افزوده شده‌است.

بنای اولیه این مسجد به صورت مجموعه‌ای شامل مسجد، حمام، آب انبار، ساختمان غریب خانه، میدان و سایر متعلقات بوده که امروزه بعضی از این آثار از بین رفته‌است. 

بنای مسجد جامع از نظر شکلی، مسجد تک ایوانی است که دارای دو درب ورودی در قسمت‌های شرقی و غربی است. بنا شامل یک حیاط مرکزی، ایوان، فضای گنبدخانه و شبستان‌های اطراف آن و یک شبستان وسیع زمستانی در طرف شمال حیاط مرکزی است. 

بنابر شواهد موجود، صفویان، زندیان و قاجار تعمیرات بنیادی در مسجد انجام داده‌اند و بخش‌هایی به آن افزوده‌اند.

منبر مسجد، چوبی با ۹عدد پله است و حکاکی روی آن، تاریخ هزار و شصت و هشت هجری قمری را نشان می‌دهد. 

مسجد جامع بروجرد در جریان جنگ ایران و عراق توسط هواپیماهای عراقی بمباران شد و خسارات شدیدی دید و بخش‌هایی از شبستان شمالی آن ویران شد. همچنین زمین لرزه‌های متعدد و بارندگی‌های شدید، آسیب‌های جدی بر آن وارد آورده است. آخرین بار در اثر زمین لرزه سال ۱۳۸۵ موجب فروریختن گلدسته‌ها و آسیب دیدن پنجاه درصدی این مسجد شد.

مسجد جامع بروجرد  در سال ۱۳۱۴  ثبت آثار ملی شد.