گروه مد و لباس هنرآنلاین: زیورآلات به‌خودی‌خود هویت دارند و الصاق آن به استایل افراد، نه‌تنها در کیفیت لباس‌ها خللی وارد نمی‌کند که گاه می‌تواند به سبک پوشش، هویتی مستقل بخشیده و تعلقات به دیار، سرزمین و یا فرهنگی خاص را بشارت دهد حال آنکه اگر در طراحی و ساخت زیورآلات از مواد مرغوب با اوج درخشندگی و جذابیت منحصربه‌فرد استفاده شود تا جایی که عمرشان طولانی شده و حتی بتوان از آن به فواصل زیاد زمانی و در راستای تنوع‌بخشی موردنظر استفاده کرد، این امر خود می‌تواند بر اهمیت این جزء مستقل از لباس که البته تکامل‌بخش آن نیز است، دوچندان بیفزاید و با گذر زمان هم از مد نیفتد. البته که این ویژگی زیورآلات شاید بیش از هر چیز مدیون و مرهون گوهرسنگ‌ها باشد و ازقضا ایران، سرزمینی غنی در این زمینه است.
در ادامه این مطلب قصد داریم ضمن تأکید بر لزوم تخصص‌گرایی در گرایش گوهرشناسی مرتبط با فرایند ساخت جواهر، مروری داشته باشیم بر گزیده‌ای ازآنچه تا پیش‌ازاین درباره جایگاه گوهرشناسی در صحنه جهانی طراحی و ساخت جواهرات عنوان شده است.
بنا بر تعریف متداول، گوهرشناسی یا جواهرشناسی دانشی است که به مطالعه جواهرات و سنگ‌های قیمتی طبیعی و مصنوعی می‌پردازد. این دانش در زمره علوم زمین‌شناسی و معدن قرار می‌گیرد و شاخه‌ای از کانی‌شناسی به شمار می‌آید. البته که برخی از جواهرسازان به‌طور آکادمیک، دوره‌های آموزش گوهرشناسی را پشت سر گذاشته و صلاحیت این را دارند که گوهرها را شناسایی و ارزیابی کرده و به‌صورت دقیق‌تر به بررسی نحوه تشکیل نمونه‌های شبه گوهرها، گوهرهای مصنوعی و نمونه‌های بهسازی شده و همچنین درجه‌بندی نمونه‌های طبیعی بپردازند.
شناسایی گوهر اساساً یک فرایند حذف یا کنار گذاشتن است. گوهرسنگ‌ها با رنگ مشابه دستخوش آزمایش بصری غیر مخرب می‌شوند تا اینکه تنها یک امکان شناسایی باقی بماند.
شناسایی از طریق ضریب شکست، شناسایی از طریق وزن مخصوص و شناسایی از طریق طیف‌نما ازجمله مسئولیت‌های گوهرشناسان در فرایند تشخیص سنگ‌های قیمتی و نیمه‌قیمتی است.
قیمتی‌ها آن گروه سنگ‌هایی هستند که به علت سختی و کمیاب بودنشان ارزش بسیار بالایی دارند و طبیعتاً گران‌تر هم هستند. الماس، زمرد سبز، یاقوت سرخ، یاقوت کبود و یا هرگونه کانی کمیاب ازجمله سنگ‌های قیمتی در صنعت ساخت جواهر به شمار می‌روند.
اما گارنت ، اوپال ، آمیتیست، آکوامرین ، سیترین، مروارید، تورمالین ، توپاز و تانزانیت ازجمله سنگ‌های نیمه قیمتی هستند؛ سنگ‌هایی که به لطف زیبایی‌شان، ارزش‌گذاری می‌شوند و در رنج قیمت از ارزان تا گران بسته به خلوص و کیفیت خود در دسترس قرار دارند.
برای تشخیص و تمیز دادن یک سنگ قیمتی از نیمه قیمتی باید مطمئن شد سنگی که در دست است یک تکه سنگ قیمتی است و با سنگ‌های معدنی و شیشه‌ها تفاوت دارد. اگر نرمی سنگ تا حدی باشد که بتوان شکل و فرم آن را با ابزاری ساده مانند چکش و انبر تغییر داد، مطمئناً این تکه سنگ نمی‌تواند قیمتی باشد. سنگ‌های قیمتی معمولاً به خاطر شکل کریستالی خود معروف‌اند و تنها به‌وسیله ساینده‌ها و دستگاه‌های برش می‌توان شکل آن‌ها را تغییر داد.
البته مهم‌ترین راه شناسایی سنگ‌های قیمتی توجه به میزان سختی آن‌هاست. شاید تشخیص میزان سختی یک سنگ به تشخیص دقیق نوع آن سنگ منجر نشود اما درهرصورت کمک بسیار زیادی می‌کند تا بتوان سنگ موردنظر را در لیست سنگ‌های احتمالی قرار داد.
درمجموع بهتر است با مراجعه به جداول علمی و مقایسه خطوط رنگی سنگ‌های مختلف، سنگ قیمتی را از دیگر سنگ‌ها متمایز ساخت حال‌آنکه باوجود تلاش‌های بسیار از سوی کشورهایی همچون چین در ساخت سنگ‌های مصنوعی به‌شدت مشابه با سنگ‌های قیمتی اما تکنولوژی ساخت سنگ‌های مصنوعی هرگز نمی‌توانند نتایج آزمایش‌های دقیق و مطالعات میکروسکوپی را تحت تأثیر خود قرار دهند.
مؤسسه توسعه گوهرشناسی ایران با همراهی دانشکده علوم زمین دانشگاه شهید بهشتی، اتحادیه طلا و جواهر و مرکز توسعه و پژوهش صنایع نوین وزارت صنعت، معدن و تجارت را تعریف و به‌عنوان یک واحد فناور از ابتدای مهرماه سال ۱۳۹۲ فعالیت خود را در دانشگاه شهید بهشتی آغاز کرده است. این مؤسسه با مشارکت محققان دانشگاهی و صاحب‌نظران تجارت سنگ‌های قیمتی با هدف ایجاد یک مرکز کاملاً تخصصی بنیان گذاشته شده است.
به‌هرتقدیر کشورمان ایران، سرزمینی غنی و سرشار از منابع طبیعی و به‌ویژه معادن بوده به‌طوری‌که بالغ بر 7 درصد از منابع معدنی در جهان در ایران قرار دارد. البته که حرف‌وحدیث‌های بسیاری درباره چندوچون اکتشاف و بهره‌برداری معادن سنگ‌های قیمتی در کشور تاکنون مطرح بوده و برخی بر این باورند که باوجود ظرفیت‌های فراوان در کشور اما اقتصاد سنگ‌های قیمتی آن‌گونه که بایدوشاید سامان‌دهی و مدیریت نشده است.
در پایان تصویری از برخی سنگ‌های کاربردی در صنعت جواهرسازی را ببینید:
