سرویس سینمایی هنرآنلاین: از زمان آغاز و همه‌گیری پاندمی کرونا تاکنون سینما و تلویزیون و به‌طور کلی آثار تصویری با حجم وسیعی از مشکلات در کشور مواجه شده‌اند؛ از تعطیلی پروژه‌های تولیدی و انصراف عوامل از حضور در پروژه‌ها در ابتدای شیوع گرفته تا ابتلای بسیاری از عوامل و بازیگران و حتی فوت برخی از آن‌ها که باعث شد تا آثار تصویری از تعدادشان هرروز کاسته شود و متأسفانه دست تلویزیون و سینما، بخصوص تلویزیون در این زمینه بسیار خالی بماند.
در این بین، سینما به‌مراتب اوضاع بهتری نسبت به تولید آثار دارد، چرا که حداقل آثاری که فرصت اکران نیافته‌اند، هنوز در نوبت هستند و با یک برنامه‌ریزی درست و مدون می‌توان از آن‌ها استفاده کرد، اما متأسفانه شرایط اکران به‌گونه‌ای است که با بسته شدن سالن‌های سینمایی و سرعت دانلود غیرمجاز آثار در پلتفرم‌ها امکان نمایش از این آثار گرفته شده است، در نتیجه در حوزه سینما نیز شاهد اتفاق خوبی نیستیم.
هرچند این مشکلات صرفاً متعلق به کشور ما نیست و تمام کشورهای جهان را درگیر خود کرده است، اما برنامه‌ریزی‌ها در ایران ضعیف‌تر از کشورهای دیگر به نظر می‌رسد. امروز شاهدیم که در کشورهای تولیدکننده و صاحب صنعت آثار تصویری با رعایت تمامی نکات و پروتکل‌های بهداشتی در حال تولید هستند و تولیدکنندگان نیز برای حفظ جان عوامل از هیچ کاری دریغ نمی‌کنند. از سوی دیگر به لحاظ اقتصادی نیز مانند هنرمندان ما تحت فشار مالی نیستند و اصطلاحاً کمتر غم نان دارند.
از اواسط اسفند 1398 تاکنون که فعالیت‌های اجتماعی و همچنین کسب‌وکارها به خاطر شرایط کرونایی کشور با تعطیلی یا محدودیت‌هایی مواجه شده، اهالی سینما هم به‌موازات سایر کسب‌وکارها بر اساس دستور ستاد ملی مبارزه با کرونا نسبت به توقف تولیدات سینمایی اقدام کرده‌اند. اواسط اسفندماه خانه سینما با تشکیل کارگروهی در بیانیه‌ای خطاب به اهالی سینما آورده بود: "از کلیه همکاران که در حال تولید پروژه‌های سینمایی یا تلویزیونی هستند می‌خواهیم برای حفظ جان اعضا در سریع‌ترین شکل پروژه‌ها را به‌طور موقت تا پایان این شرایط تعطیل کنند. بدیهی است هرگونه ضایعه‌ای که برای ادامه پروژه برای افراد گروه (که به خانواده‌هایشان نیز منتقل خواهد شد) پیش می‌آید، مسؤولیت حقوقی آن بر عهده تهیه‌کنندگان است".
اما مدتی بعد و از اردیبهشت‌ماه 1399 با از سر گرفتن بسیاری از فعالیت‌ها و کسب‌وکارها در سراسر کشور، سازمان سینمایی هم با صدور بیانیه‌ای خبر از، ازسرگیری تولید همه آثار سینمایی با رعایت دستورالعمل‌های ستاد ملی مقابله با کرونا خبر داد، آن هم در شرایطی که با تأکید مسئولان وزارت بهداشت و درمان کشور هنوز به مرحله کنترل کامل ویروس کرونا نرسیده بودیم و درواقع وضعیت خطرناک این ویروس نسبت به دو ماه گذشته تفاوت چندانی نکرده بود.
سازمان سینمایی در اطلاعیه خود آورد: "پیرو اطلاعیه ستاد ملی مبارزه با کرونا مبنی بر امکان آغاز فعالیت‌های تولیدی کشور با رعایت ضوابط بهداشتی اعلام‌شده ستاد و با توجه به آغاز فعالیت آثار نیمه‌تمام دارای مجوز از این سازمان، به آگاهی متقاضیان دریافت پروانه ساخت می‌رساند که فعالیت شوراهای بررسی و صدور پروانه ساخت، به‌زودی آغاز خواهد شد و متقاضیان جدید می‌توانند مدارک مورد نیاز را در سامانه سازمان سینمایی بارگذاری کنند ضروری است کلیه فعالیت‌ها بر اساس ضوابط اعلام‌شده ستاد ملی مبارزه با کرونا درباره واحدهای تولیدی انجام پذیرد و مسئولیت رعایت این ضوابط با تهیه‌کنندگان است. ایجاد شرایط برای رعایت دستورالعمل‌ها اعم از موارد مربوط به رفت‌وآمد گروه و فاصله‌گذاری حین فعالیت در زمره حقوق همکاران هر پروژه است که اطمینان داریم تهیه‌کنندگان محترم نسبت به اجرای آن‌ها اهتمام لازم را خواهند داشت. ضمناً درصورتی‌که ضوابط یادشده رعایت نشود، هر یک از همکاران می‌توانند مراتب را برای رسیدگی فوری به اداره کل نظارت بر تولید یا خانه سینما اطلاع دهند تا ضمن رسیدگی، تصمیم درباره ادامه یا توقف فعالیت پروژه مورد نظر صورت پذیرد".
این درست که با تعطیلی پروژه‌های سینمایی، بسیاری از عوامل تولید آثار ضمن بیکار شدن با مشکلات مالی فراوانی در این ایام روبه‌رو شده‌اند، اما نباید به قیمت بازی با جان عوامل، این فعالیت‌ها از سر گرفته شود، بلکه از وظایف ذاتی سازمان سینمایی است که با تعطیلی پروژه‌ها، از هنرمندان آسیب‌دیده در این ایام حمایت کند. متأسفانه نه‌تنها نکات بهداشتی در این زمینه آنچنان که باید رعایت نشد و همین عامل نیز موجب از دست رفتن برخی از هنرمندان در این عرصه شد، بلکه دولت و بخصوص سازمان سینمایی نیز آن‌طور که باید از هنرمندان حمایت‌های لازم را به عمل نیاورد و به‌نوعی علاوه بر وظیفه تولید، غم نان و بیکاری عوامل تولید نیز موجب شد تا بسیاری دل را به دریا زده و سر پروژه‌ها حضور پیدا کنند. فشار تولیدکننده از یک سو و رعایت نکردن نکات بهداشتی به شکل کامل دردسرهای بسیاری را به وجود آورد که قابل تأمل هستند.
چه کسی مسئول است؟
در پی مبتلا شدن چند بازیگر به کرونا در روزهای گذشته، اظهارات و نگرانی‌هایی مطرح شد که بیماری به دیگر اعضای گروه‌های فیلمبرداری هم منتقل شده باشد و تعداد بیشتری از هنرمندان درگیر بیماری کووید-19 شوند. این در حالی است که برخی از رعایت نشدن پروتکل‌ها در حین کار هم می‌گویند و همه این‌ها در کنار هم این سؤال‌ها را به وجود آورد که در شرایط وخیم فعلی ناشی از شیوع کرونا آیا نظارتی بر پروژه‌های در حال تولید سینما و شبکه نمایش خانگی وجود دارد؟ و آیا وقتی اکران چندان جدی وجود ندارد، لزومی بر تولید، آن هم در روزهای اوج کرونا هست؟
دراین‌باره سعید رجبی فروتن، معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی در گفت‌وگویی به ایسنا گفت: طبق اعلامی که اردیبهشت‌ماه داشتیم تولیدات سینمایی با رعایت دستورالعمل ستاد ملی مبارزه با کرونا مقابل دوربین می‌روند و ضروری است کلیه فعالیت‌ها براساس ضوابط اعلام‌شده ستاد ملی مبارزه با کرونا درباره واحدهای تولیدی انجام پذیرد و مسئولیت رعایت این ضوابط با تهیه‌کنندگان است.
او افزود: ضمن آنکه اعلام کردیم ایجاد شرایط برای رعایت دستورالعمل‌ها اعم از موارد مربوط به رفت و آمد گروه و فاصله‌گذاری حین فعالیت در زمره حقوق همکاران هر پروژه است که اطمینان داریم تهیه‌کنندگان محترم نسبت به اجرای آن‌ها اهتمام لازم را خواهند داشت. درصورتی‌که ضوابط یادشده رعایت نشود، هر یک از همکاران می‌توانند مراتب را برای رسیدگی فوری به اداره کل نظارت بر تولید و یا خانه سینما اطلاع دهند تا ضمن رسیدگی، تصمیم درباره ادامه یا توقف فعالیت پروژه مورد نظر صورت پذیرد. روند تولیدات تنها توسط ستاد ملی مبارزه با کرونا امکان توقف دارد و ما تابع تصمیم این ستاد هستیم.
حال سؤال اینجاست که آیا تهیه‌کنندگان درحالی‌که در مقابل جان تک‌تک عوامل گروه مسئول هستند، با از دست رفتن یک نفر می‌توانند این ضرر جانی را جبران کنند؟
باید این نکته را در نظر گرفت که در نگاه اول می‌توان جلوی تولیدات تصویری را گرفت و به‌طور مثال از بازپخش آثار استفاده کرد و تولید آثار سینمایی را نیز به زمانی دیگر موکول کرد، اما در حال حاضر با تعطیلی پروژه‌های سینمایی و تلویزیونی باید این نکته را در نظر گرفت که صنف خانه سینما در حال حاضر پنج هزار نفر عضو دارد که اگر هر خانواده را چهار نفر تصور کنیم حداقل 20 هزار نفر خانواده سینما را تشکیل می‌دهند و نمی‌توان پروژه‌ها را در طولانی‌مدت تعطیل کرد.
سینما تعطیلی‌بردار نیست
غلامرضا موسوی رئیس اتحادیه تهیه‌کنندگان سینما نیز در این زمینه در گفت‌وگویی که با رسانه‌ها داشت اعلام کرد: خانه سینما و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی هزینه حمایت از این تعداد فعال در صنف سینما را ندارد، ازنظر من بخش دولتی درصورتی‌که می‌خواهد تعطیلی بلندمدت را لحاظ کند باید به فکر جبران خسارت حاصله از این تعطیلی نیز باشد. مسئولین فرهنگی باید به‌صورت جدی فکری به حال معیشت اهالی سینما بکنند، زیرا این تعطیلات خسارات فراوانی به بدنه سینما وارد خواهد کرد.
مهدی آذرپندار مدیر گروه فیلم و سریال شبکه سه سیما نیز در این زمینه در گفت‌وگویی با مهر بیان کرد: دوستانی که راحت بیانیه می‌دهند، بدانند این بیانیه‌هایی که منتشر می‌کنند لزوماً آن چیزی نیست که مردم می‌خواهند. مردمی که عمده سرگرمی‌هایشان را از دست داده‌اند، دوست دارند آنتن حرف و سرگرمی جدیدی برای گفتن داشته باشد. این بیانیه‌ها حتی گاهی میان خود عوامل پشت دوربین سینما و تلویزیون نیز خریدار ندارد. چون نگرانی جدی این روزهای عوامل سینما و تلویزیون بحث معیشت است و اتفاقاً خود این‌ها از تعطیلی پروژه‌ها نگرانند و مشتاقانه پیگیر هستند پروژه‌ها در حال تولید باشند. درست است که این افراد مثل برخی دیگر که کارشان تعطیلی بردار نیست، جانشان را به دستشان گرفته‌اند، اما دغدغه خودشان نیز هست. بالاخره با کم شدن تولیدات سینمایی، معیشت خیلی‌ها در معرض خطر قرار گرفته و باید به این نکته توجه کرد.
درواقع به دلیل نبود حمایت‌های مالی لازم از سوی دولت، متأسفانه بسیاری از هنرمندان امروز دغدغه مالی دارند و نباید این نکته را فراموش کرد که منظور از هنرمندان صرفاً چهره‌های شناخته‌شده و بازیگران نیستند بلکه کلیه عوامل تولید یک پروژه اعم از فیلم‌برداران، صدابرداران، صداگذاران، تولید، تدارکات و ... را شامل می‌شوند که با تعطیلی پروژه‌های تولیدی تک‌تک این افراد نیز بیکار می‌شوند. افرادی که اغلب به‌واسطه حضورشان در پروژه‌ها دستمزد دریافت می‌کنند و خارج از این فضا درآمد اقتصادی ندارند.
کمک به نظام سلامت
مهرداد فرید تهیه‌کننده و کارگردان نیز دراین‌باره به هنرآنلاین گفت: با رعایت پروتکل‌های بهداشتی، تولید می‌تواند ادامه یابد. نمی‌توان پیش‌بینی کرد کرونا تا چه زمانی با ما خواهد بود. ما نمی‌توانیم مردم را به در خانه ماندن دعوت کنیم درحالی‌که چیزی برای عرضه نداریم تا آن‌ها در خانه‌هایشان سرگرم شوند. از این زاویه فیلمسازی مانند فعالیت در نظام سلامت است. همان‌طور که کادر درمان مشغول درمان بیماران هستند و پذیرفته‌اند تا در مخاطره باشند تا انبوهی از بیماران مداوا شوند، فیلمسازانی که در این شرایط مشغول تولیدند، نیز به‌نوعی دارند به نظام سلامت کمک می‌کنند. درواقع آن‌ها دارند به پیشگیری از ابتلا کمک می‌کنند و این خدمت کمی نیست. فیلمسازان داوطلب تولید در این شرایط، ریسک می‌کنند و سعی می‌کنند مردم را سرگرم کنند تا شرایط قرنطینه را تحمل کنند. من به دوستان فعال در تولید می‌گویم فقط به فکر کسب معاش نباشید و یک طرف نیتتان این باشد که دارید اثری تولید می‌کنید تا مردم سرگرم شوند و بیرون نیایند. این خود به‌نوعی کمک به نظام سلامت است چون باعث می‌شود تعداد بیماران و مبتلایان کمتر شود.
سید جمال ساداتیان دیگر تهیه‌کننده سینما نیز معتقد است: کرونا باعث بیکاری جمع بسیاری از صنف سینما شده است و وضعیت بدی وجود دارد. از سوی دیگر دولت به دلیل مشکلاتی که دارد، چندان کمک‌حال صنوف نشد، بنابراین باید کار ادامه داشته باشد و مانند صنوف دیگر با تمهیداتی به این چرخه ادامه داد. ما به مردم نمی‌توانیم بگوییم که در خانه بمانید، اما تولیدی برای سرگرمی آن‌ها وجود نداشته باشد. باید به هر دلیلی تولید داشت، چرا که به نسبت آن امور اقتصادی اعضای صنف نیز برآورده می‌شود.
تولید آثار تصویری سینمایی و تلویزیونی یکی از مهم‌ترین ارکان سرگرمی‌سازی برای مخاطبان در همه جای دنیاست. اما نکته‌ای که باید برای آن در نظر گرفته شود با توجه به شرایط بحرانی حال حاضر رعایت نکات بهداشتی است. متأسفانه در فضای تصویری بخصوص برای بازیگران امکان رعایت فاصله‌گذاری اجتماعی و ماسک زدن در مقابل دوربین وجود ندارد. بنابراین رعایت تمامی پروتکل‌های بهداشتی و همچنین استفاده از ماسک باعث می‌شود تا هم عوامل بتوانند به کار خود ادامه دهند و چرخه اقتصادی وجود داشته باشد و هم این که در سایه این اتفاق تولیداتی داشته باشیم تا مخاطبان را سرگرم کنند تا در خانه بمانند و کمتر به بیرون مراجعه داشته باشند.
به نظر می‌رسد در این میان دولت نیز نقش مهم و حیاتی ایفا می‌کند، چرا که این روزها بسیاری از اهالی سینما غم نان دارند و معیشت، درصد زیادی از این جماعت پنج هزار نفری حقوق ثابتی دریافت نمی‌کنند و به‌نوعی با پروژه‌ها چرخ زندگی‌شان می‌چرخد که با تعطیلی این چرخه آسیب‌های مالی و روانی بسیاری را تحمل خواهند کرد.
با توجه به این که وضعیت نامشخصی را پشت سر می‌گذاریم و شرایط عادی نیست، امید است که مدیران فرهنگی با تدابیر درست و به‌موقع جلوی هرگونه آسیب جانی و مالی را برای اهالی سینما و تلویزیون بگیرند تا دیگر شاهد شنیدن اخبار فوت و یا از دست دادن هنرمندانمان به دلیل ابتلا به کرونا نباشیم.