سرویس سینمایی هنرآنلاین: جشنواره فیلم فجر بهار سینمای ایران است، ویترینی است از همه آنچه در طی یک سال قرار است به نمایش درآید. از سال 61 که اولین دوره جشنواره در تهران رقم خورد، تاکنون که قرار است سی وششمین دوره آن برگزار شود این رویداد سینمایی با فراز و فرودهای بسیاری مواجه بوده و هنوز بعد از گذشت بیش از سه دهه نتوانسته است به یک شاخص مشخص برسد.
شاید یکی از عواملی که جشنواره فجر به مانند بسیاری از جشنواره های نامی جهان شناخته شده نیست، نبود یک آئین نامه مشخص برای برگزاری آن باشد.
در طی سال‌ها با تغییر دبیر و مدیران جشنواره برنامه های جشنواره کم و زیاد می شوند، در برخی سال‌ها تعداد زیاد نمایش فیلم‌ها صدای همه را در می آورد و در یک سال به چنان سکوت و خلوتی می‌رسد که جای هیچ سخنی باقی نمی گذارد.
ظاهرا جشنواره فیلم فجر نیز به مانند تمام مسائل مدیریتی دیگر در کشور با تغییر مدیران هر سال چشم اندازش تغییر می‌کند و هر بار برگزاری این سال نو به کام برخی تلخ و به کام برخی دیگر شیرین می‌شود.
وقتی جوانان کنار گذاشته می‌شوند
سی وششمین دوره این جشنواره که قرار است به مانند سالهای گذشته از 12 تا 22 بهمن ماه به دبیری ابراهیم داروغه‌زاده این بار و برخلاف سالهای گذشته تنها یک بخش دارد: "سودای سیمرغ" و قرار است در طی این مدت 22 فیلم داستانی، یک فیلم انیمیشن، دو فیلم بلند مستند و 4 فیلم کوتاه از عملکرد یک ساله سینمای ایران را در دل خود داشته باشد.
این در حالی ست که در سالهای گذشته جشنواره بخش‌های مختلفی داشت از جمله بخش نگاه نو، هنر و تجربه، بخش چشم انداز سینمای ایران که این فرصت را به سایر فیلمسازان ایرانی می داد تا بتوانند چنانچه اثرشان در بخش رقابتی حضور ندارد در این بخشها برای اولین بار فیلم خود را به نمایش بگذارند و نظر منتقدان و اصحاب رسانه و مخاطبان عام را در این زمینه بدانند، چرا که به هر حال فیلم‌ها برای اولین بار به روی پرده سینما می‌روند و فیلمسازان می‌توانند به این واسطه از نظر مخاطبان برخوردار باشند و برای اکران عمومی با آمادگی بیشتری اقدام کنند. علاوه بر این جشنواره این امکان را می‌دهد تا پخش کنندگان نیز آثار را ببینند و برنامه سال آینده خود را بر این مبنا چینش کنند، اما امسال خبری از این بخشها نیست و به نظر می‌رسد فرصت از فیلمسازان جوان و فیلمسازانی که خیلی تجاری کار نمی‌کنند نیز گرفته شده است. نباید این نکته را فراموش کرد که تمام هیاهوی یک سال سینمای ایران در جشنواره فیلم فجر خلاصه شده است چرا که نظر منتقدان، حاشیه‌ها، جوایز و نوع نگاه‌ها در اکران عمومی فیلم‌ها بسیار اثر گذار هستند، اما اینکه بخش نگاه نو و هنر وتجربه از جشنواره کنار گذاشته شد، شاید از سویی باعث خلوتی بیشتر جشنواره شود و منتقدان و اهالی رسانه با فشار کمتری بتوانند دل به فیلم دیدن دهند، اما نباید این نکته را فراموش کرد که فرصت رقابت فیلمسازان جوان و کسب تجربه در کنار کارگردانان به نام از آنها گرفته شده است.
کم شدن سینماها
با حذف بخش‌های مختلف از جشنواره فیلم فجر، سینماهای کمتری درگیر جشنواره هستند و همین عامل نیز موجب شده تا تنها 6 هزار صندلی به بزرگترین جشنواره سینمایی کشور اختصاص یابد. این در حالی است که هنوز سال هایی را که مخاطبان و علاقه مندان به سینما صف های طولانی جلوی سینماها تشکل می دادند از خاطر نبرده‌ایم، سال‌هایی که مخاطبان برای بدست آوردن بلیت سینماها و دیدن فیلم های جشنواره سرودست می شکستند. بسیاری از شهرستان‌ها به تهران می‌آمدند تا بتوانند شاهد اولین اکران فیلم‌های سینمایی باشند و این پروسه خود باعث ایجاد شور و هیجانی در میان علاقه مندان به سینما می‌شد که فراموش شدنی نیست. البته که در سالهای گذشته حجم تولیدات سینما نیز تا این اندازه نبود و در طول زمان برگزاری جشنواره، تقریبا بخش مهمی از اکران سینماها به واسطه برگزاری جشنواره کنسل می‌شد، اما به گفته مسعود اطیابی سخنگوی شورای عالی تهیه کنندگان طی سال های گذشته تهیه کنندگان به خصوص اعضای شورای عالی تهیه کنندگان به دنبال این بودند تا تعداد نمایش فیلم‌های در جشنواره فیلم فجر کاهش پیدا کند و تعداد صندلی‌ها به گونه ای در نظر گرفته شود که هم فیلم‌ها در جشنواره دیده شوند و هم تعداد نمایش‌ها به گونه ای باشد که فیلم‌های در حال اکران عمومی آسیب نبینند. طبق گفته وی در این دوره مدیران جشنواره با کاهش تعداد اکران‌ها با شورای عالی تهیه کنندگان همراه هستند که از جمله شواهد آن کاهش فیلم‌ها و بخش‌های مختلف جشنواره و کاهش سالن‌های نمایش‌دهنده آثار است.
تعداد دقیق اکران فیلم‌ها در جشنواره هنوز مشخص نیست، اما شنیده ها حاکی از آن است که تعداد سالن سینماهای مردمی به ۱۶ عدد رسیده است و تعداد صندلی‌ها نیز بیشتر از ۶ هزار صندلی نخواهد بود.
در سالهای گذشته و بخصوص در طی یک دهه اخیر عمدتا فیلم‌های برتر جشنواره در شهرستان‌ها به نمایش در می‌آمد و در سالهای اخیر نیز همزمان با زمان برگزاری جشنواره برای اینکه مخاطبان علاقه مند به سینما بتوانند دسترسی راحت‌تری به فیلم‌های جشنواره داشته باشند، همزمان با تهران در شهرستان‌های دیگر نیز فیلم‌ها به نمایش در می‌آمدند. امسال نیز طبق آنچه غلامرضا موسوی عضو هیئت رئیسه شورای عالی تهیه‌کنندگان سینما بیان کرده قرار است فیلم‌ها در ۳۰ استان به نمایش درمی‌آیند و همانند تهران؛ فیلم‌ها به مدت ۱۰ الی ۱۱ روز در هر استان نمایش داشته باشند. به گفته موسوی، گروه‌بندی نمایش فیلم‌ها در هر استان مانند تهران به دو گروه سودای سیمرغ یک و سودای سیمرغ دو تقسیم شده است و به هر استان فیلم‌های یکی از گروه‌ها اختصاص داده می‌شود، اما برنامه‌ریزی به شکلی است که ۱۵ استان؛ فیلم‌های گروه سودای سیمرغ یک و ۱۵ استان؛ فیلم‌های گروه سودای سیمرغ ۲ را نمایش می‌دهند. البته نمایش فیلم‌ها در هر استان منوط به رضایت و اجازه کتبی تهیه‌کننده هر فیلم است و هیچ اجباری برای نمایش فیلم‌ها در استان‌ها وجود ندارد و اگر تهیه‌کننده‌ای تمایل نداشته باشد فیلم او نمایش داده نخواهد شد.
حذف بخش‌های جنبی در کاخ رسانه
در طی چند سال گذشته حضور هنرمندان در کاخ رسانه با تشریفات خاصی همراه بوده است و در یکی دو سال گذشته نیز این تشریفات تبدیل به پهن کردن فرش قرمز برای هنرمندان شد تا علاوه بر احترام به اهالی هنر، عکاسان و خبرنگاران نیز بتوانند در جایگاهی بخصوص تصاویر خود را به ثبت برسانند و این تبدیل به یک وجه خوب برای جشنواره فیلم فجر شد، البته در همان زمان هم موافقان و مخالفان بسیاری داشت، اما امسال با توجه به صحبت‌هایی که انجام شده و همچنین اعتراضاتی که در پی داشت هرچند به بهانه کم کردن هزینه‌ها، این بخش حاشیه‌ای و البته پررنگ نیز از کاخ جشنواره‌ها حذف شد. این در حالی است که فرش قرمز یک مراسم نمادین است که در تمامی جشنواره‌های بزرگ دنیا در حال برگزاری است و به واسطه برگزاری این فرش قرمز می‌توان با عوامل یک فیلم به خوبی آشنا شد. ضمن اینکه در بسیاری از جشنواره‌ها مراسم فتوکال برگزار می‌شود و این یک امر کاملا عادی و روتین است که متاسفانه از جشنواره فیلم فجر حذف شده است.
افتتاحیه، بی افتتاحیه
از نکات قابل توجه دیگری که در جشنواره امسال حضورش کاملا از میان رفته است، برگزاری آئین افتتاحیه جشنواره فیلم فجر است.
برگزاری آئین افتتاحیه جشنواره فیلم فجر پس از سال اول برگزاری که با جشنواره تئاتر همزمان برگزار شد تا سال شانزدهم پس از آن بار دیگر آئین افتتاحیه با حواشی همراه شد و ادامه نیافت و از سال نوزدهم به بعد به شکل روتین جشنواره فیلم فجر همواره با یک مراسم آغازین در دوازدهمین روز بهمن ماه برگزار و در آن عمدتا از فعالان عرصه سینما تجلیل شد و از روز سیزدهم فیلم‌ها به شکل رسمی رقابت را آغاز می‌کردند. حال پس از شانزده سال بار دیگر جشنواره با حواشی همراه شده و در حالی که قرار است جشنواره امسال بدون برگزاری مراسم افتتاحیه از اکبر عبدی به عنوان بازیگر و همچنین محمدعلی نجفی کارگردان و منوچهر اسماعیلی دوبلور به پاس یک عمر خدمات ارزنده در سینما تجلیل کند.
قرعه کشی زمان فیلم‌ها و رضایت فیلمسازان
البته که علاوه بر اتفاقاتی که در جشنواره امسال رخ داده و کوچک سازی انجام شده است، اما جهش‌های مثبتی هم در این دوره دیده می‌شود. به طور مثال در گام نخست که عمدتا زمان اکران فیلم‌هاست و اغلب فیلمسازان در سالهای گذشته به نوع چینش فیلم‌ها اعتراض داشتند، این اتفاق رخ داد. امسال با مراسم قرعه کشی و توسط خود فیلمسازان زمان اکران فیلم‌ها در کاخ رسانه مشخص شد و امکان وجود هر بهانه‌ای را از سوی عوامل فیلم‌های حاضر در بخش رقابتی گرفت و اولین گام مثبت از سوی برگزار کنندگان جشنواره نام گرفت. چرا که همه چیز بر اساس قرعه مشخص شد و از سوی فیلمسازان نیز با استقبال خوبی مواجه شد.
رای گیری الکترونیکی در جشنواره فیلم فجر
یکی دیگر از نکات قابل توجهی که هر سال در جشنواره فیلم فجر با استقبال خوبی مواجه است، انتخاب بهترین فیلم از دیدگاه مخاطبان و آراء مردمی است که امسال این اتفاق با سالهای گذشته یک تفاوت دارد. به گفته علی آشتیانی‌پور مدیر ستاد انتخاب فیلم برگزیده تماشاگران سی و ششمین جشنواره فیلم فجر، خانه سینما مدیریت صیانت از آرای مردمی را عهده‌دار است و سینماتیکت به عنوان زیرمجموعه خانه سینما در خدمت رای گیری آرای مردمی خواهد بود. در واقع تماشاگران امسال از طریق سامانه سینماتیکت می‌توانند نظر خود را درباره فیلم‌های حاضر در جشنواره به صورت الکترونیکی اعلام کنند.
همچنین قرار است امسال برای شرکت کنندگان در نظرسنجی آرای مردمی جوایزی به صورت روزانه از طرف دفتر جشنواره در نظر گرفته شود که یکی از آنها کارت ورود به اختتامیه جشنواره ملی فیلم فجر است. اینکه چگونه و بر چه اساسی قرار است کارت ورود به مراسم اختتامیه در اختیار برندگان قرعه کشی قرار گیرد و یا اینکه قرعه کشی برای کارت مراسم اختتامیه چگونه صورت می گیرد، هنوز مشخص نیست.
حال باید دید سی وششمین جشنواره فیلم فجر که از آن به عنوان خلوت‌ترین دوره جشنواره یاد می‌شود با این کوچک سازی و این حجم از تغییرات چطور و چگونه برگزار خواهد شد. آیا با کم کردن حجم فیلم‌ها و حجم برگزاری مراسم‌های مختلف می‌توان آنچه را که منتظرش هستیم ببینیم و جشنواره به عنوان تنها ویترین سینما می‌تواند به خواسته‌های به حق اهالی سینما پاسخ بگوید یا خیر؟! باید دید آیا این کوچک سازی هم با استقبال فیلمسازان مواجه می‌شود یا خیر!