به گزارش خبرنگار سینمایی هنرآنلاین: اقتباس از نمایشنامه‌های خارجی کاری مرسوم در سینمای ایران محسوب نمی‌شود و تعداد معدودی از کارگردانان ریسکِ ساختنِ فیلمی سینمایی با اقتباس از نمایشنامه را به جان خریده اند.
«بی‌همه‌چیز» به کارگردانی محسن قرایی با اقتباس از نمایشنامه معروف «ملاقات بانوی سالخورده»، فردریش دورنمات، تازه ترین اثری است که در سینمای ایران با اقتباس از یک نمایشنامه ساخته شده است.
«ملاقات بانوی سالخورده» در دنیای تئاتر به نمایشنامه ای جذاب و تاثیرگذار شناخته می شود و تا به حال اجراهای موفق زیادی از آن در دنیا و ایران به روی صحنه رفته است.
با این وجود نسخه سینمایی این نمایشنامه نتوانسته در تبدیل شدن به فیلمنامه، درآمدن درام و شخصیت پردازی موفق باشد. بنا به گفته منتقدان شخصیتها و کنشهای آنها، دیالوگ و اجزای گوناگون نمایشنامه نتوانسته اند به درستی و متناسب با ساختار روایی سینما متحول و بازآفرینی شوند.
ضعف اقتباس در سینمای ایران
قطب الدین صادقی از کارگردانان باسابقه و بنام تئاتر ایران، در گفت وگو با «هنر آنلاین» با بیان اینکه اوضاع اقتباس در ایران خوب نیست، گفت: «یکی از دلایل ضعف اقتباس در ایران به عدم آشنایی و نابلدی هنرمندان در تبدیل متن ادبی به یک فیلم نامه سینمایی برمی گردد.»
صادقی ادامه داد: «تئاتر به دلیل محدودیت مکان، بر اساس وسعت کلمه و گستردگی مفاهیم شکل می گیرد و این وجه تئاتر در سینما باید تبدیل به حرکت و صحنه های متکثر شود. نمایشنامه باید در تبدیل به اقتباس سینمایی فضای متفاوتی را خلق کند.»
نیاز به خبرگی در فرایند اقتباس
فضایی که این کارگردان تئاتر مدنظر دارد در ترکیب با فضای درگیری جسمانی نیرومند بین انسان با انسان های دیگر یا انسان با محیط اطرافش شکل می گیرد و این امر را نیازمند یک خبرگی می داند.
کارگردان نمایش «باغ آلبالو» بهره گیری از دیالوگ های طولانی در نمایشنامه ها را در فیلم زیر سوال می برد و اعتقاد دارد اگر گفتگوهای طولانی در نمایشنامه عینا به سینما منتقل شود نقطه سقوط یک فیلم محسوب می شود.
صادقی بر ماهیت اصلی نمایشنامه بر اساس گفتار تاکید کرد و افزود: «باید این گفتار در اقتباس سینمایی به حرکت تبدیل شود، چرا که دوربین ماهیت و ذاتش حرکت است و نمی تواند در یک مکان ثابت بماند و هر قدر بیشتر جابه جا شود و زمان و مکان را بشکند موفق تر خواهد بود.»
داشتن پیش زمینه آموزشی
بنابر گفته های قطب الدین صادقی، برای عبور از پخته خواری از یک اثر نمایشی در فیلم سینمایی نیاز به آموزش و تخصص است، کسی که بتواند شخصیت های یک داستان ادبی را تبدیل به حرکت کند؛ حرکتی که در جابه جایی در فضاها و مکان های گوناگون اتفاق می افتد.
صادقی در پایان صحبت های خود چنین عنوان کرد: «شخصیت پردازی که در نمایشنامه صورت می گیرد با آنچه در سینما اتفاق می افتد دو دنیای متفاوت است که فیلمساز باید این وجه تفاوت ها را بداند تا بتواند شخصیت های یک نمایشنامه را به یک فیلم سینمایی تبدیل کند. تبدیل ژانر ادبی به سینمایی یکی از دشوارترین کارها در تولید یک اثر هنری است و داشتن پیش زمینه آموزشی برای آن امری ضروری به شمار می آید.»
هانیه شجاعی زند