سرویس سینمایی هنرآنلاین: در سال‌های اخیر سریال‌های تلویزیونی در ایران آن‌طور که باید و شاید نتوانستند از اقبال خوبی در بین مخاطبان برخوردار باشند. سریال‌های شبکه نمایش خانگی نیز با این که به نسبت سریال‌های تلویزیونی از آزادی عمل بهتری برخوردار هستند اما تنها مصرف داخلی دارند.
این در حالی است که در همین کشور همسایه ترکیه چند سالی است که سریال‌سازی از رونق بسیار خوبی برخوردار شده است و علاوه بر این که توانسته‌اند در بخش فرهنگی فعالیت‌های چشم‌گیری داشته باشند در بخش اقتصادی و صنعت توریسم نیز به این کشور کمک شایانی کرده‌اند.
همین امر موجب شده سریال‌های ترکی امروز به بیش از ۸۰ کشور جهان فروخته شوند و در بیش از ۱۵۰ کشور جهان به نمایش درآیند. در این مجال قصد داریم نگاهی داشته باشیم به چرایی اقبال سریال‌های کشور ترکیه که امروز مخاطبانش جهانی شده‌اند و آثارش به کشورهای اروپایی، آمریکایی و آسیایی فروخته می‌شود و با اقبال گسترده‌ای مواجه است.
در این گزارش عبدالحسین لاله استاد دانشگاه به برخی از سؤالات ما پاسخ داده است. او مدرک دکترای تخصصی رادیو، تلویزیون و سینما و دکترای تخصصی دراماتورژی از دانشگاه آنکارا ترکیه دارد. در کارنامه کاری لاله تدریس در دانشکده سینما و تئاتر دانشگاه هنر، دانشگاه آزاد اسلامی (تهران مرکز)، دانشکده صداوسیما، دانشکده خبر، دانشگاه هنر تبریز و دانشکده نبی‌اکرم تبریز دیده می‌شود.
عبدالحسین لاله
ترکیه در سال ۲۰۰۴ تنها ۱۰ میلیون دلار از سریال‌سازی و صادرات آن به کشورهای دیگر سود برد، این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۲۰۰ میلیون دلار رسید. ترکیه در سال ۲۰۱۵ میلادی حدود ۳۰۰ میلیون دلار از صادرات سریال درآمد کسب کرد و بالاتر از کره جنوبی، انگلیس، تایلند و... در ردیف دوم کشورهای صادرکننده سریال، پس از آمریکا قرار گرفت و در سال ۲۰۱۷ درآمد حاصل از صادرات سریال‌های تلویزیونی ترکیه به بیش از ۳۷۰ میلیون دلار رسید.
Muhteşem Yüzyıl- سده باشکوه
محمد بایوک اکشی رئیس اسبق مجمع صادرکنندگان ترکیه در سال ۲۰۱۷ و در گفت‌وگویی بیان کرد: ترکیه به بیش از ۷۵ کشور مجموعه‌های تلویزیونی می‌فروشد. حجم صادرات سریال‌های ترکیه‌ای در سال ۲۰۱۵ در حدود ۳۰۰ میلیون دلار بود، این رقم در سال بعد به ۳۵۰ میلیون دلار هم نزدیک شد، اما امسال این رکورد شکسته شده است و بر اساس پیش‌بینی‌هایی که انجام شده فراتر هم خواهد رفت. در سال ۲۰۱۴ بود که مجمع صادرکنندگان ترکیه با شعار "ترکیه: کشف توانایی" به تبلیغ کشور ترکیه در دنیا پرداخت. محمد بایوک اکشی می‌گوید: "ما این شعار را انتخاب کردیم تا به دنیا بگوییم توانایی‌های ترکیه را کشف کنند. بخش سینمای ترکیه با ۱۰۰ سال قدمت توانایی زیادی دارد و می‌تواند در بازار جهانی به رقابت بپردازد. این رقابت می‌تواند در بخش‌های مختلف باشد؛ از فیلمنامهنویسان گرفته تا بخش بازیگران."
به‌هرحال مسئولان دولتی ترکیه از زمانی که می‌خواستند عضو جامعه اروپایی شوند، تلاش‌های زیادی برای ایجاد یک تصویر خوب از مردم و کشورشان انجام دادند. این تلاش‌ها در بعد رسانه‌ای اهمیت بیشتری داشت و علاوه بر تأثیرگذاری در ایجاد یک تصویر مطلوب از ترکیه، درآمدهای بسیار بالایی را برایشان به ارمغان آورد. ترکیه‌ای‌ها همچون بسیاری از مدیران فرهنگی جهان تلاش کردند تا بهترین راه را برای صادرات الگوهای زیستی، فرهنگی و سیاسی خود انتخاب کنند؛ "صادرات سریال" که در چند سال اخیر بیشترین حجم توجه مخاطبان را به خود جلب کرده است.
با نگاهی به این آمار مشخص می‌شود که پشت این حجم از سریال‌سازی و صادرات آن یک چشم‌انداز طولانی‌مدت قرار گرفته است. حال باید دید آیا این برنامه‌ریزی از طریق دولت انجام شده است یا دست‌های دیگری پشت آن قرار گرفته است.
دکتر لاله درباره دلایل سرمایه‌گذاری دولت ترکیه در بحث تولید سریال و قدرت‌نمایی دولت ترکیه می‌گوید: "سابقه تولید سریال در ترکیه به دهه ۱۹۹۰ میلادی برمی‌گردد و خیلی مرتبط با حکومت فعلی با گرایش‌های اسلامی نیست. گرچه رفته‌رفته این تولید در کنار دیگر آوردهای مالی توانست آوردهای فرهنگی نیز برای ترکیه به همراه داشته باشد. ترکیه به دلیل موقعیت تاریخی، زبانی و فرهنگی مناسبات تعریف‌شده‌ای با کشورهای آسیای میانه دارد. زمانی که شبکه‌های ترکیه اولین بار در دهه نود میلادی در خاورمیانه و کشورهای آسیای میانه و ایران قابل دریافت شدند، توجه بسیار زیادی را به خود جلب کردند و توانستند در قالب این سریال‌ها موقعیت شهری، پیشرفت اجتماعی، علمی، فرهنگی و حتی پیشرفت‌های زبانی را به رخ بکشند و طبیعی بود که با توجه به موقعیت اکثر کشورهای جدا شده از شوروی در آسیای میانه این ترکیه‌ای که از طریق سریال‌ها می‌دیدند جذابیت به خصوصی داشته باشد. گرچه برای مردم ایران این جذابیت‌ها به همان اندازه نبود، اما این سریال‌ها رفته‌رفته زمینه طرح مسائل دیگری را فراهم کردند، مانند زبان ترکی، موقعیت جهانی این زبان و دیگر المان‌های فرهنگی؛ حتی امروز سریال‌های ترکی به خوانش تاریخ نیز روی آورده‌اند و انواع سریال‌هایی را که به لحاظ تاریخی مرتبط با تاریخ عثمانیان و سلجوقیان هستند مانند "Kuruluş: Osman"، "Diriliş Ertuğrul" و "Muhteşem Yüzyıl" را تولید کردند که حتی در کشور ما نیز طرفداران بسیاری دارند. بنابراین ترک‌ها از این طریق هم توانستند به موقعیت اقتصادی دست یابند و هم موقعیت فرهنگی خود را قدرت ببخشند. درواقع مانند یک دستگاه فرهنگی عمل کردند تا دستگاه‌های اقتصادی در آنجا سرمایه‌گذاری کنند. فراموش نکنیم پس از حضور پررنگ سریال‌های ماهواره‌ای در آسیای میانه بود که بنیادی مانند احمد یسوی و بنیادهای مربوط به فتح‌الله گولن که بعدها مورد غضب دستگاه سیاسی ترکیه قرار گرفت فرصت سرمایه‌گذاری پیدا کردند و حتی در کشوری مانند آذربایجان که اکثریت آن‌ها شیعه بودند از این طریق با دمیدن روح ترکی اسلامی به موفقیت‌های چشم‌گیری دست یافتند."
درحالی‌که به نظر می‌رسد کشورهای اروپایی، آفریقایی و بخصوص آمریکای جنوبی بیشترین حجم مخاطبان سریال‌های ترکی را به خود اختصاص داده‌اند، اما اشتراکات این کشور با کشورهای آسیای میانه را نباید نادیده گرفت.
دکتر لاله در این زمینه معتقد است: "به دلیل اشتراکات زبانی و اشتراکات تاریخی طبیعی است که بیشترین بازار هدف در آسیای میانه است. گرچه ترکیه بعدها با کشوری مانند ازبکستان به مشکل برخورد، چرا که هر دو کشور داعیه رهبری ترک را داشتند و این رقابت باعث شد مدتی از هم دور بمانند و حتی همدیگر را تحریم کنند و ازبکستان کلیه دانشجویان و محققان خود از ترکیه را فراخواند و این بحث همچنان ادامه دارد، اما اکثر کشورهای آسیای میانه به دلیل وابستگی تاریخی پشت سر ترکیه حرکت می‌کنند و فکر می‌کنم زمینه‌های حضور سرمایه‌گذاران ترکیه را ابتدا سریال‌های ترکیه در آسیای میانه و حتی قفقاز که اکثراً شیعه هستند به وجود آورد."
یکی از خصایص مهم سریال‌های ترکی معرفی جاذبه‌های گردشگری و توریستی این کشور به مخاطب است. از پل بسفروس که تبدیل به نمای معرف بسیاری سریال‌های ترکی شده است تا مسجد ایاصوفیه در استانبول گرفته تا معرفی شهرهای توریستی چون آنتالیا، بودروم و ... با معرفی امکانات و خدماتی که در این مراکز به مسافران داده می‌شود. درواقع مخاطبان علاوه بر این که پای سریال‌های ترکی نشسته‌اند و آن را می‌بینند به شکل نامحسوسی با جاذبه‌های توریستی این کشور نیز آشنا می‌شوند و حتی نسبت به آن با جزییات آگاهی پیدا می‌کنند و تحریک می‌شوند تا برای یک بار هم شده از این امکانات بهره‌مند شوند. همین عامل نیز موجب جذب توریسم به این کشور شده است.
Kuruluş Osman - مؤسس: عثمانی
عبدالحسین لاله نیز در این زمینه معتقد است: "سریال‌های ترکی بسیار در جذب مخاطب اثرگذار هستند. اگر دوباره نگاه کنیم از سال ۲۰۰۵ به این سو دهه‌ای است که آرام آرام تعداد توریست‌های ترکیه از ده میلیون نفر در سال فراتر رفته و امروز به حدود چهل میلیون نفر رسیده است و حتی اکثر توریست‌ها دیگر متعلق به کشورهای آسیای میانه نیستند. این جذب توریسم باعث یک خیزش و توجه عمیق جهانی به ترکیه شده است. وقتی آمار توریست‌ها به شکل سالانه اعلام می‌شود می‌توان دریافت که آمد و رفت توریست‌ها به کشور تا چه اندازه به اقتصاد این کشور کمک کرده و نقش سریال‌ها و فیلم‌ها تا چه اندازه بوده است. درواقع ترک‌ها توانستند در قالب سریال‌های تلویزیونی، جذابیت‌های تاریخی بی‌شماری را به نمایش بگذارند و به‌نوعی دست به الگوسازی بزنند. عجیب اینجاست که الگوهایی که این سریال‌ها در آن زمان ارائه می‌دادند تعریف‌شده و حتی گاهی ضد دین بود. در دهه ۹۰ سیستم ترکیه لائیک بود و همین الان نیز با توجه به این که حکومت اسلامی در رأس کار است، اما در سریال‌های ترکی کمتر زن محجبه‌ای دیده می‌شود و حتی اغلب افراد جاهل و خطاکار و یا افرادی که پیر هستند و سنی از آن‌ها گذشته حجاب دارند. عجیب این که علیرغم این که هیچ نشانی از فرهنگ اسلامی در سریال‌ها دیده نمی‌شود یا کم هستند، اما همین سریال‌ها راه نفوذ به کشورهای عربی و منطقه را نیز باز کردند و این نکته بسیار جالبی است چرا که جذابیت‌های بصری در اولویت کار قرار گرفتند که بیشتر حول محور خانواده می‌چرخد."
باوجود آن‌که عربستان با پخش سریال‌های ترکیه‌ای مخالفت کرد، اما پلتفرم‌های اینترنتی بسیاری برای پخش محصولاتی ازاین‌دست وجود دارند و شرکت‌های بزرگی مانند نتفلیکس، آمازون، یوتیوب و ... صدها مدعی ریز و درشت دیگر که دنبال محتوای جذاب برای مشتریانشان می‌گردند، همراه شدند و به نمایش این آثار پرداختند. نتفلیکس به‌عنوان بزرگ‌ترین شرکت پخش آنلاین سریال‌های ترکیه‌ای زیادی را در دسترس قرار داده است. این شرکت علاوه بر این پروژه‌های متعددی برای تولید محتوای مخصوص به خود در ترکیه تعریف کرده است و حالا با وجود نتفلیکس سریال‌های ترکیه‌ای در ۱۹۰ کشور پخش می‌شوند.
علاوه بر جذب توریسم، نکته‌ای که سریال سازان ایرانی از آن غافل هستند، پرداختن به قصه است. سریال‌های ترکی در طی سال‌های اخیر بیش از هر چیز به موضوعاتی چون خانواده، عشق و نفرت پرداختند و قصه‌پردازی یکی از ارکان اصلی سریال‌های ترکی شد. درواقع فیلمنامهنویسان ترکی به‌درستی به این نقطه رسیدند که باید برای مخاطب قصه تعریف کنند تا او جذب این اثر شود. بنابراین از تمامی ارکان برای این امر بهره گرفتند.
یکی دیگر از نکاتی که به نظر می‌رسد در سریال‌سازی ترکیه به آن بیش از هر چیز دیگر توجه می‌شود بحث پرداختن به قصه‌های رمانتیک کمدی است. جان یامان بازیگر جوان و خوش آتیه تلویزیون ترکیه که به خاطر بازی در سریال "پرنده سحرخیز" به چهره‌ای جهانی تبدیل شد و در بسیاری از جشنواره‌ها جوایزی را از آن خود کرد، در گفت‌وگویی با مجله tv bizz که امسال در کن فرانسه با او انجام شد، درباره دلایل موفقیت سریال‌های ترکی در سطح جهانی می‌گوید: "امروز اکثر سریال‌های تلویزیونی در اروپا و آمریکا تبدیل به سریال‌های علمی - تخیلی یا جنایی شده‌اند که از شبکه‌های مختلفی چون نتفلیکس و اچ‌بی‌او، در حال پخش هستند و دیگر جایی برای سریال‌های عاشقانه کمیک باقی نمانده است. در واقع رومانتیک کمدی هنوز ارزشمند است، اما کسی به آن نمی‌پردازد و ما در سریال‌هایمان این بخش را جدی گرفتیم."
در واقع ترکیه به‌درستی از این فضا استفاده کرده و همین عامل نیز در کنار استفاده از المان‌هایی چون بازیگران جوان و خوش‌چهره که به‌واسطه این سریال‌ها امروز تبدیل به چهره‌هایی جهانی شده‌اند و حتی می‌توان گفت بحث صادرات بازیگر و تولید محصولات مشترک را نیز در برنامه خود دارند، استفاده از رنگ‌ها و نورهای گرم، ترکیه را تبدیل به دومین صادرکننده سریال‌هایش در جهان کرده است. درحالی‌که کشور شیلی سردمدار پرداختن به این قصه‌ها بود، حالا ترکیه پیشتاز شده است و حتی آثارش را به شیلی نیز می‌فروشد و شبکه‌های این کشور را از آن خود می‌کند. لاله در این زمینه می‌گوید، با توجه به مطالعاتی که داشتم، اوایل که سریال‌های ترکی شروع به کار کردند قصدشان پوشش دادن سریال‌هایی بود که نوعاً در آمریکای جنوبی مانند آرژانتین، برزیل، شیلی و مکزیک ساخته می‌شد که این کشورها در ساخت سریال‌های با محور خانواده موفق بودند و ترکیه با این هدف ابتدا جلو آمد و تا جایی پیش رفت که جای این سریال‌ها را در کشور خودش گرفت و بعد آرام آرام این فرهنگ را به کشورهای دیگر منطقه صادر کرد. چرا که غرابت و نزدیکی خاصی بین سریال‌های آمریکای جنوبی و ترکیه وجود دارد. نوع نگاهشان به موضوعات، تصویرپردازی، موضوع‌پردازی، هدف‌گذاری در مناسبات اجتماعی و فردی در این آثار یکسان است. حتی بسیاری از سریال‌هایی که در دهه ۹۰ ساخته می‌شد، پیش از اقتدارات کنونی با گرایش اسلامی که امروز وجود دارد بود و هیچ نکته‌ای که ما بتوانیم متأثر از فرهنگ اسلامی باشیم در این آثار دیده نمی‌شد و همه آن‌ها تحت تأثیر فضایی بود که کشورهای دیگر فراهم می‌کردند. بنابراین وقتی‌که طرح سریال‌ها شکل گرفت، طبیعی است که زمینه را برای توریست‌ها باز کرد و آورده مالی بسیاری را با خود همراه کرد. ترکیه حتی توانست با آغاز این فعالیت‌ها توسط سریال‌هایش راه شکوفایی اقتصادی خودش را نیز باز کرده و تبدیل به یکی از قدرت‌های بیست‌گانه دنیا شود.
لاله همچنین درباره عوامل این رشد می‌گوید: "اگر ورزش را در نظر بگیرید ترکیه یکی از کشورهای مطرح در دنیاست، یا اگر زمینه هنر را در نظر بگیرید باز هم ترکیه از کشورهای مطرح در کل اروپاست. در مسائل علمی دانشگاه‌های ترکیه امروز جزو بهترین‌ها در دنیا هستند و توانستند این مقوله‌ها را با هم جلو ببرند. واقعیت‌های اجتماعی به شکل هدایت‌شده و کنترل‌شده در سریال‌های تلویزیونی خود را نشان داده و توانستند رتبه‌های جهانی را به خود اختصاص دهند. بنابراین سریال‌ها نیز دور از این مسئله نیستند. نوع لباس پوشیدن، غذا خوردن و اهمیت دادن به جذابیت‌های بصری در زندگی، نمایش یک کشور مدرن با مردمانی مدرن در نوع تفکر ترکیه باعث شد که فروش آثار تلویزیونی بتوانند چنین موفقیت‌هایی را به همراه آورند. زمانی که اسلام‌گرایان با شخص نجم‌الدین اردکان قدرت را در ترکیه به دست گرفتند آن‌قدر فقیر بودند که شبکه‌ای را درست کردند به نام شبکه هفت که متعلق به کسانی بود که گرایش‌های اسلامی داشتند و بعدها شبکه‌های دیگری با این رویکرد مانند هلال تی وی، پنج و ... زاده شدند و جالب است که مدیران شبکه هفت به ایران آمدند و سریال‌های اسلامی را تقریباً مجانی از ایران خریدند چون برای مردم ترکیه فضای جدید و ناآشنایی بود. بنابراین توانستند با پخش سریال‌هایی مانند "مریم مقدس" موقعیت‌های جدیدی را بین مردم ایجاد کنند. امروزه همین شبکه‌ها جزو بهترین شبکه‌های سریال ساز دنیا هستند که گاهی ما محصولات همین شبکه‌ها را در تلویزیون خود پخش می‌کنیم و حالا ما مصرف‌کننده آن‌ها شده‌ایم. فکر می‌کنم دلیل اصلی را باید نوع نگاه مدیریتی در تولید آثار سریالی دید. همین شبکه هفت سریال‌های تولیدی با سویه اسلامی دارند که توجه به خانواده، توجه به احترام به ارزش‌های دینی را می‌توان در آن‌ها دید. از سوی دیگر در سریال‌های ترکی طیف‌های متنوعی در نظر گرفته می‌شود و تنها نگاه به یک طیف خاص وجود ندارد."
Erkenci Kuş- پرنده سحرخیز
و این اتفاقی است که متأسفانه در سریال‌های ایرانی شاهد آن نیستیم. سریال‌های ایرانی این روزها بیش از هر چیز به معضلات جامعه، درد و غم و سیاهی می‌پردازند. عدم استفاده از چهره‌های جوان و جدید، نبود رنگ و نورهای گرم و شاد در سریال‌ها و نداشتن قصه‌های جذاب عاشقانه که همواره مورد توجه خانواده‌ها بوده است، باعث شده تا ما از این مسیر خارج شده و نتوانیم آن‌طور که باید حتی در کشور خودمان در جذب مخاطب موفق عمل کنیم. ما حتی با وجود موفقیت‌هایی که در ساخت سریال‌های تاریخی مذهبی داشتیم، اما در این زمینه نیز با یک توقف چند ساله مواجه شدیم که همان میزان مخاطب اندک را نیز از ما گرفت. دو سریال "امام علی (ع)" ساخته‌شده در سال ۱۳۷۵ و "مردان آنجلس" ساخته‌شده در سال ۷۸ مهم‌ترین سریال‌هایی بودند که قطار صادرات سریال‌های ایرانی را به راه انداختند. در ادامه سریال "مریم مقدس" ساخته‌شده در سال ۷۹ نیز به چرخه پخش سریال‌های ایرانی در کشورهای دیگر اضافه شد. اما پس از این سریال حدود یک دهه ساخت سریال‌هایی با کیفیت مناسب و روایت‌های داستانی قابل پخش در کشورهای دیگر به محاق رفت تا اینکه سریال "یوسف پیامبر" ساخته‌شده در سال ۸۷ پس از آغاز نمایش در تلویزیون کشورمان، در برخی دیگر از کشورها نیز به نمایش درآمد. اگرچه هنوز آماری از فروش این سریال‌ها به کشورهای دیگر منتشر نشده، اما صدا و سیما در همان زمان مدعی شد که سریال "یوسف پیامبر" در بیش از ۶۰ کشور جهان بیننده داشته و به‌صورت اختصاصی در شبکه‌های تلویزیونی تاجیکستان، پاکستان و افغانستان روی آنتن رفته است. این در حالی است که سریال "مردان آنجلس" نیز در سال ۹۲ در تلویزیون ملی مصر به نمایش درآمد و به همراه سریال "مریم مقدس" در کشورهای لبنان، عراق و حتی ترکیه نیز نمایش داده شد.
از سوی دیگر سریال‌های ترکی علاوه بر این که بحث آورده مالی را برای کشور به همراه داشتند در امر سیاست نیز نقش مؤثری داشته‌اند.
لاله در این زمینه می‌گوید: "به نظرم این دو جدای از هم نیستند. اساساً ترکیه در سیاست‌های داخلی و بین‌المللی این دو را با هم و در کنار هم دارد. تحولاتی که در منطقه رخ داده است مانند روزهای پایانی حکومت صدام حسین را به یاد آورید که یک ماه مانده به سقوط صدام حسین دولت ترکیه قرارداد اقتصادی بسیار مهمی را با عراق امضا کرد و توانست منافع بسیاری عاید کشورش کند. یا در بحران‌های مختلفی که از محاصره اقتصادی ایران به وجود آمد، ترکیه نهایت استفاده را کرد و آورده مالی برای خود ایجاد کرد. در سیاست ترکیه این دو مقوله با هم است. هم قدرت و هم اقتصاد را با هم دارد و موفقیت را در برابری این دو می‌داند، یعنی موفقیت ترکیه زمانی است که اقتصاد ترکیه روی پای خود باشد. در سه سال گذشته ترکیه با مشکلاتی مواجه شد، اما با همراه کردن برخی کشورهای عربی مانند قطر و کشورهای همسایه مانند آذربایجان مشکلات مالی خود را حل کرد و خلأهای شکل‌گرفته در منطقه را به نفع خود تغییر داد و موفقیت اقتصادی برای خود به همراه آورد."
این استاد دانشگاه در ادامه با بیان این که ترکیه از تمام موقعیت‌های پیش‌آمده‌ای که ریشه آن‌ها در نابسامانی‌های دیگر کشورهاست سود می‌کند، توضیح می‌دهد: "علیرغم حکومت اسلامی در ترکیه هیچ محدودیتی در تولید سریال‌های تلویزیونی وجود ندارد. همین الان می‌توان سریال‌هایی را از شبکه‌های استار، شو و D دید که خانم‌ها در آن نیمه عریان هستند و این جالب است که در زمانی تولید می‌شوند که دولت گرایش‌های اسلامی دارد و گاهی می‌شنویم که این نیز نوعی حکومت اسلامی است، درواقع در داخل نظام فکری دارند و جایی برای این ماجرا درست کرده‌اند که مانع این پیشرفت همه‌جانبه ترکیه در عرصه‌های دیگر نشود. ترکیه بیش از این که بر خلاقیت و قدرت متکی بر خود در سیستم‌های دیگر را راه بیندازد، بر خلأهای موجود تکیه می‌کند. یعنی نگاه می‌کند ببیند فلان کشور در کدام بخش خلأ دارد و سریالی را تولید می‌کند که اتفاقاً می‌داند آنجا تولید نمی‌شود، چون تجربه‌ای که در ساخت این سریال‌ها دارد به او کمک می‌کند تا به تمام نیاز مردم در خاورمیانه و آسیای میانه پاسخ دهد و این تبدیل به رمز موفقیت ترکیه در تمامی بخش‌ها ازجمله اقتصاد، آموزش عالی و ... می‌شود. یعنی ترکیه از مشکلاتی که در برخی از کشورها بر سر هنر، آموزش و ... وجود دارد، بهره می‌برد. به‌طور مثال در آنتالیا، برای هر دو سلیقه دینی و غیر دینی امکان تفریح وجود دارد و در هتل‌های مختلف درج شده است که تفریحات اسلامی و غیر اسلامی ارائه می‌شود. در سیستم اقتصادی نیز این وضعیت را به وجود آورده است و به نظرم رقیب اصلی ترکیه در این مسائل از قدیم ایران بوده است، درحالی‌که از آن به‌درستی استفاده نمی‌کند. ایران با وجود داشتن تمام جذابیت‌های تاریخی و مجموعه‌های تاریخی که دنیا تشنه دیدن آن‌هاست، درها را برای ورود توریست بسته است، در مقابل ترک‌ها درها را باز کرده‌اند. درحالی‌که ایران موفقیتش قابل قیاس با ترکیه نیست. منظور من توریست‌های سیاحتی نیستند چون انواع و اقسام توریست داریم که بخش عظیمی از توریست‌ها تاریخی هستند و می‌شود با سیاست‌گذاری درست حداقل در سال پانزده میلیون نفر توریست داشت."
او در ادامه می‌گوید: "جالب است بدانید که آن‌ها طبق برآوردهای خود می‌گویند اگر ایران روزی درهای کشورش را به روی توریست‌ها باز کند، ترکیه ورشکست خواهد شد. ترک‌ها متوجه این خلأ هستند و کسانی که می‌خواهند بیایند خاورمیانه و آسیا را ببینند به دلیل این که درهای ایران بسته است به سمت خود جذب می‌کند. بگذارید مثالی بزنم. من در کتابخانه ایسام ترکیه که در شهر استانبول است و متعلق به سازمان کنفرانس اسلامی است، خانم چینی دیدم که داشت زبان فارسی یاد می‌گرفت. کنجکاو شدم و دیدم این‌ها یک گروه هستند که می‌آیند در استانبول زبان فارسی یاد می‌گیرند. باید بررسی کرد که چرا مردم دنیا برای یادگرفتن زبان فارسی که مرکزش ایران است، به ترکیه می‌روند. یا خیابانی را در استانبول می‌شناسم در نزدیکی میدان سلطان احمد، که وقتی در آن قدم می‌زنید در کنار تولیدات قالی که متعلق به مناطق مختلف ترکیه است، قالی‌های ایرانی را به نام قالی آناتولی می‌فروشند. ترکیه حتی در برگزاری جشنواره‌های خوشنویسی نیز بسیار مطرح است. سریال امروز خودش به‌تنهایی مطرح نیست، هم‌زمان با بحث سریال زمینه‌های مختلف و عدیده‌ای از سیستم سیاسی نیز وجود دارد که ترکیه از آن استفاده می‌کند. ایدئولوژی گشایش عثمانی نیز که به‌تازگی مطرح شده نیز می‌تواند در این زمینه اثرگذار باشد. حتی امروز افتخار سینمای تجاری ایران زمانی محقق می‌شود که بتواند از یک بازیگر و چهره ترک استفاده کند، نمونه آن را شاهد هستیم آثاری مانند "مطرب"، "جن زیبا"، "مست عشق" یا سریال‌های شبکه نمایش خانگی که همه نمونه‌های کوچکی از این اتفاق هستند."
او در خاتمه درباره چرایی عدم موفقیت ایران در این زمینه نیز می‌گوید: "به همان دلیل که در ورزش، مسائل دانشگاهی و آموزشی و تولیدات علمی نتوانستیم. ما مشکلات مدیریتی داریم، چرا که به‌شدت وابسته به منابع دولتی هستیم. سریال‌سازان ما می‌دانند که این لوله‌های نفت باز هستند و بودجه لازم را خواهند داشت. تلویزیون خودمان را نگاه کنید من نمی‌دانم درآمد تلویزیون از فروش تولید سریال‌ها چقدر است، اما فکر نمی‌کنم در این زمینه موفقیتی داشته باشد. به این دلیل که اغلب سریال‌ها سفارشی تولید و پخش می‌شوند. همان‌طور که پیش‌تر نیز گفتم، تقریباً تمام سریال‌های به نام تاریخی ایران مانند "مریم مقدس"، "تنهاترین سردار"، "امام علی (ع)"، "اصحاب کهف" و ... از تلویزیون‌های ترکی پخش شدند. یعنی آن‌ها سیستمی تعریف کرده‌اند که جایی برای تولیدات ما در دل خود دارد و نگفتند چون می‌خواهند تفکر شیعی را تبلیغ کنند، اجازه پخش ندهید. اقبالی که از فیلم "خورشید" مجیدی در ترکیه شد، حتی بیشتر از ایران بود، یعنی نیامدند بگویند چون مجیدی هنرمندی شیعه است، نباید این کار انجام شود. آن‌ها در قالب همان برنامه‌ریزی تعریف‌شده کار خود را انجام می‌دهند. دلیل موفقیت سریال‌های ترکی فقط به خود ساخت سریال مرتبط نیست و مربوط به کل فضای ترکیه و نوع مدیریت ترکیه است. اقتصاد آزاد بر اقتصاد دولتی ارجحیت دارد و گردش آزاد اطلاعات اصل مهمی است. احترام به تنوع سلیقه‌ها اصل است و ترکیه به‌خوبی از این عوامل در جهت پیشبرد اهداف خود استفاده می‌کند. جالب است بدانید که در دهه ۸۰ تا ۱۹۹۵ میلادی آغاز رکود سینمای ترکیه است، به‌طوری‌که سینمای ترکیه در سال ۲۰۰۰ درنهایت شکست و رکود محض بود و تولیدات این کشور بیش از ۱۵ اثر در سال نبود، اما با برنامه‌ریزی که انجام دادند امروز سینمای ترکیه دوش‌به‌دوش سریال‌هایش پیش می‌رود و بخش عظیمی از سینمای ترکیه سهمی در فروش جهانی در دنیا دارد. نمی‌شود دلخوش کرد که ما چون در جشنواره‌های جهانی جوایزی را از آن خود می‌کنیم آن‌ها از ما عقب‌تر هستند و شانس دریافت این جوایز را ندارند. این‌گونه نیست، در ۱۰ سال گذشته هر جا سینمای ایران موفقیتی کسب کرده یک فیلم ترکی نیز در کنارش وجود داشته است و حتی تعداد موفقیت‌های سینمای ترکیه امروز از ایران نیز بیشتر شده و جلو رفته است. باید فکری اساسی برای سریال‌سازی دولتی تلویزیون انجام دهیم. فکر می‌کنم سریال‌سازی دولتی مرگ خودش را خیلی وقت است دیده و موفق نیست و سرمایه‌گذاری که برای سریال‌های تلویزیونی می‌شود یک صدم هم بازگشت ندارد و این نشان می‌دهد که دیگر حتی میان مردم هم اقبالی ندارند."
زمانی دو شبکه یک و دو سیما را داشتیم، اینترنت و ماهواره‌ای نبود و هرچه تولید می‌شد، مخاطب از سر ناچاری می‌دید، اما امروز با این حجم از شبکه‌های مختلف اینترنتی و ماهواره‌ای دیگر تولیدات تلویزیونی جواب نمی‌دهد و نکته اینجاست که تلویزیون بسیار در این زمینه عقب مانده است.
متأسفانه این عقب‌ماندگی نه‌تنها در سریال‌های تلویزیونی بلکه در سریال‌های شبکه نمایش خانگی نیز دیده می‌شود. هرچند شاید بتوان گفت سریال‌های شبکه نمایش خانگی وضع بهتری نسبت به این ماجرا دارند، اما نباید فراموش کرد که نبود قصه و جذابیت‌های بصری را نمی‌توان تنها در نمایش خانه‌های لوکس و زندگی‌های لاکچری خلاصه کرد.
عنصر مفقوده سریال‌های ما در طی این سال‌ها نبود قصه‌های جذاب، رنگ و نور و شادی و نبود چهره‌های جدید است که با وجود هزینه‌های انجام شده ناموفق هستند. بخش اعظمی از بودجه سریال‌های ترکی صرف فیلمنامه، طراحی لباس و بازیگران آن می‌شود که همین امر خود موجب ایجاد فعالیت‌های دیگر ازجمله الگوبرداری از طراحی لباس و استایل بازیگران و تبلیغ آن به شکل بین‌المللی می‌شود درحالی‌که در کشور ما شاید بتوان گفت، صرف بودجه شاید تنها در بخش جذب بازیگران آن محقق می‌شود و باقی بودجه صرف مصارفی می‌شود که در راستای ساخت سریال آن‌طور که باید مورد توجه واقع نمی‌شوند. ما در سریال‌های تلویزیونی و نمایش خانگی متأسفانه از معرفی جاذبه‌های توریستی کشورمان باز مانده‌ایم و شاید آثار بسیار اندکی را داشته باشیم که بتوانیم از آن‌ها به‌عنوان جاذبه توریستی کشور یاد کنیم. راه خیلی دوری نرویم ما حتی برج میلادمان را هم هنوز به‌خوبی به‌عنوان یک جاذبه توریستی به مخاطب داخلی معرفی نکرده‌ایم، مخاطب خارجی پیشکشمان...
karadayı- کارادایی
کلام آخر این که کشورهای همسایه که سال‌ها عقب‌تر از ما بودند و از روی دست فیلمسازان ما دیکته می‌کردند، امروز تبدیل به قطب‌های جهانی شدند و هنرشان را روزبه‌روز به صنعت نزدیک‌تر کردند، درحالی‌که ما نه‌تنها نتوانستیم به این صنعت نزدیک شویم بلکه خودمان فضا را در اختیار آن‌ها قرار دادیم تا مخاطبانمان را جذب کنند و از آن بهره‌وری نمایند. به نظر می‌رسد مدیران و مسئولان فرهنگی باید بیش از پیش به این موضوع دقت نظر داشته باشند که اگر دیرتر، از این خواب خرگوشی بیدار شوند مخاطبی دیگر برایشان باقی نخواهد ماند. باید فضا را برای پرداختن به قصه‌ها و ایده‌های جدید، حضور جوانان و تبلیغات مؤثر باز کرد تا فیلمسازان بتوانند بدون آن که از دست کشورهای همسایه دیکته غلط کنند، خود بنویسند و مخاطبان دل‌زده و قهرکرده از رسانه را بار دیگر با آن آشتی دهند.