سرویس سینمایی هنرآنلاین: پس از آن که سینماها در پی شیوع ویروس کرونا تعطیل شدند و صف اکران فیلم‌ها در سال جدید طولانی و طولانی‌تر شد، سازمان سینمایی اقدام به حمایت از آثار سینمایی کرد که این حمایت با اما و اگرهایی همراه شد. بخصوص با شکل‌گیری بحث اکران اینترنتی فیلم‌های سینمایی در بستر پلتفرم‌ها برخی موافق این امر و برخی با آن مخالفت کردند. موافقان، اکران اینترنتی را بستری برای حل معضل اکران دانستند و مخالفان معتقدند با نبود قانون کپی‌رایت آثار سینمایی به‌راحتی قاچاق می‌شوند و سرمایه مادی و معنوی آن‌ها در این شرایط نابود می‌شود. در همین حین که موافقان و مخالفان درباره اجرایی شدن این طرح نظرات خود را ارائه می‌کردند، سازمان فرهنگی اوج تصمیم می‌گیرد تا به‌عنوان نخستین گام فیلم سینمایی "خروج" ساخته ابراهیم حاتمی کیا را که در جشنواره سی و هشتم فیلم فجر به نمایش درآمد از طریق دو پلتفرم نماوا و فیلیمو با فروش بلیت 12 هزارتومانی در معرض دید عموم قرار دهد و پیش‌قدم این اتفاق باشد.
"خروج" در شرایطی که اعلام می‌شد تمام تدابیر امنیتی برای جلوگیری از قاچاق آن در نظر گرفته شده است به روی بستر اینترنت اکران شد و در همان 24 ساعت اول نیز با استقبال خوبی مواجه شد. درواقع خروج در 24 ساعت اول حدود 400 میلیون تومان فروخت و این بسیاری از موافقان این امر را خوشحال کرد اما به همان سرعت نیز نسخه قاچاق و لینک‌های دانلود غیرقانونی این فیلم نیز در فضای مجازی دست‌به‌دست شد تا مخالفان طرح نیز بر این امر تأکید بیشتری داشته باشند که زیرساخت‌ها برای انجام این کار در کشور هنوز محیا نشده است.
طبق آمار رسیده آخرین ساخته ابراهیم حاتمی کیا طی مدت چهار روز به فروش یک میلیارد تومانی رسیده است و باید دید این فیلم تا چه حد می‌تواند در این امر موفق باشد. در این گزارش سید ضیا هاشمی تهیه‌کننده، عباس رافعی تهیه‌کننده و کارگردان، سعید خانی تهیه‌کننده، امیر شهاب رضویان تهیه‌کننده و کارگردان و پیمان قاسم‌خانی کارگردان نظرات خود را درباره طرح اکران اینترنتی اعلام کردند که با هم می‌خوانیم.
خطر قاچاق همیشگی است
سید ضیاء هاشمی رئیس جامعه صنفی تهیه‌کنندگان درباره اکران اینترنتی آثار سینمایی می‌گوید: متأسفانه نمایش فیلم به هر طریقی، حتی اگر در سینما نمایش داده شوند از قاچاق در امان نیستند. این اواخر حتی نسخه قاچاق فیلم‌های مطرح با وجود عرضه در شبکه نمایش خانگی باز هم در بازار قاچاق دیده شد و خطر قاچاق همگانی و همیشگی است.
وی ادامه داد: در سیستم شبکه نمایش خانگی (ویاودی) دوستان چه کردند، اما ابزار و امکاناتی که بتوان جلوی قاچاق آثار را گرفت، وجود دارد.
او ادامه داد: "خروج" اولین تجربه ما در اکران آنلاین بود، که برای نمایش آن از بستر ویاودی در شرایط حال حاضر استفاده کردند، به عقیده من، قاچاق فیلم نشانه شکست فیلم نیست، بلکه کسب تجربه است، به هر حال دیجیتال پدیده‌ای جدید است باید کنکاش کرد و حاشیه‌ها را از بین برد.
رئیس جامعه صنفی تأکید کرد: قاچاق فیلم اتفاق عجیبی نیست، من لینک دانلود غیرقانونی این فیلم را در همان روز نخست با حجم‌های مختلف در فضای مجازی دیدم، اما به نظر می‌رسد کسی از نسخه قاچاق آن استقبال نکرد، زیرا وقتی یک مسئله فراگیر شود قاچاق دیگر مفهومی ندارد. زمانی قاچاق معنا می‌یابد که تفاوت قیمت زیادی برای تهیه نسخه اصلی وجود داشته باشد،آنچه به‌عنوان قیمت بلیت برای نمایش این فیلم در نظر گرفته شد، 12 هزار تومان است که چندان رقم زیادی نیست. افراد علاقه‌مند به سینما هیچ‌گاه نسخه با کیفیت پایین این فیلم را با صرف استفاده از حجم اینترنت، دانلود نمی‌کنند.
وی ادامه داد: به عقیده من، به‌زودی دستاورد خوبی در این زمینه خواهیم داشت چون سینما صنعت بزرگی است و ما می‌توانیم تولیدات خوبی در این زمینه داشته باشیم. پخش آنلاین هم تجربه جدیدی است و می‌تواند اثرگذار باشد.
تهیه‌کننده "روز فرشته" با بیان این که باید برای این شیوه جدید اکران، تبلیغات گسترده‌ای شکل بگیرد، افزود: به‌زودی و در زمانی بسیار کم در همین شرایط آشفته، این بازار می‌تواند پررونق شود. فیلم‌های ما در حال حاضر اکران نمی‌شوند و اگر سالن‌های سینمایی باز شوند نیز کسی جرات رفتن به سینما را ندارد. بنابراین نباید از حاشیه‌ها ترسید و باید این راه ادامه یابد. برای این نوع اکران باید تبلیغات شود تا مردم با این شیوه از اکران فیلم بیشتر آشنا شوند. متأسفانه تلویزیون در این زمینه همکاری نکرد و سیستم حاکم بر نمایش تلویزیون در این شرایط و با این نوع توزیع باید همراهی کند که این کار را انجام نداده است. بیشتر کارشان به دشمنی شباهت دارد و باعث می‌شود سیستم آن‌طور که باید جان نگیرد. مخاطب (به‌جز عده‌ای محدود) از اکران اینترنتی آثار مطلع نیستند، در صورتی که اگر اطلاع یابند، فروش فیلم‌ها نیز بالا می‌رود. تلویزیون می‌تواند رسانه اثرگذاری در این زمینه باشد، اما این دشمنی قدیمی همچنان ادامه دارد. این عدم هماهنگی سیستم وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و تلویزیون آسیبش متوجه سینماست و این سینماست که ضربه می‌خورد و این به بی‌سلیقگی مدیران تلویزیون بازمی‌گردد. قطعاً اگر کمک می‌کردند و به‌جای تبلیغات بیش از اندازه محصولات خوراکی که مخاطب را خسته کرده است به تبلیغ آثار سینمایی می‌پرداختند اتفاقات بهتری در این حوزه رقم می‌خورد.
هاشمی همچنین به سود حاصل از این اتفاق برای تولیدکنندگان اشاره کرد و گفت: بخشی از هزینه‌های 50 درصدی صاحب سینما با وجود اکران اینترنتی حذف می‌شود مانند مالیات بر ارزش افزوده، هزینه بلیت و ... و بالاترین درصد را نیز می‌توان از این اتفاق نصیب تولیدکننده کرد. در اکران سینمایی تهیه‌کننده 30 درصد از فروش حاصله فیلم دریافت می‌کند که 10 درصد آن هزینه پخش و مسائل دیگر است در حالی که در این سیستم 80 تا 90 درصد فروش به تهیه‌کننده می‌رسد. به‌طور مثال اگر فیلمی 15 میلیارد فروش داشته باشد با توجه به سود هزینه‌های جانبی و بر مبنای فروش در سالن سینما حدود 40 میلیارد محاسبه می‌شود و بسیار به‌صرفه است.
باید رقابت میان پلتفرم‌ها بیشتر شود
اما عباس رافعی تهیه‌کننده و کارگردان که هم اثر خودش "بهت" در مقام کارگردان و هم فیلم"گاباره" به کارگردانی مصطفی الماسی را در مقام تهیه‌کننده در نوبت اکران دارد، دراین‌باره نظرات متفاوتی دارد. او درباره اکران اینترنتی آثار و نقاط قوت و ضعف آن گفت: ساخت و تولید فیلم‌های سینمایی برای عرضه در نمایش خانگی و وی‌او‌دی‌ها کار جدیدی نیست نتفلیکس که یک پلتفرم جهانی است در طی سال‌های گذشته فیلم‌هایی ساخته که برای عرضه در سینماها نبوده و جالب است که تعدادی از آن‌ها حتی تا برترین جشنواره‌ها و اسکار بهترین فیلم نیز پیش رفته‌اند مانند فیلم "رما" یا حتی در جشنواره فیلم کن جنجال شد که فیلم‌های به این شکل تولید شده برای اکران نیستند و نمی‌توانند در جشنواره حضور داشته باشند، اما وقتی دیدند فیلمسازانی که این فیلم‌ها را ساخته‌اند آن‌قدر شناخته‌شده هستند و آثار درخشانی در کارنامه خود دارند دوست داشتند که این فیلم‌ها در جشنواره حضور داشته باشند.
وی افزود: این اتفاق بسیار خوبی است که سازمان سینمایی تصمیم بگیرد تا برای وی‌او‌دی‌ها بتواند مسیری را باز کند که خوراک مناسب فراهم شود. اما وی‌او‌دی‌ها نیز باید بتوانند تماشاگران بیشتری جذب کنند تا به سینماگران این اطمینان را بدهد که از نظر مالی و اقتصادی سرمایه‌شان هدر نمی‌رود و به این سمت سوق یابند. مثلاً زمانی برای نمایش خانگی تله‌فیلم تولید و عرضه می‌شد که در ابتدا خوب پیش رفت، اما بعد از مدتی دیگر عرضه نشد و ساختش متوقف شد و دلیل آن نیز این بود که افزایش تعداد تله‌فیلم‌های نازل و بی‌کیفیت که اصطلاح شانه تخم‌مرغی را با خود یدک می‌کشیدند باعث شد تا این پلتفرم نابود شود و دیگر مخاطب به آن اعتماد نداشته باشد. چرا که در کنار فیلم‌های سینمایی، تله‌فیلم‌های نازل نیز عرضه می‌شد و مخاطب عمدتاً به سمت فیلم‌های سینمایی می‌رفت تا تله‌فیلم‌هایی که از نظر کیفیت بی‌بهره بودند.
رافعی همچنین بیان کرد: بهتر است خود وی‌او‌دی‌ها که متأسفانه آلترناتیو نیستند و رقابتی ندارند این بستر را فراهم کنند. ما می‌گوییم رانت، فساد می‌آورد وقتی تنها دو پلتفرم مشخص وجود دارند که در این زمینه فعال هستند و در حقیقت این دو نیز با هم یکی شده‌اند و قیمتی تعیین می‌کنند که فیلمساز مجبور به پذیرش آن است چون جای دیگری برای فروش محصولش وجود ندارد، رانت ایجاد می‌شود. باید این آسیب را جدی گرفت که قطعاً باعث اتفاقات ناگوار بعدی می‌شود چون ارزان می‌خرند، به سراغ تولید ارزان نیز می‌روند که در پی آن تولید، آثار بی‌کیفیت می‌شوند و تماشاگر نیز از آن قهر می‌کند. همان اتفاقی که در تولید تله‌فیلم‌ها رخ داد. اما فیلم‌های شاخص می‌توانند راهی برای رونق اکران اینترنتی باز کنند. البته با حمایت بیشتر تا تنها یک فیلم که متعلق به ارگان خاصی باشد که برگشت سرمایه برایش مهم نیست، پیش‌قدم این امر نشود. الان کسی پیش‌قدم شده که در بخش خصوصی تولید نداشته و نگران بازگشت سرمایه هم نیست سازمان سینمایی باید سوبسیدی برای تولیدکنندگان بخش خصوصی در نظر بگیرد تا آن‌ها ترغیب به این امر شوند.
او همچنین درباره میزان استقبال مخاطبان از اکران اینترنتی آثار نیز توضیح داد: تماشاگران فیزیکی یک‌سوم به سمت وی‌او‌دی‌ها آمده‌اند. اگر یک مجموعه فیلم در روز خاصی عرضه شود تماشاگر عادت می‌کند و به این سمت بیشتر سوق می‌یابد. اما فکر نمی‌کنم تهیه‌کنندگان بخش خصوصی از اکران اینترنتی استقبال کنند، اگر تعداد وی‌او‌دی‌ها بیشتر شوند و هرکدام فیلمی تازه داشته باشند می‌توانیم شاهد یکسری فیلم‌های جدید در فضای مجازی و استقبال از آن‌ها باشیم.
کارگردان "فصل فراموشی فریبا" درباره عدم توجه طرح حمایتی سازمان سینمایی به فیلم‌های گروه هنر و تجربه عنوان کرد: فیلم‌های هنری و تجربی ازلحاظ برگشت سرمایه و سودآوری فیلم‌های شاخصی نبودند و به شکل تجربی تولید می‌شدند. درنتیجه اکران آن‌ها به شکل سراسری میسر نبود و درنتیجه مکانی برای پخش آن‌ها به وجود آمد که سازمان سینمایی هم از آن حمایت کرد تا سینماداران سهم خود را از اکران نگیرند و همین امر نیز موجب رونق این آثار شد، اما به‌محض برداشت این حمایت باید شاهد افول فیلم‌های هنر و تجربه و فستیوالی باشیم. این حرکت سازمان سینمایی در عدم حمایت از فیلم‌های هنر و تجربه که در بسته حمایتی قرار گرفته سنجیده نیست و نمی‌دانم چرا چنین حرکتی شکل گرفته است.
با اکران اینترنتی یکی از منابع اصلی درآمدی از بین می‌رود
سعید خانی دیگر تهیه‌کننده بخش خصوصی است که این روزها فیلم "دوزیست" را آماده اکران دارد. او اما نظرش با دو تهیه‌کننده قبلی کاملاً متفاوت است. خانی معتقد است زیرساخت این کار با توجه به نبود قانون کپی‌رایت برای فیلم‌های بخش خصوصی با هزینه‌های میلیاردی فراهم نیست و این شیوه توان بازگشت سرمایه را نخواهد داشت.
او گفت: شاید فیلم‌های کم‌هزینه و با هزینه تولید متوسط گزینه درستی برای اکران اینترنتی باشند، اما من به‌عنوان تهیه‌کننده به این شیوه بازگشت سرمایه برایم وجود ندارد. ضمن این که اساساً فیلم سینمایی برای پرده سینماست و ترجیح می‌دهم فیلمم را روی پرده سینما اکران کنم.
تهیه‌کننده "لونه زنبور" ادامه داد: در سینمای ایران مانند خارج از کشور منابع درآمدی عجیبی در سینما نداریم. ما یک منبع اصلی به نام سینما داریم و یک ویاودی یا همان شبکه نمایش خانگی، در کنار این دو بستری مانند قاچاق فیلم، نمایش فیلم در مکان‌های عمومی و ... را نیز داریم که از هیچ یک از آن‌ها به ما سودی تعلق نمی‌گیرد و فیلم به‌راحتی و بدون حفظ مالکیت معنوی و مادی آن منتشر می‌شود. حال اگر از این دو منبع اصلی بخواهیم سینما را حذف کنیم، دیگر قابلیت بازگشت سرمایه برای من وجود ندارد و نه‌تنها درآمدی از سینما نخواهم داشت، بلکه متضرر نیز خواهم شد.
او با پیشنهاد ایجاد پلتفرم‌های بیشتر تأکید کرد: باید به افزایش پلتفرم‌ها فکر کنیم تا رقابت شکل بگیرد و درنهایت اگر بحث سرگرمی مخاطب مهم است و این پلتفرم‌ها محتوایی ندارند دولت نیز به کمک آمده و تولید محتوا کند. من اگر بخواهم 70 درصد ضرر کنم به‌عنوان بخش خصوصی هرگز برای اکران اینترنتی فیلمم به این شیوه جلو نمی‌آیم.
خانی در ادامه درباره کمک حمایتی سازمان سینمایی از اکران اینترنتی آثار نیز گفت: کمک‌هزینه دولت کمکی نمی‌کند عملاً مشکل ما کپی‌رایت است، چون محتوای من به‌راحتی بیرون می‌آید و قاچاق می‌شود. در چنین شرایطی نمی‌توانم این ریسک را بکنم و اثرم را در معرض دید قرار دهم چون هزینه‌ای که برای ساخت آن شده است در این شرایط با ضرر همراه خواهد بود. به‌طور مثال من اگر پنج میلیارد تومان هزینه برای ساخت یک اثر کرده باشم، با اکران اینترنتی در خوش‌بینانه‌ترین حالت و کمک‌هزینه دولت نهایت یک میلیارد و 200 هزار تومان آن به من بازگردانده می‌شود و سه میلیارد و 800 هزار تومان درواقع از جیب گذاشته‌ام که این یعنی ضرر.
برخی فیلم‌ها برای پخش در وی‌او‌دی‌ها مناسب‌اند
پیمان قاسم‌خانی کارگردان "خوب، بد، جلف 2: ارتش سری" که پیش از سال اکران شد و تنها چند روز بر پرده سینماها بود و به تعطیلی سینماها برخورد، در گفت‌وگویی با ایسنا در پاسخ به این‌که آیا حاضر است فیلم خود را اینترنتی اکران یا آن را روانه شبکه نمایش خانگی کند، می‌گوید: چنین روشی به‌طور کلی مسبوق به سابقه است و شبکه‌هایی مثل نتفلیکس اختصاصی فیلم‌هایی برای شبکه خودشان تولید می‌کنند که ممکن است اکران هم شود، ولی ما در ایران به این موضوع فکر نکرده‌ایم. کاری که صاحبان فیلم "خروج" انجام داده‌اند هم جالب بوده و خط‌شکنی کرده‌اند و فکر می‌کنم برای خیلی از فیلم‌ها می‌تواند اتفاق درستی باشد.
قاسم‌خانی اضافه کرد: اکران در سامانه‌های ویاودی به نظرم بیشتر برای فیلم‌هایی مناسب است که شاید قرار نیست یا پیش‌بینی نمی‌شود آثار پرفروشی باشند و در ویاودی شانس بیشتری برای دیده شدن دارند، اما کمدی قطعاً شرایط متفاوت‌تری دارد.
او ادامه داد: تماشای کمدی در سالن سینما حال بهتری دارد و این‌که مردم همه با هم بخندند یک تجربه دسته‌جمعی جذاب است. برای همین علاقه شخصی من این است که فیلم "خوب، بد، جلف 2: ارتش سری" در سینما اکران شود، چون ماجرا فقط پول و فروش فیلم نیست. لذت فیلم کمدی دیدن در سینما برای شخص من بالاتر از این است ولی از آنجا که وضعیت نامشخص است و نمی‌شود با قطعیت حرفی زد، ممکن است ما هم در آینده به این سمت برویم، هرچند فعلاً چنین تصمیمی نداریم.
اکران اینترنتی هنوز امتحان خود را پس نداده است
امیر شهاب رضویان دیگر تهیه‌کننده و کارگردان سینمای ایران که فیلم"عطر داغ" علی ابراهیمی را روی پرده سینماها داشت و با تعطیلی سینماها اکرانش متوقف شد، درباره اکران اینترنتی آثار اظهار کرد: در حال حاضر به اکران اینترنتی به‌عنوان یکی از امکانات موجود برای ادامه نمایش فیلم فکر می‌کنیم، اما اکران اینترنتی هنوز امتحان خودش را پس نداده است و باید دید در گام اول به چه شکل پیش می‌رود و با چه میزان استقبال روبه‌رو می‌شود، بعد برای آن تصمیم‌گیری کرد.
کارگردان "مینای شهر خاموش" در ادامه با اشاره به بحث قاچاق فیلم‌های اینترنتی نیز گفت: باید راهکارهای فنی مناسبی برای این نوع اکران در نظر گرفته شود و این پلتفرم‌ها به‌گونه‌ای طراحی شوند که قابلیت کپی شدن آثار توسط شبکه‌های قاچاق فیلم وجود نداشته باشد، مانند نتفلیکس یا شبکه‌های نمایش آنلاین فیلم در جهان که این کار را انجام می‌دهند و امنیت کافی برای عدم کپی‌برداری از فیلم‌ها ایجاد می‌کنند. امیدوارم اکران اینترنتی به نمایش عادلانه فیلم‌ها کمک کند.
او ادامه داد: اکران اینترنتی موفق منوط به وجود زیرساخت‌های فنی مناسب است و شدنی است، حتی گردش مالی نمایش در دنیای مجازی بسیار بیشتر از اکران معمول در سینماهای جهان است و در تجربه غربی‌ها نشان داده شده است که فرایندی شدنی است.