سرویس سینمایی هنرآنلاین: هفتادمین جشنواره بین‌المللی فیلم برلین در حالی روزهای پایانی را سپری می‌کند که پیش از شروع جشنواره نیز با حاشیه‌های بسیار روبرو شد. رونمایی از پوستر جشنواره انتقادهای زیادی را برانگیخت، اما بدبین‌ترین منتقدان هم فکر نمی‌کردند که سیر اتفاقات عجیب و غریب به فاصله یک هفته مانده به شروع جشنواره، آنقدر شتاب بگیرد که بصری‌ترین و در دسترس‌ترین ابزار تبلیغی جشنواره اصلا به چشم نیاید.
هفتادمین دوره جشنواره برلین که با تغییر کادر مدیریتی پس از 19 سال همراه بود و همگان انتظار بروز تحولات جدید را داشتند، آنقدر درگیر حواشی شد که شاید بتوان این دوره را در رکوردهای برگزاری جشنواره‌ای با این قدمت به ثبت رساند.
در حالی که پیش از شروع جشنواره کرونا به معضلی برای برگزاری جشنواره و نحوه شرکت مهمانان تبدیل شده بود، اما بروز وقایع جدید این معضل جهانی را با فاصله زیاد به حاشیه راند.
درست یک شب پیش از شروع جشنواره، حمله‌ای تروریستی در در شهر هاناو در شرق فرانکفورت، شوک بزرگی به جامعه آلمان وارد کرد. هر چند فاصله زیادی میان آن حمله و محل برگزاری جشنواره وجود داشت؛ اما یادآوری بزرگی حداقل برای شهروندان برلینی بود.
کمتر از یک هفته قبل از شروع جشنواره، تنها چند کیلومتر آن طرف‌تر از کاخ جشنواره در برلین، در پی تیراندازی در محوطه بیرونی یک سالن تئاتر یک تن کشته و چند تن زخمی شدند و ضاربان موفق به فرار شدند. هرچند به روال همیشه پیگیری و انتشار اخبار این حادثه که پلیس آلمان هنوز حاضر به تروریستی خوانده آن نشده و از ارائه هرگونه جزئیات خودداری می‌کند، به آینده موکول شده است؛ اما عمده شهروندان برلینی آن را تروریستی می‌خوانند. در زمان وقوع تیراندازی یک نمایش کمدی – انتقادی ترکی در حال اجرا بود و همزمان با این اجرا تیراندازی در پارکینگ بیرونی سالن صورت گرفت.
شاید از همین رو بود که تیم جدید مدیریتی جشنواره برلین تصمیم گرفت بخش عمده صحبت‌ها و شعار جشنواره را به مبارزه با نژادپرستی اختصاص دهد و فریاد صلح و برابری را شعار و هدف اصلی جشنواره بداند. شعاری که فرسنگ‌ها فاصله تا محقق شدن آن وجود دارد.
در مراسم گشایش جشنواره مونیکا گروترز، مسئول امور فرهنگی دولت آلمان و میشائیل مولر شهردار پایتخت آلمان در سخنرانی‌های‌شان به راست‌گرایی افراطی و تلاش برای مقابله با آن پرداختند اما هیچ یک از این دو تن به اتفاقات هفته گذشته اشاره‌ای نکردند.
هفتادمین جشنواره برلین در حالی آغاز به کار کرد که مخالفت با بیگانه‌ستیزی محور اصلی گفته‌های سخنرانان بود، اما این جشنواره که در تمام ادوار گذشته به کمیت‌هایش می‌نازید و همواره به آمار بالای میزان شرکت‌کنندگان، مهمانان، منتقدان و فروش بلیت مفتخر بود، در این دوره با کاهش ملموسی در میزان مشارکت مواجه شد.
تا جایی که شاید بتوان این دوره را کم رونق‌ترین جشنواره (حداقل در یک دهه گذشته که از نزدیک شاهد برگزاری آن بوده‌ام) نامید. هر چه مدیران و مسئولان بر طبل مخالفت با بیگانه‌ستیزی و مهاجرستیزی کوبیدند هم فایده‌ای نکرد و عده زیادی برای حفظ جان‌شان در برابر ویروس کرونا و حملات تروریستی که ریشه نژادپرستی دارد، ترجیح دادند از تلویزیون و در خانه و در فضای مجازی دنبال‌کننده جشنواره باشند.
این مسائل امسال چنان پررنگ شده که حتی مجری جشنواره ساموئل فینسی، بازیگر آلمانی که برای اولین بار مجری‌گری مراسم را برعهده داشت در اجرایی پرشور به پیشینه خود به عنوان یک مهاجر بلغارستانی‌تبار پرداخت. تلاش‌های او برای نشان دادن فرصت‌های برابر در آلمان و دفاع از سیاست‌های این کشور در قبال بیگانه‌ستیزی در نوع خود ستودنی بود، هر چند که گذشت نیمی از روزهای جشنواره ثابت کرد چنین راهکاری هم تاثیری بر دیدگاه شرکت‌کنندگان نداشته است.
فینسی در مراسم گشایش جشنواره برای خوش‌‌‌‌‌‌‌آمدگویی به میهمانان خارجی از طنزی سیاسی بهره گرفت و به شوخی اظهار امیدواری کرد کسی بر سر راه مهمان‌های خارجی برلیناله، دیواری نساخته باشد یا آن‌ها را در جزیره‌ای محبوس نکرده باشد. با این‌همه او تاکید کرد که صرف‌نظر از تهدیدهایی که از سوی جریان راست‌افراطی علیه دموکراسی وجود دارد، وضعیت موجود را به عنوان وضعیت نرمال نمی‌پذیریم.
در نیمه جشنواره رسانه‌های آلمانی خبر دادند که کرونا به غرب آلمان رسیده و دو مورد ابتلا در دوسلدورف گزارش شده است و قرار است مدارس در غرب آلمان تعطیل شوند. در نخستین روز هفته هم رسانه‌ها گزارش دادند که یک جوان 29 ساله با خودرویش به میان جمعیتی که به تماشای کارناوال شهر کوچک فولکمارسن در ایالت هسن حاضر بودند، هجوم برد. 52 نفر بر اثر اقدام هولناک او زخمی شدند. از جمله بچه‌هایی که در کنار خیابان در حال تماشای کارناوال بودند. ۳۵ نفر در بیمارستان بستری و بقیه سرپایی درمان شدند.
ماریته ریسنبیک و کارلو شاتریان مدیران جدید جشنواره برلین که نخستین حضورشان را در این جشنواره تجربه می‌کنند و بعد از 19 سال حضور مداوم جایگزین دیتر کاسلیک شده‌اند، شروعی ناامیدکننده را تجربه کردند. انتقادات شدید سال‌های گذشته باعث ایجاد تغییرات اساسی در سیاست‌های جشنواره برلین شده بود اما تمام دوراندیشی‌ها و سیاست‌گذاری‌های جدید با شیوع یک ویروس فرسنگ‌ها دورتر از قاره سبز و حملات جسته گریخته نژادپرستانه در گوشه کنار آلمان سبب شد تا جشنواره فیلم برلین شروعی ناامیدکننده با تیم جدید را تجربه کند.
انقدر حواشی جشنواره سال 2020 زیاد بود که فرصتی برای پرداختن به فیلم‌ها نشد و حتی استقبال از نشست‌های پرسش و پاسخ فیلم‌ها هم مانند سال‌های گذشته نبود. نه تماشاگران دائمی جشنواره و نه رسانه‌ها امسال حضور پررنگی در مراسم نداشتند و با گذشت نیمی از جشنواره منتقدان هم تفاوت چندانی در انتخاب فیلم‌ها به خصوص در بخش مسابقه جشنواره به نسبت سال‌های قبل قائل نشدند.
تنها کمی پیش از شروع جشنواره برلین 2020 و در پی تحقیقات تازه فاش شد که آلفرد بائر، نخستین مدیر برلیناله، وابستگی‌هایی به حزب ناسیونال سوسیالیسم (نازی) رایش سوم داشته و آن را پنهان کرده است. جایزه‌ای به نام او تا چندی پیش در جشنواره وجود داشت. انتشار همین خبر تیر خلاصی بر پیکر بی‌جان جشنواره برلین بود، شهری که برای سال‌ها به دو قسمت تقسیم شده بود و همچنان رد دیوارهایش در کف شهر مشهود است.