سرویس مد و لباس هنرآنلاین: شهره فضل وزیری پژوهشگر تاریخ پارچه و پوشاک در ایران است.
او که از سال 1376 تاکنون عضو هیئت علمی دانشگاه علم و فرهنگ بوده، فعالیتهای متعددی در حوزه پژوهشی مد و لباس داشته که از جمله آن‌ها می‌توان به عضویت در شورای تخصصی و دبیر بخش علمی اولین بیونال طراحی پارچه و لباس کشور در سال 1387، داوری جشنواره زنان سرزمین من طی سه دوره متوالی و در سال‌های 1385 لغایت 1387، عضویت در شوراهای سیاست‌گذاری کارگروه ساماندهی مد و لباس و عضو هیئت داوران جشنواره مد و لباس فجر، عضویت در شورای تخصصی طراحی لباس فرهنگستان هنر در سال 1390، عضو کارگروه مد و لباس حوزه هنری در سال 1392، عضویت در کارگروه‌های تخصصی هنرهای سنتی در سال1393 و عضویت در شورای ارزشیابی هنرمندان وزارت ارشاد اسلامی اشاره کرد.
نظر به قرار گرفتن در آستانه هفته پژوهش، مشروح گفت‌وگوی هنرآنلاین با این فعال حوزه مد و لباس درباره جایگاه و ضرورت پرداختن به جریانات پژوهشی در این عرصه را بخوانید:
خانم فضل وزیری، طی سال‌های اخیر و تا اندازه زیادی، جریانات پژوهشی عرصه فرهنگ و هنر به سمت‌وسوی حوزه مد و لباس سوق یافته است. به نظر شما آنچه تاکنون به رشته تحریر درآمده است، می‌تواند پاسخگوی نیاز جامعه فعال در این بخش باشد؟
در مقطع کارشناسی، اهم فعالیتهای دانشجویان به شیوه اجرایی دنبال و پیگیری می‌شود اما در مقطع کارشناسی ارشد که بیشتر دروس و سرفصل‌های درسی به شکل نظری و تئوری هستند، مسئله نگارش مقاله و پایان‌نامه به یک چالش تبدیل‌شده و از سویی دیگر به دلیل نبود استقبال از سمت بازار و صنعت در پی نگارش این مکتوبات، اکثر افراد از فعالیت در امور پژوهشی دلسرد و سرخورده می‌شوند. همین عوامل دست‌به‌دست هم داده و ضعف فعلی در بحث نبود مقالات و آثار پژوهشی با نگرشی به جنبه‌های فرهنگی، هنری، تاریخی، جامعه‌شناختی و روان‌شناختی در عرصه مد و لباس را به دنبال داشته است.
آثار پژوهشی برای چاپ و ورود به بازار نشر در حوزه مد و لباس تا چه اندازه نیازمند حمایت‌های مادی و معنوی هستند؟
خوشبختانه با افزوده شدن دروسی همچون بازاریابی و برندسازی در مقاطع کارشناسی ارشد به سرفصل‌های درسی، دانشجویان رشته‌های مد و لباس تا اندازه زیادی با موضوعات مطرح در پرسش شما هم آشنا می‌شوند اما واقعیت آن است که فارغ از اشراف به مسیر پیش رو، چاپ و نشر یک اثر پژوهشی نیازمند تخصیص بودجه است و در این حوزه، اغلب، آثاری موفق به انتشار شده‌اند که هزینه نشر از سوی صاحب اثر تأمین‌شده و در غیر این صورت، بودجه‌های موجود در این بخش، کفاف تمامی فعالیتهای انجام‌گرفته را نداده و نخواهد داد.
یکی از مهم‌ترین عرصه‌های پژوهش در چرخه مد و لباس به حوزه منسوجات به‌ویژه در زمینه منسوجات تاریخی بازمی‌گردد. شواهد حاکی از آن است که جریان پژوهشی در این زمینه به توفیقات چندانی نائل نیامده و منابع و مراجعی درخور توجهی در این بخش وجود ندارد. لطفاً نظر خود را در این‌باره بگویید.
با گذری بر تاریخ فرهنگ و هنر کشورمان درمی‌یابیم که هنر و صنعت پارچه‌بافی از دیرباز موردتوجه هنرمندان و صنعتگران قرار داشته اما از آنجا که آثار مکتوب و مصور بر جای آمده از ادوار مختلف تاریخی برای ورود نگاه تحلیلی و پژوهشی به این جریان کفایت نمی‌کند و از سویی دیگر، دسترسی به ظرفیت‌های موجود، کار دشواری است، کمتر پیش‌آمده که پژوهشگران به سراغ این بخش روند. نکته قابل‌توجه به این موضوع آنکه هرقدر بیشتر به تاریخ مد و لباس در گذشته‌های دور ورود می‌کنیم، درمی‌یابیم که مقوله طراحی بیشتر به فعالیتهای یک قرن اخیر معطوف می‌شود و در گذشته‌های دورتر، پارچه‌ها و بافت‌ها کم‌نظیر و بی‌نظیر بودند که بیش و پیش از هر چیز، ابعاد زیبایی‌شناختی آثار و محصولات را پوشش داده و وجوه و جنبه‌های بصری را موردتوجه قرار می‌دادند. به طور کل، موضوع منسوجات در طول تاریخ به عنوان امری قدسی به شمار آمده تا آنجا که خانه خدا را نیز با پارچه آذین بخشیده‌اند.
آیا امروزه در دانشگاه‌های کشور، امکاناتی در زمینه بافت پارچه و کسب تجربه در این بخش برای دانشجویان رشته‌های حوزه مد و لباس وجود دارد؟
بله. خوشبختانه برخی از دانشگاه‌ها با تجهیز کارگاه‌های بافت پارچه، این امکان را برای دانشجویان فراهم کرده‌اند تا از نزدیک، ضمن پرداختن به ابعاد هنری طراحی و بافت پارچه، ابعاد صنعتی را نیز درک کرده و همین امر انگیزه‌ای برای بسیاری از دانشجویان شده که خود با خرید دستگاه‌های بافت پارچه، در منازل خود به این زمینه بپردازند و کسب تجربه کنند.
امروزه شاهد آنیم که بسیاری از طرح‌ها چه در زمینه پارچه و چه لباس با گرته‌برداری از نمادهای سنتی ارائه می‌شود. از دیدگاه پژوهشی، چه عواملی سبب این جریان شده است؟
توجه طراحان داخلی به سبک وینتیج و رواج این سبک حاکی از آن است که سنت‌های گذشته، مجدد مورد توجه این طیف از جامعه قرار گرفته است. وینتیج به سبکی گفته می‌شود که مختص به زمان و برهه تاریخی خاصی بوده و مجدد در زمانی غیرازآن دوره، موردتوجه و استفاده قرار گرفته است. حتی پرداختن به جریاناتی همچون مد پایدار نیز از مصادیق همین امر است.
مهم‌ترین اهدافی که شخص شما در پرداختن به موضوعات حوزه مد و لباس در امر پژوهش موردتوجه قرار داده‌اید، چه مواردی هستند؟
یکی از اهدافی که ما در جریان پژوهش دنبال می‌کنیم این است که جریان‌های مد و لباس در طی سده یا دهه‌های اخیر شامل چه عوامل تأثیرگذاری بوده و چه عواملی ظهور یا افول یک سبک را سبب شده است. اینکه چگونه می‌توان با یک نگاه جامعه‌شناختی به موضوعات حوزه مد و لباس ورود کرد، چه مدهایی در دهه‌های مختلف مجدد مورد بازنگری قرار گرفتند یا در بحث هنرهای مفهومی، آیا هنرهای مفهومی می‌توانند زیربنای بسیاری از نظریات در بخش کاربردی حوزه مد و لباس باشند. به‌هرتقدیر علی‌رغم اینکه هنرهای مفهومی در جریان روزمره کاربرد ندارند اما زیربنای نظریات خاصی بوده و به‌نوعی ساختارهای مفهمومی غنی و برگرفته از جهان‌بینی جامعه‌ای دارند که یک سبک در آن فضا ظهور کرده است.
موضوع بازنگری در امر طراحی با تأثیرپذیری از الگوهای موجود در میان لباس اقوام تا چه اندازه در امور پژوهشی موردتوجه قرار داشته است؟
امروزه شاهد آنیم که افق دید بسیاری از فعالان حوزه مد و لباس به سمت طراحی و تولید متأثر از ویژگی‌ها و مظاهر لباس اقوام معطوف شده که همین امر نیز در امتداد همان پاسخ به پرسش قبلی قابل‌تأمل است. ضمن آنکه تحلیل لباس اقوام ایرانی ازنظر طرح، رنگ و نقش بدون شک ازجمله تحقیقات زیربنایی است که می‌توان در عرصه مد و لباس کشور به آن‌ها استناد کرد.
با تکیه‌بر یک رویکرد پژوهشی و مطالعاتی شما، شیوع ویروس کرونا تا چه اندازه به جریان سیال مد و لباس در ایران جهت و این عرصه را تحت تأثیر خود قرار داده است؟
شیوع ویروس کرونا، منجر به یک دگرگونی و بازاندیشی در تمامی عرصه‌های عصر ما شده است که این دگرگونی، به معنای جدا شدن فضا از زمان است. در حقیقت فاصله‌ای میان زمان و واقعیت عینی موجود به شکلی که از قبل قابل پیش‌بینی نبوده، ایجادشده و همین امر سبب شده رویکردی تازه در مسیر حفظ ارزش‌های درگذشته مدنظر قرار گیرد. حال‌آنکه نوعی بازاندیشی جهانی در جریان فکری طراحان مد و لباس به وجود آمده که بخش اعظمی از آن، در پی احیای سنت‌های پیشین و ارزش‌های متأثر از فرهنگ اقوام ملل است.