سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین، توران میرهادی (1395-1306) استاد ادبیات کودکان، نویسنده و متخصص آموزش و پرورش یکی از شخصیت‌های برجسته فرهنگی است که بیش از 60 سال در گستره آموزش و پرورش، فرهنگ و ادبیات کودکان کوشیده و در این روند یکی از چهره‌های تاثیرگذار سده کنونی ایران بوده است. در این راه او به همراه همسر و همراهش محسن خمارلو به مدت 25 سال مجتمع آموزشی تجربی فرهاد یا مدرسه فرهاد را از سال 1334 تا 1359 اداره کرد. این مجتمع یکی از آموزشگاه‌های تجربی و الگووار ایران بود که هدف و کارکردهای آموزش و پرورش مدرن در آن تجربه و ارزیابی می‌شد. همچنین او یکی از بنیان‌گذاران شورای کتاب کودک بود و از سال 1358 تا اواخر عمر سرپرستی تدوین و تالیف فرهنگنامه کودکان و نوجوانان را نیز برعهده داشته است. در این نوشتار سه کتاب باز نشر شده توران میرهادی معرفی شده‌اند.
صلح را از کودکی باید آموخت
کتاب "صلح را از کودکی باید آموخت" مصاحبه توران میرهادی با پریچهر نسرین‌پی درباره صلح و فرهنگ گسترش صلح است. متن این اثر در موسسه پژوهشی کودکان دنیا نخستین بار در سال 1386 به چاپ رسیده و ویراست دوم آن به مناسبت نودمین سال تولد خانم میرهادی امسال به همت پریسا پهلوان و به یاد شادروان حسن پهلوان از دانش‌آموختگان مدرسه فرهاد در شمارگان پنج هزار نسخه توسط شرکت تهیه و نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوان نشر یافته است. گاه‌شمار زندگی و کتاب‌شناسی آثار توران میرهادی نیز ضمیمه این اثر است.
کتاب با پرسشی درباره نامیده شدن دهه 2010-2000 با عنوان دهه جهانی فرهنگ صلح و نفی خشونت علیه کودکان و زنان از سوی سازمان ملل متحد آغاز می‌شود که گروهی معتقدند این دهه بیش از هر چیز نشان‌دهنده تلاش‌هایی است که بعد از جنگ جهانی دوم برای توسعه صلح در جهان انجام شده است. گروهی نیز اشاره می‌کنند برقراری صلح در دنیا پروژه‌ای شکست خورده است و به همین دلیل سازمان ملل به فرهنگ صلح یاری می‌رساند و از خانم میرهادی درباره تعریف فرهنگ صلح پرسیده می‌شود و ایشان در پاسخ توضیح داده‌اند: "برای تعریف فرهنگ صلح لازم است به تمام ابعاد مادی و معنوی یک جامعه توجه شود. فرهنگ، واژه‌ای است که مسایلی زیاد را در برمی‌گیرد. به عبارت دیگر شامل تمام ابعاد روابط انسانی می‌شود و به‌طور کلی زندگی هر انسانی را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. در عین حال مفهومی ایستا نیست، بلکه کاملا پویاست. فرهنگ در واقع از ابزارسازی انسان شروع می‌شود و تا خلق شعر، موسیقی و انواع فلسفه ادامه می‌یابد".
این بحث که با پرسش اشاره شده آغاز می‌شود در 79 صفحه به ابعاد مختلف فرهنگ صلح، نقش خانواده و موارد دیگر در این زمینه می‌پردازد. خانم میرهادی خاستگاه صلح را در خانواده و امنیت را در خانه و جامعه می‌بیند و عواملی را در گسترش فرهنگ صلح از جمله پرورش استقلال در کودکی و نوجوانی، مشارکت در فعالیت‌های خانه و مدرسه و اجتماع و پرهیز از خشونت در رفتار خانواده و مربیان و رسانه‌ها مانند سینما و تلویزیون و نیز تاثیر استفاده از ادبیات و هنر بسیار موثر می‌داند.
مادر و خاطرات پنجاه سال زندگی در ایران
در این کتاب توران میرهادی با همکاری سیمین ضرابی خاطرات زندگی تربیتی خود و خانواده‌اش را مکتوب کرده است. کتاب از هفده فصل با عناوین "چرا پدر؟ چرا ایران؟"، "سفر اول و سفرها"، "مبارزه با مرگ"، "خانه‌های ما"، "زبان و هویت ایرانی ما"، "مادر و هنر"، "مادر و ورزش"، "رابطه مادر با دوستان ما"، "مادر و عشق"، "جادوی دوران"، "مرگ برادر"، "بچه‌های نسل سوم"، "مادر و فرزندان بزرگ‌سال"، "دست‌های مادر"، "پذیرش"، "پدر به عنوان پدر" و "پدر در زمینه کار" تشکیل شده است. در ابتدای هر فصل نیز توضیحی چند صفحه‌ای درباره علت نام‌گذاری آن فصل و کلیت آن ارائه شده. تصویر، گاه‌شمار زندگی و فهرست آثار نیز ضمیمه پایانی کتاب است.
در فصل نهم با عنوان "مادر و عشق" توران میرهادی توضیح می‌دهد: "نام این فصل را مادر و عشق گذاشته‌ام. مادر، از عشق مفهوم بسیار والایی در نظر داشت. نمی‌دانم در دوران کودکی و نوجوانی او، پدربزرگ و مادربزرگ در این زمینه به فرزندان‌شان آموزش‌هایی داده بودند یا نه و آیا آن‌ها به مساله پرورش عواطف فرزندان‌شان توجهی خاصی داشتند یا نه. با خاله‌ها و دایی هم آنقدر نزدیک نبودم که از آن‌ها در این باره سوال کنم. فرصت این کار هم نبود. بنابراین نمی‌دانم توجه مادر، به مقوله عشق از تربیت خانوادگی سرچشمه می‌گرفت یا در واقع این توجه از دید هنرمندانه‌اش نشات گرفته بود".
پس از این توضیحات چندین پرسش مبنی بر دوست داشتن و عشق مطرح می‌شود که به زندگی خانم میرهادی و مادرشان مرتبط است. به عنوان نمونه از ایشان پرسیده شده، چطور می‌شود که حال و هوای عشق در آدم اتفاق می‌افتد؟ چقدر به خودش مربوط است؟ چقدر به طرف مقابل مربوط است؟ آیا با آموختن راه روش خاصی می‌شود این حس را ایجاد کرد یا این‌که حس خودش می‌آید؟ خانم میرهادی پاسخ می‌دهد: "توانایی پیدا کردن احساس عشق بزرگ را می‌شود به وجود آورد. تجربه‌ای که با خواندن رمان‌های بزرگ و اصیل ادبیات بدست می‌آید یک راه است. تجربه داشتن یک آرمان بزرگ اجتماعی نیز راهی دیگر است. اما پیدا شدن احساس عشق، شاید در زندگی هرکس شاید یک ضریب احتمال باشد. یک اتفاق است و زمانی این اتفاق می‌افتد که انسان با خود صادق است".
کتاب "توران میرهادی" با زیر عنوان مادر و خاطرات پنجاه سال زندگی در ایران، نخستین بار توسط نشر قطره منتشر شده است و تا چاپ پانزدهم آن نیز از سوی همین انتشارات روانه بازار کتاب می‌شود. پس از واگذاری این اثر به خانواده توران میرهادی در سال 1396 از سوی شرکت تهیه و نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان منتشر و در سال 1398 با شمارگان هزار نسخه و قیمت 50 هزار تومان به چاپ سوم رسیده است. این نوبت چاپ آن نیز به یاد شادروان حسن پهلوان نشر یافته است.
استاد برجسته آموزش و پرورش
کتاب "توران میرهادی" استاد برجسته آموزش و پرورش، نیز به صورت مصاحبه تنظیم شده است و توران میرهادی درباره مهم‌ترین فعالیت‌های خود طی بیش از نیم قرن کار با هدف اصلی خدمت به کودکان و نوجونان در سه زمینه آموزش و پرورش، ادبیات کودکان و کتاب مرجع تخصصی کودکان و نوجوانان (فرهنگنامه) توضیح می‌دهد.
"زندگی هم‌چون کار"، "مدرسه فرهاد"، "شورای کتاب کودک"، "فرهنگنامه کودکان و نوجوانان" و "پایداری" عناوین بخش‌های کتاب را تشکیل می‌دهد. گاه‌شمار زندگی و فهرست آثار نیز ضمیمه آن است.
خانم میرهادی در صفحه 17 کتاب، در پاسخ به این پرسش که در زندگی شما نقطه عطفی وجود داشت که سرمنشا تحولی باشد؟ گفته است: "نقطه عطفی که بارها درباره آن اندیشیده و سخن گفته‌ام، پیدا کردن رشته تحصیلی‌ام بود و آن را مدیون جبار باغچه‌بان و دکتر محمدباقر هوشیار هستم".
در صفحه 65 کتاب نیز درباره نیاز تالیف فرهنگنامه کودکان و نوجوانان از ایشان پرسیده شده که پاسخ داده‌اند: "ضرورت داشتن کتاب‌های مرجع مانند لغت‌نامه‌ها، دایره‌المعارف‌ها، اطلس‌ها و انواع راهنماها را از همان آغاز، یعنی از نخستین نمایشگاه کتاب‌های کودکان در سال 1335 در دانشکده هنرهای زیبا مطرح کردیم. در نمایشگاه سال 1337، کارشناسان تاکید فراوان بر نیاز نسل جوان به این دسته از کتاب‌ها کردند. پس از تاسیس کتاب کودک در سال 1341، مسئله تالیف چنین آثاری بارها با ناشران توانمند کشور در میان گذاشته شد".
نشر دیبایه و نشر آناهید این کتاب را در سال 1385 منتشر کرده‌اند. این کتاب به کوشش شهرداد میرزایی در سال 1396 با شمارگان هزار نسخه و با قیمت 20هزار تومان از سوی شرکت تهیه و نشر فرهنگنامه کودکان و نوجوانان منتشر شده است.