سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: امروز بیست و پنجم آذر ماه در تقویم رسمی کشور به نام روز پژوهش نام‌گذاری شده است. این نام‌گذاری بی شک به دلیل اهمیت روز افزون پژوهش در مناسبات علمی امروز بین المللی است. در ایران، خصوصا در فضای آکادمیک کشور انتقادهای جدی به مسئله پژوهش وارد است.
عبدالرضا مظاهری، عضوهیات علمی گروه ادیان وعرفان دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی می‌گوید: وضعیت پژوهش در کشور ما چندان به سامان نیست. یکی از گره‌های کور این حوزه آن است که ما بیش از یک میلیون دانشجو یا داوطلب ورود به دانشگاه و 6 میلیون تحصیل کرده داریم، اما شمارگان چاپ کتاب از یکهزار نسخه پا را فراتر نمی‌گذارد. حتی گاهی ممکن است این کتاب‌ها سال‌ها بعد از چاپ به فروش نرسند.
عبدالرضا مظاهری با پیش کشیدن این سوال که آیا ایرانیان به خاطر علم و دانش اندوزی است که وارد دانشگاه می‌شوند یا اصولا علاقه‌ای به دانش اندوزی ندارند یا اینکه مشکل از کتاب‌های چاپ شده‌ای است که در ارتباط با مشکلات روز جامعه خود نیستند، گفت: در کشوری مثل کره جنوبی یا ژاپن شمارگان چاپ اول کتاب معمولا چهل تا پنجاه هزار نسخه است. مسئولان باید این معضلات را کاوش و بررسی کنند.
مظاهری گفت: مشکل دیگری که دانشگاه‌ها و وزارت فرهنگ و ارشاد باید در صدد حل آن باشند این است که در کشور ما بیش از 700 شهر وجود دارد که همگی دارای کتابخانههای عمومی‌اند. دانشگاه آزاد، سراسری، پیام نور و ... هم در هر کدام از این شهرها وجود دارند، به این ترتیب اگر برای هر کدام از این کتابخانه‌ها یک نسخه از یک عنوان خاص خریداری شود نه تنها تیراژ هزار یا دوهزار تا در کتابفروشی‌ها نمی‌ماند بلکه کفاف این همه کتابخانه را نمی‌دهد.
او ادامه داد: حالا شما کتاب هایی را هم که به صورت شخصی خریداری می شود اضافه کنید و ببینید چه خواهد شد. چه اتفاقی می‌افتد که حتی یک نسخه از این کتاب‌ها برای ارشاد یا کتابخانه‌ها خریداری نمی‌شود؟ این ها همه از معضلاتی است که در مقوله پژوهش در ایران دست به گریبان آنهاییم.
عضوهیات علمی گروه ادیان وعرفان دانشکده ادبیات وعلوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی گفت: در چنین شرایطی طرح های پژوهشی که توسط اساتید ارائه می شود، عموما به دست یک دانشجوی لیسانس یا فوق لیسانس می‌افتد و به نوعی با یک سر هم بندی مواجه می‌شود. این در حالی است که غالب طرح‌های ارائه شده متناسب با نیاز جامعه است و می توان از آنها استفاده‌های بسیار زیادی کرد.
مظاهری گفت: این دقیقا همان مشکلی است که در ارتباط بین صنعت و دانشگاه هم سال‌ها با آن درگیر بوده‌ایم. انجام طرح های پژوهشی علاوه بر مشکلات اداری چندین ماهه، به دست یک کارمند می‌افتد. بنابراین یک استاد باید برای دفاع از طرحش پیش یک کارمند -که ممکن است اصلا در آن موضوع تخصصی نداشته باشد- دلیل بیاورد. در چنین شرایطی، طرحی که از ابتدا قرار بود یک کار پژوهشی باشد به یک کار اداری مبدل می‌شود و در کشاکش این رفت و آمدها، پژوهشگر از نفس می‌افتد و امکان ادامه تلاش را در خود نمی‌بیند.
مظاهری توضیح داد: در هر یک از ادارات که بروید خواهید دید هر کدام از آنها برای خود یک قسمت پژوهشی تشکیل داده‌اند که به صورت اداری مشکلات را حل می‌کند. این در حالی است که من پژوهشگر انتظار دارم طرح‌ها واقعا پژوهشی باشند. یکی از محسنات بزرگی که دولت کنونی دارد این است که انتقاد پذیر است. دکتر روحانی شخصا نقد را پذیرفته است. ما نیز باید فضای نقد را بپذیریم تا افراد اهل علم بتوانند سخن بگویند و خود سانسوری را کنار بگذارند.
مظاهری در ادامه گفت: باید فضای آرام علمی و پژوهشی باز شود تا اهل علم به میدان بیایند و حرفشان را بزنند. نباید فرصت نقد را از خود بگیریم و بعد افرادی که در ادارات هستند بیایند و مصاحبه‌های زیبا و اداری پسند انجام دهند و کارها را به ظاهر حل کنند. بعضی از دوستان با این کارها نقدهای عالمانه را خنثی می‌کنند و به ظاهر خود را دوستدار علم و دانش نشان می‌دهند.
مظاهری تاکید کرد: تمام کتاب‌های علمی که تا کنون نگاشته شده بدون حمایت جدی از طرف هیچ ارگانی و صرفا با اراده و علاقه شخصی به محصول رسیده است. به نظر من هنوز هم که هنوز است هیچ وزارتخانه و دانشگاهی از پژوهشگر حمایت نمی‌کند. این قضیه تا آنجا پیش رفته که پژوهش درآمد کمتری از تدریس دارد. یک طرح پژوهشی نیازمند سال ها هزینه و کار و صبر است تا از هزار طرح ارائه شده ، یکی به سرمنزل مقصود برسد. اما چون شرایط اداری محور بوده تا طرح را ارائه می‌دادیم از ما گزارش می خواستند.
او ادامه داد: گاهی یک طرح نیازمند دو تا سه سال فرصت است تا به هدف برسد. اینها نقاط ضعفی هستند که امید می‌رود دولت فعلی آنها را رفع کند. اگر علم و پژوهش را محور کار قرار دهیم می توانیم قدرت را به دست بگیریم و مجبور نباشیم جلو بیگانه سر خم کنیم.
عبدالرضا مظاهری در پایان گفت: نکته مهمی که از معضلات علوم انسانی است این است که برخی دست اندرکارانش، خودشان علوم انسانی را نمی‌شناسند. بر خلاف نظرات بعضی، به نظر من وضعیت ما در علوم انسانی خیلی بهتر از علوم پایه و فنی و ... است. هر بحثی که در خارج کشور طرح شده را دانشمندان ما در داخل پاسخ می‌دهند و اینها البته کاملا خود جوش انجام می‌شود. دولت باید برای حمایت از اهل علم وارد میدان شود.