سرویس سینمایی هنرآنلاین: استن لی نویسنده قصه‌های مصور، ناشر، مدیر تولید سینما و بازیگر آمریکایی و سردبیر سابق مجله مارول کامیکس در 95 سالگی درگذشت. وکیل دختر لی خبر درگذشت او را تأیید کرد.
او روز دوشنبه به‌صورت اورژانسی به مرکز پزشکی سیدرز-ساینای در لس آنجلس منتقل شد و کمی بعد از دنیا رفت.
لی به‌عنوان یکی خالقان ابرقهرمانان نمادین مانند اسپایدرمن، چهار شگفت‌انگیز و افراد ایکس در دنیای قصه‌های مصور رنسانس ایجاد کرد.
به گزارش ورایتی، لی که عمدتاً با جک کربی هنرمند تصویرگر کار می‌کرد و هر ماه حدود شش قصه می‌نوشت، انتشارات مارول کامیکس را به یک منبع قدرت تبدیل کرد. قصه‌های او به لحاظ اجتماعی به‌گونه‌ای بودند که با خوانندگان جوان به شکلی که تا پیش از آن سابقه نداشت، ارتباط برقرار می‌کرد. آن آثار - که عمدتاً در اوایل دهه 1960 خلق شدند و نقطه شروع آن‌ها چهار شگفت‌انگیز بود – بخشی از چیزی بودند که به "عصر نقره‌ای" قصه‌های مصور معروف شد.
اسپایدرمن (با همکاری استیو دیتکو که تابستان امسال از دنیا رفت)، هالک، دکتر استرنج، بلک پنتر، افراد ایکس، تور، دردویل، انت-من، آیرون من و انتقامجویان (اونجرز) که از روی همه آن‌ها فیلم‌های پرهزینه ساخته شد، از ابرقهرمانانی هستند که لی خلق کرد.
لی خود بعد از چند تغییر مدیریتی در 1972 مارول را ترک کرد، اما تا پایان عمر عنوان ریاست افتخاری آن را به عهده داشت. هرچند او دیگر به‌طور مستقیم با شرکت در ارتباط نبود، اما نامش در تیتراژ فیلم‌ها ذکر می‌شد و در تعدادی از آن‌ها مانند "ددپول 2" و "نگهبانان کهکشان 2" نقش‌های کوتاه بازی کرد.
او در عین حال یک فروشنده بااستعداد بود و سفیر مهم صنعت قصه‌های مصور محسوب می‌شد. او با شخصیت فراتر از تصور خود تا پایان عمر فعال بود و در حوزه انیمیشن و تلویزیون ایده‌های جدید طرح می‌کرد.
لی با نام اصلی استنلی لیبر 28 دسامبر 1922 در یک خانواده مهاجر یهودی در شهر نیویورک به دنیا آمد. (او بعدها نام حرفه‌ای خود را با جدا کردن نام کوچکش انتخاب کرد) لی به‌واسطه یکی از اقوام خود به‌عنوان دستیار در مجله تایملی کامیکس که بعدها مارول نام گرفت، مشغول کار شد و به‌تدریج با نام مستعار "استن لی" شروع به نوشتن قصه‌های مصور کرد.
نام او اولین بار در 1941 به‌عنوان یکی از نویسنده‌های قصه "کاپیتان آمریکا" درج شد. وقتی کربی و جو سایمن دبیر مجله به خاطر اختلاف با مارتین گودمن ناشر، مجله را ترک کردند، لی که آن زمان 19 سال بیشتر نداشت به‌عنوان دبیر معرفی شد.
لی در دوران جنگ جهانی دوم در ارتش آمریکا خدمت کرد. او بعد از جنگ به کار در تایملی کامیکس ادامه داد و قصه‌های عاشقانه، هیولایی و هر چیزی می‌نوشت که گودمن فکر می‌کرد به فروش مجله کمک می‌کند، اما از حاصل کار خیلی راضی نبود.
گودمن که به موفقیت مجله دی‌سی کامیکس خالق شخصیت‌هایی چون بتمن و لیگ عدالت حسادت می‌کرد به لی اجازه داد چیزی در ژانر ابرقهرمانی خلق کند. او با همکاری کربی یک شکل جدید از قهرمانان را خلق کرد، قهرمانانی گرفتار نقاط ضعف، حس ناامنی یا حتی مشکلات رمانتیک. خیلی از آن‌ها غریبه‌هایی بودند که خوانندگان جوان با آن‌ها احساس هم‌ذات‌پنداری می‌کردند.
موفقیت آنی چهار شگفت‌انگیز سیل عناوین مارول را به همراه داشت. آن‌قدر زیاد که لی سعی می‌کرد به لحاظ زمانی با مشکل روبرو نشود. در نتیجه (که واقعاً ضرورتی هم نداشت)، او یک شیوه جدید از همکاری با تصویرگران را به کار برد که مشارکت بیشتر آن‌ها را به همراه داشت. او طرح کلی داستان‌ها را می‌گفت و بعد به هنرمندان اجازه می‌داد آن‌ها را طراحی کنند. بعد لی بر مبنای تصاویر، دیالوگ را بیشتر می‌کرد و به داستان شاخ و برگ می‌داد.
لی و دیتکو در 1961 اسپایدرمن را خلق کردند. لی از برداشت کربی از ایده یک ابرقهرمان نوجوان با قدرت‌های عنکبوت راضی نبود، برای همین وظیفه خلق این شخصیت را به دیتکو سپرد. ظاهر اسپایدرمن – لباس، وب شوتر (تار‌پرتاب‌کن)، طراحی قرمز و آبی – همه ایده دیتکو بود. اسپایدرمن اولین بار در شماره 15 مجموعه قصه‌های مصور " فانتزی شگفت‌انگیز" ظاهر شد. این قصه مصور به شکل غیرمنتظره‌ای موفق بود و در ادامه به خلق مجموعه "اسپایدرمن شگفت‌انگیز" انجامید.
از سوی دیگر، با وجود همکاری موفق لی و کربی ارتباط آن‌ها به‌طور دوستانه به پایان نرسید. کربی در 1970 از مارول جدا شد و به دی‌سی انتشارات رقیب پیوست. دیتکو هم تا ژوئیه 1966 به همکاری خود ادامه داد و بعد از آن به خاطر اختلاف با لی که دلایل آن همچنان نامعلوم است، مارول کامیکس را ترک کرد. او هیچ‌گاه دلیل این کار را توضیح نداد و لی مدعی شد که واقعاً نمی‌داند انگیزه دیتکو برای ترک مارول کامیکس چه بود.
بهترین توضیح این است که دیتکو از نحوه نظارت لی بر کار و این که هیچ‌وقت به‌درستی نقش او در خلق اسپایدرمن و دکتر استرنج را در نظر نگرفت، سرخورده شده بود. لی که شخصیتی دارای جذبه جادویی داشت، همیشه چهره شاخص مارول کامیکس بود، اما دیتکو و کربی بر این باور بودند که لی بیشتر علاقه داشت برای خود تبلیغ کند تا این که به فکر منافع شرکت باشد، و در این مسیر تلویحاً خودش را مستحق این می‌دانست که بخش زیادی از اعتبار خلق شخصیت‌های مارول به او نسبت داده شود.
با وجود ارتباط ادامه‌دار لی با مارول، او در سال 2002 از این شرکت شکایت کرد و گفت به او قول داده شده بود که درصدی از سود آثار تلویزیونی و سینمایی به وی پرداخت شود. او در 2005 حدود 10 میلیون دلار دریافت کرد و به این ترتیب پرونده بسته شد.
لی که حتی در سالخوردگی مردی بسیار پرانرژی بود، در سال‌های آخر محبوبیت فراوانی در هالیوود و بین نسلی از فیلمسازان داشت که با خواندن قصه‌های مصور بزرگ شده بودند. او در دوران کاری خود به‌دفعات مورد تقدیر قرار گرفت، از جمله در 2008 که مدال ملی هنر را دریافت کرد.
علی افتخاری