سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: صنف چاپ و نشر در ایامی که ویروس کرونا شیوع پیدا کرد دچار ضررهای فراوانی شد. ناشران در موقعیت آماده‌سازی کتاب برای اردیبهشت و نمایشگاه کتاب بودند ولی همه فعالیت‌ها تعطیل شدند و کتاب‌ها در چاپ‌خانه‌ها ماند. با علیرضا اسدی مدیر نشر نیماژ، درباره شرایط حال حاضر و فعالیت‌های این انتشارات در این روزها گفت‌وگویی داشتیم.
با توجه به شرایط پیش آمده نشر نیماژ چگونه ارتباطش را با مخاطبان حفظ کرده است؟ آیا فروش آنلاین دارید؟
در شرایط حاضر هیچ تمهیدی نمی‌تواند لطمات وارد شده به صنعت نشر را جبران کند؛ اگرچه اقداماتی نظیر تمرکز بیشتر بر فروش آنلاین از طریق سایت، اینستاگرام و اپلیکیشن‌های کتاب الکترونیک و ارسال کتاب به‌صورت خرید غیرحضوری را انجام داده‌ایم. اما تاثیر همه این‌ها بسیار اندک است و چندان قابل ملاحظه نیست؛ شاید تنها التیام و مسکنی باشد بر جراحت عمیق و صدمه وسیعی که فراگیری بیماری کرونا بر صنعت نشر وارد کرده است.
از سوی نشر نیماژ برگزاری جلسات متعددی را با حضور نویسندگان و مترجمان شاهد بودیم. آیا این فعالیت را به شکل آنلاین پی گرفتید؟
درباره برنامه‌های معرفی و گفت‌وگو با مولفان و مترجمان در فضای مجازی ترجیح داده‌ایم بیشتر فعالیت‌مان را روی گفت‌وگوهای آفلاین برنامه‌ریزی کنیم؛ چرا که اولا تمرکز لازم برای مولفان و مترجمان و همچنین مخاطبان در شرایط آفلاین بسیار بیشتر است؛ مضاف بر این‌‌که در یکی، دو ماه اخیر شاهد بوده‌ایم که گفت‌وگوهای زنده تبدیل به یک پدیده کلیشه‌ای شده بودند؛ وقتی صفحات فضای مجازی را باز کنید هر شب تعداد زیادی از افراد را مشاهده می‌کنید که گفت‌وگوهای زنده انجام می‌دهند اما به علت تمرکز اندک خروجی خاصی ندارند. همان‌گونه که اشاره کردید ما پیش از به‌وجود آمدن اپیدمی، جلسات منظمی با عنوان "کتاب جمعه نیماژ" برگزار می‌کردیم که به صورت زنده در اینستاگرام بازتاب می‌یافت و استقبال بسیار مطلوبی از آن‌ها صورت می‌گرفت. امیدوارم با پایان یافتن این وضعیت، دوباره این جلسات را که خروجی واقعی در بحث‌های مختلف داشت را از سر بگیریم.
قطعا شما نیز با توجه به شرایط پیش آمده متضرر شده‌اید. درباره حمایت و همراهی با ناشران بگویید و راهکار ارائه دهید.
ابتدا بایست اشاره کرد که چون در شرایط تحریم هستیم و وضعیت اقتصادی مطلوبی وجود ندارد خیلی نمی‌شود چشم امید به حمایت‌های دولتی داشت. اما اگر قرار باشد حمایتی صورت بگیرد، بایست این حمایت و این بودجه در جای درست صرف شود. عملکرد ناشران به‌راحتی از طریق لیست بیمه کارمندان، تعداد عناوین منتشر شده و کیفیت آثار مشخص و قابل رصد است. اگر نگاهی به فهرست مجوز ناشران بی‌اندازید متوجه می‌شوید چیزی در حدود 20 هزار پروانه نشر وجود دارد که در این میان اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم شاید تعداد ناشران فعال بسیار بسیار کمتر از این رقم باشد. ناشرانی که به‌طور مداوم در حال فعالیت هستند، تعداد زیادی کارمند دارند و سرمایه‌گذاری کلانی روی کتاب انجام داده‌اند و به‌خاطر کرونا آسیب جدی دیده‌اند وگرنه ناشران فصلی و انفرادی که فعالیت سالانه خاصی ندارند، آسیب کمتری می‌بینند و اصلا نیازی به کمک‌های حمایتی دولت ندارند؛ حمایت باید شامل حال ناشرانی باشد که به‌طور کلان متضرر شده‌اند و اکنون یا بازپرداخت وام‌هایشان به‌تعویق افتاده و یا مجبورند با تعداد زیادی از کارمندان‌شان قطع همکاری کنند. البته ناشران کتاب‌های آموزشی در این موضوع نمی‌گنجند، چرا که فعالیت آنان صرفا اقتصادی است و به علت شرایط بیماری آسیب چندانی متوجه آنان نمی‌شود. بحث ما صرفا مربوط به ناشران عمومی است. معمولا نگاه حمایتی دولت نسبت به ناشران عمومی این‌گونه بوده که میان ناشرانی که فقط کتاب‌های زرد تجاری منتشر می‌کنند با ناشرانی که تولید فرهنگ کرده و به ترویج ادبیات، اندیشه و فرهنگ غنی ایرانی کمک می‌کنند، تفاوتی قائل نیستند و با یک چشم به این دو طیف نگاه می‌کنند. ناشری که فقط کتاب‌های تجاری که هیچ کمکی به ترویج فرهنگ نمی‌کند و صرفا بر اساس فهرست کتاب‌های پرفروش زرد جهان، بازار کتاب‌های تجاری در ایران را به‌دست گرفته، چه نیازی به حمایت دولتی دارد؟ متاسفانه نگاه دولت نسبت به صنعت نشر تاکنون این‌گونه بوده که این دو طیف را کنار هم گذاشته و به همین دلیل معمولا 80 درصد بودجه‌های حمایتی ارشاد در جای درست آن هزینه نمی‌شود و ظاهرا قرار هم نیست این مشکل مرتفع شود. متاسفانه این دغدغه‌های فرهنگی که به‌صورت تخصصی دغدغه نشر نیماژ و تعداد دیگری از ناشران بوده هیچ اهمیتی نداشته‌اند. اگرچه شخص وزیر فرهنگ و ارشاد اهتمام و نظر ویژه‌ای نسبت به صنعت نشر و فرهنگ کتاب‌خوانی داشته است؛ اما متاسفانه چون سازوکارهای درستی به‌وجود نیامده، حمایت‌ها هدف‌مند نیستند و کارکرد فرهنگی ندارند و بهتر است چاره‌ای برای وضعیت ناشرانی که دغدغه جدی فرهنگ دارند و به‌علت بحران کرونا شدیدا متضرر شده‌اند، اندیشیده شود.
آقای اسدی نظر شما درباره برگزار شدن نمایشگاه کتاب چیست؟
آنچه که امروز از هر چیز دیگری مهم‌تر است و در اولویت تک‌تک اقشار قرار دارد، سلامت مردم است. طبیعی است که ناشران هم‌چون بقیه، سلامت مردم را در اولویت قرار دهند و در حالی که ضرر و زیان سنگینی از برگزار نشدن نمایشگاه کتاب می‌بینند، اصراری بر این برگزاری نداشته باشند. ایده‌هایی هم مبنی بر برگزاری نمایشگاه کتاب آنلاین یا همان نمایشگاه مجازی به‌طور جدی مطرح و در سایر کشورها برگزار شده اما تمایزی که در ایران این ایده را بلاموضوع می‌کند این است که نمایشگاه کتاب در ایران برخلاف تمام دنیا، فروشگاه بزرگ کتاب است و نه نمایشگاه معرفی محصولات به همکاران. بنابراین ایده نمایشگاه مجازی در ایران فقط روی کاغذ و در تئوری اجرایی به‌نظر می‌رسد و عملا نمی‌تواند جایگزینی برای نمایشگاه کتاب تهران باشد. تنها چاره برای جبران ضرر سنگینی که ناشران از برگزار نشدن نمایشگاه متحمل شده‌اند، خرید معنی‌دار دولت از ناشرانی است که برای نمایشگاه امسال در تیراژ بالا کتاب تولید کرده‌اند و در انبار موجود دارند و نه آن‌ها که به‌صورت دیجیتال در تیراژ 50 یا 100 نسخه برای حضور در نمایشگاه کتاب تولید کرده‌اند.