سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: یکی از مهم‌ترین رویدادها در بحبوحه انقلاب 57، واقعه 17 شهریور بود؛ واقعه‌ای که به جمعه سیاه یا جمعه خونین نیز مشهور است. در تاریخ 17 شهریور سال 1357 انقلابیون در محلات جنوبی تهران و همین طور خیابان ژاله که اکنون به نام 17 شهریور می‌شناسیمش، و همین طور در میدان ژاله (شهدای کنونی) تیرباران شدند.
درباره این رویداد کتاب‌های بسیاری به نگارش درآمده است. در این مطلب قریب به 15 عنوان از این آثار به شما معرفی شده است.
گام به گام با انقلاب (جلد اول)
اکبر خلیلی، دفتر ادبیات انقلاب اسلامی، حوزه هنری، 1375
در این کتاب مسائل و اتفاق‌های سیاسی منجر به پیروزی انقلاب اسلامی بررسی شده است. نویسنده در این نوشتار که به صورت یادداشت‌های روزانه تنظیم کرده، بر آن است که پیشامدهای متعدد سیاسی در سال 1357 هـ.ش. از ۱۷ شهریور تا 24 بهمن‌ماه را روایت کند. وی در خلال این یادداشت‌ها اشاره‌هایی به جمعه خونین شهریور 57، متن لایحه حکومت نظامی در همان ماه، سخنرانی بختیار و سوگند تاریخی او، صحبت‌های شاه در جلسه‌ای با امرای ارتش، بازگشت حضرت امام خمینی(ره) به ایران و پیام ایشان در ۲۲ بهمن به ملت درباره ارتش دارد.
سیر تکوینی انقلاب اسلامی
جواد منصوری، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1375
این کتاب که با هدف تبیین و شناخت ریشه‌ها و زمینه‌های انقلاب اسلامی تالیف شده، مروری گذراست بر مهم‌ترین رویدادها و تحولات تاریخ معاصر ایران از دوره قاجار و همزمان با نهضت تنباکو تا پیروزی انقلاب اسلامی.
مطالب کتاب با تاکید بر تحلیل نقش و عملکرد دول استعمارگر انگلیس، روسیه و آمریکا در این دوره، در چهار بخش تنظیم شده است. بخش یکم با عنوان "سلطه استعماری انگلیس و روس" که مقطع ورود استعمار و بروز نهضت تنباکو (در عصر قاجار) تا کودتای 28مرداد 1332را در برمی‌گیرد از پنج فصل تشکیل شده است 1ـ آغاز بیداری2- نهضت مشروطیت 3ـ کودتای انگلیس و حکومت رضاخان 4- جنگ جهانی دوم و پی‌آمدهای آن 5- فراماسونری. در بخش دوم که "سلطه آمریکا" نام گرفته، رویدادهای پس از کودتای 1332تا قیام 15خرداد 1342طی چهار فصل بازگو می‌شود 1-کودتای آمریکا و آغاز دیکتاتوری2ـ تاریخ مختصر نفت3- سیاست‌های جدید آمریکا و آغاز نهضت اسلامی4- دستگیری امام خمینی (ره) و گسترش قیام. بخش سوم با عنوان "دوران خفقان و سرکوب"مشتمل بر سه فصل است: 1- کاپیتولاسیون2- تبعید حضرت امام (ره) و تشدید خفقان 3- تحولات منطقه و نقش جدید ایران. آخرین بخش کتاب که "سقوط حاکمیت آمریکا" نام گرفته نیز از چهار فصل تشکیل شده که عبارت‌اند از 1- شاه در سراشیبی سقوط 2- ظهور انقلاب و بی‌ثباتی دولت‌ها 3- سقوط حاکمیت آمریکا 4- ورود حضرت امام (ره) و پیروزی انقلاب اسلامی. کتاب با جمع‌بندی و نتیجه‌گیری، روزشمار وقایع مهم تاریخ معاصر، و فهرست منابع به پایان می‌رسد.
روزشمار انقلاب اسلامی(جلد 5)
دفتر ادبیات انقلاب اسلامی،حوزه هنری،1378
این کتاب جلد پنجم از مجموعه "روز شمار انقلاب اسلامی" است که در آن اخبار و رویدادهای شهریور ماه سال 1357به ترتیب روز گزارش شده است. این مطالب از روزنامه‌ها و نشریه‌های داخلی و خارجی، کتاب‌های چاپ داخل و خارج، خاطرات رهبران و مبارزان انقلاب اسلامی، بایگانی فرهنگ ناموران معاصر ایران و سایر منابع استخراج و گردآوری شده است. کتاب با مقدمه‌ای کوتاه درباره اوضاع سیاسی و مهم‌ترین حوادث شهریور 1357آغاز می‌شود، آن‌گاه اخبار و حوادث این ماه با تحلیلی از آنها به ترتیب روزها نقل می‌شود. منابع و ماخذ و توضیحات مربوط به وقایع هر روز، در پایان اخبار همان روز آمده است. کتاب با عکس‌هایی از شخصیت‌ها، رویدادها و روزنامه‌های دوران مورد بحث همراه است و با فهرست اعلام به پایان می‌رسد.
انقلاب اسلامی به روایت اسناد ساواک (کتاب یازدهم)
مرکز بررسی اسناد تاریخی،1381.
کتاب حاضر "مجموعه سندهای سازمان امنیت و اطلاعات کشور" (ساواک) طی ماه‌های 17/10/ 56تا 29/11/ 56 است که به انواع مقالات، کتاب‌ها، شخصیت‌ها، سخنرانیها و دیگر فعالیت‌های دوره یاد شده اختصاص دارد. ذیل هر سند به نوع طبقه‌بندی سند، متن اصلی و توضیحاتی مختصر اشاره شده است. در بخش پایانی کتاب فهرست اعلام آمده است.
نشست ت‍خ‍ص‍ص‍ی ۱۷ شهریور ۱۳۵۷؛ ک‍ال‍ب‍د ش‍ک‍اف‍ی ی‍ک واقعه، مجموعه سخنرانیها و مقالات
رخشنده اولادی، هدایت‌الله بهبودی، مهدی توکلی، عبدالمجید معادیخواه، موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی و ف‍ره‍ن‍گ‍س‍رای انقلاب/۱۳۸۴
کتاب حاضر در دو بخش سامان یافته است. بخش اول متن سخنرانیها و پرسش‌ها و پاسخ است. بخش دوم کتاب شامل 3 مقاله است. "17 شهریور و پیامدهای آن در اسناد" به همراه مقدمه‌ای کوتاه، و اسناد به جای مانده از ساواک. در این مقاله به علل انگیزه‌ها، عوامل، آمار و اصل حادثه پرداخته شده همچنین در این بخش موضع‌گیری امام خمینی (ره) درباره‌این واقعه و پیامدهای ایشان آمده است. مقاله دوم "ایران در آستانه انفجار" از مجله نیویورک به فارسی ترجمه شده است. مقاله سوم که "سرزمین پاره پاره شاه" نام گرفته از مجله تایم انتخاب شده است. بخشی از این مقاله مربوط به واقعه 17 شهریور و ترسیم اوضاع و تحول آن دوره‌ی ایران است. سخنرانان این نشست عبارت‌اند از "تحلیلی از 17 شهریور 1357/ عبدالمجید معادیخواه"، "خاطراتی از واقعه/ خانم رخشنده اولادی"، "هفده شهریور در اسناد/ هدایت الله بهبودی" و "خاطراتی از واقعه/ مهدی توکلی."
تاریخ شفاهی قیام هفده شهریور ۱۳۵۷
محمد طحان، مرکز اسناد انقلاب اسلامی، ۱۳۸۶.
نگارنده در این کتاب با بهره‌گیری از مصاحبه‌ها و سایر منابع تاریخ شفاهی به توصیف واقعه خونین قیام هفده شهریور 1357 می‌پردازد. بر این اساس پاره‌ای از موضوعات کتاب، به این شرح است: نهضت امام خمینی، پیش زمینه‌های قیام هفده شهریور، شکل‌گیری جامعه روحانیت مبارز تهران، بازتاب قیام 17 شهریور، واکنش رژیم در قبال قیام 17 شهریور، و روحانیت و 17 شهریور.
57 سال اسارت: تجزیه و تحلیل رخدادهای دوران پهلوی: استراتژی حضرت امام خمینی برای سرنگونی شاه "از پایداری در تبریز تا فاجعه 17 شهریور"
علی‌محمد بشارتی - موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام (ره)،موسسه چاپ و نشر عروج - 256 صفحه - (در8جلد ) - جلد 8 - وزیری (شومیز) - چاپ 1 سال 1390
موضوع کتاب حاضر، بررسی وقایع اجتماعی و سیاسی کشور در دوران حکومت پهلوی است. این کتاب، هشتمین جلد از مجموعة "57 سال اسارت" است که به شرح استراتژی حضرت امام خمینی(ره) برای سرنگونی شاه به همراه تحلیل و برررسی اوضاع سیاسی کشور در زمان اوج‌گیری مبارزات مردمی علیه رژیم پهلوی اختصاص دارد. نویسنده، در این راستا پس از واکاوی سخنرانیها و پیام‌های حضرت امام(ره) به منظور شناخت استراتژی ایشان در مبارزه علیه شاه، پایداری مردم تبریز و مبارزه‌های آنها را شرح داده است. وی نوشتار خود را با توصیف چگونی برپایی چهلم شهدای تبریز و بیان علل سقوط دولت آموزگار ادامه داده و با شرح فاجعه هفده شهریور به پایان رسانده است.
از دیگر کتاب‌هایی که درباره واقعه 17 شهریور نوشته شده است، بدین شرح است:
تصمیم شوم ـ جمعه خونین
مرکز اسناد انقلاب اسلامی،1376
Imam Khomeini,s message for black Friday
س‍ت‍اد ب‍زرگ‍داش‍ت س‍وم‍ی‍ن س‍ال‍گ‍رد پیروزی انقلاب، وزارت فرهنگ و ارش‍اد اسلامی، 1360
الام‍ام ال‍خ‍م‍ی‍ن‍ی و ۱۷ شهریور
مترجم: م‍ح‍م‍دج‍واد م‍ه‍ری، تهران، 1368
ریشه‌های انقلاب اسلامی ایران و شرحی از 17 شهریور
حسینعلی علامه‌نوری - نوید نور - 584 صفحه - وزیری (شومیز) - چاپ 1 سال 1381
اوضاع سیاسی کنونی ایران
اب‍راه‍ی‍م ی‍زدی، [ب‍ی‌ج‍ا]: [بی‌نا]، ۱۳۵۷.
دژخ‍ی‍م‍ان شاه و م‍درس‍ه ف‍ی‍ض‍ی‍ه
نوشته محمد رف‍ی‍ع‍ی طال‍ق‍ان‍ی، ۱۳۶۲. (تهران: ۱۷ شهریور
ک‍ال‍ب‍د ش‍ک‍اف‍ی ی‍ک واقعه: مجموعه سخنرانیها و مقالات
ب‍رگ‍زارک‍ن‍ن‍ده موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی ب‍اه‍م‍ک‍اری ف‍ره‍ن‍گ‍س‍رای انقلاب؛ سخنرانان رخشنده اولادی...[و دی‍گ‍ران، تهران : موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی: ف‍ره‍ن‍گ‍س‍رای انقلاب ، ۱۳۸۴
ت‍ق‍وی‍م تاریخ دف‍اع م‍ق‍دس
[ت‍ه‍ی‍ه و ت‍دوی‍ن] مرکز پژوهشهای دف‍اع م‍ق‍دس ن‍ی‍روی زم‍ی‍ن‍ی ارتش ج‍م‍ه‍وری اسلامی؛ به کوشش [صحیح: زیر نظر] ف‍ره‍اد ب‍ه‍روزی؛ [وی‍راستار اح‍م‍د ح‍ی‍دری، ش‍ع‍اع‌‌ال‍دی‍ن ف‍لاح‌‌دوس‍ت]، تهران : مرکز اسناد انقلاب اسلامی ، ۱۳۸۴
اشک جمعه
مونا اسکندری- ناشر:سوره مهر (1394)
نویسنده این اثر با بیان اینکه "اشک جمعه" روایت اتفاقات مهم 17 شهریور سال 57 است، درباره این کتاب گفته: این کتاب به اتفاقات، راهپیمایی‌ها و فعالیت‌های مذهبی در آن دوران پرداخته و پیوند رمانتیکی با واقعه و صحنه‌های از عاشورا و کربلا دارد به‌گونه‌ای که نشان می‌دهد ریشه و ذات این مبارزه‌ها در همان شعار معروف "کل یوم عاشورا و کل ارض کربلا" بوده است.