سرویس معماری هنرآنلاین: مشاور جایزه ساختمان سال ایران معتقد است که فضای موجود در این جایزه رقابتی و حذفی نیست و نگاهی جدی بر مدل بومی ارزش‌های معماری دارد. آنچه می‌خوانید، گفت و گوی هنرآنلاین با علیرضا عظیمی، مشاور جایزه ساختمان سال ایران درباره چالش‌های پیش روست.
در این دوره از مسابقه تمرکز بر چه موضوع و مسئله‌ای است؟
همچنان جدا از هدف اصلی که همانا انتخاب بهترین اثر معماری ایران است، شفافیت و ارتقای سطح داوری مأموریت اصلی جایزه ساختمان سال ایران است. باور دارم شناخت داوران از پروژه‌ها در مسابقات و جوایز ایران سطحی است و گاهی شرکت کنندگان از داوران عمیق‌تر و دقیق‌تر شده‌اند. تلاش ما این است که در این دوره، همچون ادوار قبلی، از بروز این وضعیت جلوگیری کنیم. همچنین گفتگوهای بسیاری جهت تفکیک پروژه‌های عمومی از مسکونی یا مقیاس آثار انجام شد که در نهایت، همان روال پیشین پیگیری خواهد شد. هنوز هم تیم برگزارکننده اعتقاد دارند ساختمان سال یک بناست و نباید مقیاس و عملکردها را ملاک نهایی انتخاب کرد. البته هم ضرایبی در کار است و هم داوران نسبت به قضاوت یک بنای تجاری معظم درون شهری با یک ویلای برون شهری هوشیار و حساس هستند. دوستان علاقه‌مند به سیستم‌های دیگر داوری که پروژه‌ها را بر اساس مقیاس و عملکرد خرد می‌کنند می‌توانند در دیگر جوایز شرکت کنند. از نظر ما یک ساختمان هست که در یک سال بیشترین چالش‌ها را حل کرده و مرزهای معماری را توسعه داده و آن ساختمان سال ایران است.
انتخاب مباحث و موضوعات بر چه مبنایی در این مسابقه تعیین می‌شود؟
البته ساختمان سال ایران یک جایزه (award) است و نه یکم مسابقه (competition). لازم است این مورد را اصلاح کنید و در فرهنگ‌سازی و آگاه شدن مخاطبان جهت تمیز دادن این دو کوشش بیشتری کنید. تیمی از خبرگان، استادان، افراد حرفه‌ای، منتقدان خبره معماری، روزنامه‌نگاران در هنر معماری فعالیت مداوم می‌کنند. عصاره این تعامل هر روزه و دغدغه‌های ایجاد شده، فلسفه اصلی شکل‌دهنده معیارهای جایزه هستند. ما در هر سال معیارهای ساختمان سال ایران را با توجه به انتخاب‌های سالیان پیشین ارتقاء می‌دهیم. در کل جایزه ساختمان سال ایران خود را بزرگ‌تر از آن می‌بیند که به یک جریان فکری یا حلقه‌ای از معماران محدود کند. ما هر ساله به جز تبلیغات عمومی، برای عموم معماران شاخص کشور دعوت‌نامه رسمی ارسال می‌کنیم.
داوران و اعضای هیئت انتخاب بر چه مبنایی انتخاب شدند؟
هسته اصلی تیم داوران سه سال فرصت ابراز نظرات‌شان را داشتند که هنوز هم هستند. امسال سال آخر ایشان است و سال دیگر تغییرات اساسی خواهیم داشت. به غیر از ایشان حسب قانون جایزه ساختمان سال ایران، برنده دور قبلی در دوره جدید به تیم اضافه می‌شود. این حرکت بسیار مفید است زیرا این فرد بهتر از هرکسی حال معمار شرکت‌کننده را می‌داند و می‌تواند به او کمک کند. هیئت انتخابی نیز از کارشناسان ارشد معماری هستند که از وزارت نفت (برای مباحث تأسیسات و انرژی) ، وزارت بهداشت (برای مباحث زیست محیطی و درمانی) و سازمان آتش‌نشانی (برای مباحث ایمنی) برای بررسی مسائل فنی همراه برگزارکننده هستند. به جز این‌ها یک مشاور از بدو ثبت نام همراه شرکت‌کنندگان خواهد بود و با ایشان به صورت مداوم مکالمه خواهد کرد. او وظیفه دارد معماران را راهنمایی کند و به صورت 24 ساعته پشتیبانی کند. او در جلسات دفاع همراه معماران است، آن‌ها را راهنمایی می‌کند و می‌کوشد بهترین روش ارائه برای تشریح کار را با نظر معماران مشخص کند. همچنین در بازدیدها این مشاور همراه معماران است. هدف این است که کسی به دلیل جوان بودن و حضور در این فرایند داوری گیج نشود و کار او ضعیف ارائه نشود. اعتقاد داریم بسیاری از آثار به این دلیل در مسابقات و جوایز نادیده گرفته می‌شوند. علت این مشکل در عدم آموزش معماران در دانشگاه است. در کل همانگونه که مشاهده می‌فرمایید جایزه ساختمان سال ایران یک فضای حذفی - رقابتی صرف نیست، بلکه یک مدل بومی منظومه فرهنگ سازی اخلاق محور با استفاده از سنتز قدرت و ارزش‌های معماری و رسانه است.
شما فکر می‌کنید که مسابقه ساختمان سال چه تأثیری بر فضای کنونی معماری ایران دارد؟
این جایزه سعی در تاکید بر چهار عنصر دارد. الف) کاملاً واضح است که این جایزه با شفافیت روش داوری و صداقت ارکان خود، جریان فاسد اقلیتی که نظم معماری کشور را به هم ریخته بودند، کاملاً منزوی کرده است. ب) از طرفی دیگر این جایزه امید را در دل معماران غیر تهرانی که همیشه سرکوب می‌شدند زنده کرده است. معماران جوان با استعدادی که فکر می‌کردند تا با تهران لابی نکنند دیده نخواهند شد. ج) معماری در کشور ما به نوعی بازی فرمی شوخی‌وار تبدیل شده بود. فرمی با کپی حقیرانه که با سفسطه‌های فلسفی توجیه شده بود. این جایزه بار دیگر معماری را به تخصصی که هزاران سال در این کشور سابقه داشت برگردانده است. منظور حقیر "معماری به مثابه دانش تولید فضا ضمن بهره‌گیری از فرصت‌ها و حل هنرمندانه محدودیت‌ها" است. معماری‌ای آپدیت و مسلح شده با اصول فنی ساخت که دیگر نمی‌خواهد اشتباهات فرمالیست‌های قرن قبلی را تکرار کند تا فقط مشهور شود!. د) ما با روش ارسال تمام دیجیتال آثار، محدودیت‌های زیادی را از پیش روی معماران غیر تهرانی برداشتیم. در این مملکت مسابقه‌ای برای شهر صدرا برگزار شده که از برگزارکننده تا داورانش تهرانی و قضاوت نیز در تهران انجام شده است. حتی تحویل شیت آثار در تهران بوده است. ظاهراً فقط اسم مسابقه و سایت و بودجه سهم مردم صدرا بوده است. در این فضا، ما از تمام کشور، اثر دریافت می‌کنیم و هر سال به چند استان سفر می‌کنیم تا آثار را از نزدیک ببینیم. آثاری که دیجیتالی قبل‌تر ارسال شده‌اند.
چه میزان اثر در این دوره به دبیرخانه مسابقه رسیده است و ارزیابی شما درباره این دوره چیست؟
به عللی در جوایز ساختمان سال تعداد آثار اعلام نمی‌شود که شاید به دلیل رقابت بین کشورهاست. اما همانگونه که قبلاً اعلام کردیم، آمار ما کاملاً متناسب با دیگر رویدادهای ملی بوده و حتی رشد هم داشته است. امسال ما در این بخش رشد سه برابری داشتیم تا جایی که رکورد تمام سالیان قبلی شکست. این انفجار آثار به دلیل شفافیت مسابقه است. اعتماد معماران ایرانی به جوایز داخلی مجدداً در حال بازگشت است. این عدم اعتماد باعث عدم حضور بسیاری از معماران، ناامیدی آن‌ها و حضورشان در جوایز پولی و غیرمعتبر خارجی شده بود. جوایز در ایران محدود به دفاتر شده بود اما در ساختمان سال مهندسین مشاور کشور که به‌هرحال بخش اعظم ساخت و ساز را در اختیار دارند حضوری مجدد و پرقدرت یافته‌اند. البته شخصاً از این آمار راضی نیستم. نباید این تعداد اثر مدعی ساختمان سال کشور باشند. قطعاً با فرایند داوری سخت‌تر و ضوابط سخت‌گیرانه‌تر سطح جایزه را بالاتر خواهیم برد. البته این دیدگاه من است و تصمیم جمع مهم‌تر است.
آیا رشد کمی و کیفی در این دوره داشته‌اید؟
در کمی سه برابر و در کیفی واقعاً شخصاً دلم برای داوران می‌سوزد زیرا امسال قضاوت سختی در پیش دارند. من حسب وظیفه نگاهی کلی به آثار داشتم. پراکندگی ملی آثار نیز بسیار بالاست. احتمالاً تیم اجرایی باید به دو یا سه استان مرزی برای بازدید مراجعه کنند.
شما نقش و تأثیر معماران ارمنی را در معماری ایرانی چگونه می‌بینید؟
عادت کرده‌ایم به گام برداشتن در عرصه‌های نو و جهان‌های تاریک. ایده‌های نو و کیفیت بخشی به مسائل بخشی از هویت هنر معماری شده البته تاوان آن را نیز پرداخته‌ایم. یکی از آن‌ها هم همین مسائل معماران ارامنه بود. این عزیزان صد سال دوشادوش ما بودند اما عجیب است که تاکنون تقدیر نشده‌اند. شخصاً افتخارم این است که در دوره جدید جایزه مزین به نام رُستُم وسکانیان و دیگر معماران پاک دست، آوانگارد و باهوش ارمنی است. به شما عرض کنم که این پایان کار نیست و ما با حمایت حامی خود، قصد داریم حقیقتاً کاری اساسی برای معرفی این معماران انجام دهیم. قطعاً به فراخور این اقدامات اطلاع رسانی خواهند شد.