سرویس تجسمی هنرآنلاین: موزه هنرهای معاصر صنعتی کرمان، از معدود موزه‌های ایران است که در خارج از شهر تهران، دارای گنجینه‌ای غنی و دیدنی و آثار ارزشمندی از هنرمندان ایرانی و خارجی است. در این موزه آثاری از بزرگان دنیای هنر مانند آگوست رودن، هنری مور، امیل نولده، واسیلی کاندینسکی و... همچنین آثار بسیاری از هنرمندان معاصر ایران از جمله محمد غفاری (کمال‌الملک)، علی محمد حیدریان، پرویز تناولی، ژازه طباطبایی، سهراب سپهری، محمد احصایی، رضا مافی، محمد ابراهیم جعفری و... نگهداری می‌شود.
با توجه به اینکه بیش از ۴۰ سال از عمر موزه هنرهای معاصر صنعتی می‌گذرد و بسیاری از آثار موزه قدمتی بیشتر از این دارند، مرمت آثار هنری موجود در موزه از اقدامات ضروری بود که باید انجام می‌گرفت. به تازگی و پس از طی شدن روندی دو ساله، پروژه مرمت گنجینه موزه هنرهای معاصر صنعتی کرمان به پایان رسیده است. به همین مناسبت گفت و گوی هنرآنلاین با میثم ثمررخی مدیر موزه هنرهای معاصر صنعتی کرمان را بخوانید.
ابتدا درباره تاریخچه موزه و نحوه تأسیس آن توضیح دهید.
ساختمان فعلی موزه در واقع متعلق به پرورشگاهی بود که توسط مرحوم حاج اکبر صنعتی زاده در سال ۱۲۹۵ تأسیس شد و آن زمان خارج از برج و باروهای شهر بود. سید سعید یکی از بچه‌های پرورشگاه بود که استعداد عجیبی در نقاشی داشت و مرحوم حاج اکبر، فامیل خود را بدون پسوند بر او گذاشت و پس‌ازآن علاقه سید سعید به حاج اکبر باعث شد تا او از مسئول ثبت‌احوال درخواست کند نامش را نیز همنام حاج اکبر بگذارد. پس‌ازآن سید علی‌اکبر صنعتی از پرورشگاه راهی تهران شد و نقاشی و مجسمه‌سازی را زیر نظر اساتید آموخت.
پس از بازگشت سید علی‌اکبر صنعتی به کرمان، او به بچه‌های پرورشگاه نیز هنر را آموزش داد. با گذشت زمان و امکاناتی که برای نگهداری از بچه‌ها لازم بود، پرورشگاه به محل دیگری منتقل شد و با توجه به فعالیت‌های هنری سید علی‌اکبر صنعتی در این فضا، تصمیم بر این شد که ساختمان یتیم‌خانه به موزه تبدیل شود. به همت همایون صنعتی زاده، نوه مرحوم حاج اکبر صنعتی زاده، که بنیان‌گذار مؤسسه انتشارات فرانکلین در ایران و رئیس دانشکده هنر نیز بود، مجموعه‌ای از آثار هنرمندان خریداری و به این موزه منتقل شد. شهین دخت سرلتی، همسر همایون نیز آثار هنری را از کشورهای مختلف خریداری و به کرمان منتقل کرد.
سال ۵۶ موزه هنرهای معاصر صنعتی با گنجینه کاملی از آثار هنرمندان ایرانی و خارجی افتتاح شد و بعد از انقلاب که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی متولی موزه شد، آثار دیگری برای موزه خریداری شد. در سال‌های گذشته نیز عده‌ای از مجموعه‌داران و هنرمندان آثاری را به موزه اهدا کردند. هم‌اکنون مجموعه‌ای از آثار استاد سید علی‌اکبر صنعتی، هنرمندان دهه ۲۰ و۳۰ ایران، ۲۵۰ اثر از سهراب سپهری و همچنین آثار هنرهای سنتی و در مجموع حدود۲۵۰۰ اثر در گنجینه موزه هنرهای معاصر صنعتی نگهداری می‌شود.
شرایط نگهداری از آثار هنری در موزه چگونه بود و چه شد که تصمیم به مرمت آثار گرفتید؟
معمولاً هنرمندان در زمان خلق اثر چنان درگیر کار خود هستند که توجه زیادی به متریال کار نمی‌کند و به همین دلیل ممکن است آثار آنها بر روی کاغذ یا بوم‌های بی‌کیفیت انجام شده باشد که پس از مدتی دچار آسیب می‌شوند. همچنین تعدادی از آثار پیش از ورود به موزه در شرایط خوبی نگهداری نشده بودند و با شرایط نوری نامناسب یا نفوذ حشرات و رطوبت و... غیره مواجه بودند. از اینها گذشته در ادوار گذشته موزه نیز اشتباهاتی صورت گرفته بود، مانند اینکه برچسب اموال بر روی آثار خورده بود. همه این مسائل باعث ایجاد آسیب‌هایی برای آثار گنجینه بود و ما سال‌ها مترصد این بودیم که یک مرمت کلی و همچنین مستند نگاری آثار گنجینه انجام شود.
دو سال پیش که سید مجتبی حسینی، معاون هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بازدیدی از موزه داشت، درخواست مرمت آثار به شکل جزئی برای تعدادی از آثار با اولویت مطرح شد. پس‌ازآن جلسات متعددی برگزار شد و در نهایت تفاهم‌نامه‌ای میان معاونت هنری وزارت ارشاد و استانداری کرمان امضا شد و قرار بر این شد که مرمت در ابعاد بسیار وسیعی انجام شود.
در ادامه گروهی از مرمتگران متخصص حوزه‌های مختلف از تهران، کرمان، اصفهان و... به کرمان آمدند و گروه مرمت به سرپرستی نوشاد رکنی به مدت دو سال در موزه مستقر شدند. همچنین تعدادی از هنرمندانی که آثار آنها در موزه نگهداری می‌شد نیز برای نظارت بر مرمت اثرشان به کرمان آمدند. در ابتدای کار با توجه به اینکه موزه فاقد یک کارگاه مرمت بود، چنین کارگاهی در موزه ایجاد شد و آثار پس از رفتن به کارگاه، ابتدا آسیب‌شناسی شده و پس‌ازآن طرح مرمت برایشان نوشته می‌شد و در ادامه مراحل مستندسازی کارها انجام می‌گرفت.
متأسفانه در یک سالی که درگیر بیماری کرونا بودیم موزه صنعتی کرمان در بخش نمایشگاهی نتوانست به اندازه سال‌های گذشته فعال باشد، اما آنچه بابت انجام آن خوشحال هستیم و به خود می‌بالیم این است که پروژه مرمت آثار گنجینه موزه هنرهای معاصر کرمان، برای اولین بار در تاریخ شکل‌گیری این موزه، با همکاری معاونت هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز هنرهای تجسمی و موسسه توسعه هنرهای معاصر، انجام شد. این کار یکی از بزرگ‌ترین اتفاقاتی بود که در موزه هنرهای معاصر کرمان رخ داد و نقطه عطفی در هنر کرمان است.
به مستندسازی آثار موزه اشاره کردید. چه اقداماتی در این زمینه صورت گرفته است؟
یکی از دستاوردهای خوب موزه در ۱۵ سال گذشته، شناسایی همه آثار، طبقه‌بندی آثار، عکاسی از آنها و مستندسازی آثار بود. قصد داریم کتاب مجموعه آثار موزه را با کمک معاونت هنری وزارت ارشاد منتشر کنیم و هم‌اکنون مراحل عکاسی و گردآوری اطلاعات آثار انجام شده است و امیدواریم در اوایل سال آینده این کتاب منتشر و رونمایی شود.
برگزاری رویدادهایی در ارتباط با هنرمندان خارجی یکی از رویکردهای موزه صنعتی کرمان است. تابه‌حال چه اقداماتی در این زمینه انجام شده و چه برنامه‌هایی پیش رو دارید؟
سال ۹۸ نمایشگاه آثار گونتر اوکر با نام "کرنش به حافظ" در موزه هنرهای معاصر کرمان برپا شد. نکته جالب آنکه اوکر در افتتاحیه نمایشگاه در کرمان حضور داشت و چیدمان آثار و فضای موزه را بسیار دوست داشت. او پس از بازدید از شهرهای اطراف کرمان، شیفته کلوت‌های شهداد شد و با دیدن ارگ بم، باغ شاهزاده و... از معماری و فرهنگ اصیل مذهبی کرمان شگفت‌زده شد. سال ۹۷ نیز میزبان آثار تونی کرگ بودیم و نمایشگاه‌هایی از پوسترهای میشل بووه و آثار منتخب دوسالانه تصویرگری براتیسلاوا را برگزار کردیم. همچنین همایش‌هایی با حضور هنرمندان خارجی و نشست‌های پژوهشی داشتیم. برای سال آینده نیز برنامه‌ریزی‌هایی برای همکاری با هنرمندانی از کشورهایی مانند امارات، هند و... داریم که امیدواریم با کاهش شیوع کرونا امکان انجام آنها فراهم شود.
در یک سال گذشته با توجه به شیوع کرونا، موزه هنرهای معاصر کرمان چه فعالیت‌هایی داشت؟
رویکرد پژوهشی از جمله فعالیت‌های مهم این موزه است و با توجه به اینکه در یک سال اخیر بسیاری از فعالیت‌های حضوری ما تعطیل شده بود، به بخش پژوهشی توجه بیشتری داشتیم. در فضای مجازی توانستیم پنل های آموزشی و پژوهشی در حوزه گرافیک، مرمت، صنایع‌دستی و... را پیش ببریم و مخاطبان بیشتری هم توانستند از آنها استفاده کنند.
یکی از رخدادهای سال جاری موزه هنرهای معاصر کرمان، برگزاری ششمین سالانه خوشنویسی کرمان بود که هر سال در ماه مهر به مناسبت هفته خوشنویسی برگزار می‌شود. امسال ۱۴۰ اثر از هنرمندان فوق ممتاز کرمان در این نمایشگاه حضور داشت و در کنار آن برنامه‌هایی مانند تقدیر از اساتید و ورکشاپ های با رویکرد هنر معاصر در خوشنویسی برگزار شد.
یکی دیگر از رخدادهای سال جاری برگزاری اولین رویداد هنرهای سنتی کرمان بود که در دو بخش نمایشگاهی و پژوهشی از دی ماه آغاز شده و تا ۲۰ بهمن‌ماه نیز ادامه دارد. شاید میان موزه هنرهای معاصر و رویدادهای سنتی تضادی وجود داشته باشد، اما یکی از مشکلات اساسی ما در شهرستان‌ها کمبود فضای مناسب برای برگزاری رویدادهای هنری است و به همین دلیل مجبور هستیم از فضاهای موجود بیشترین استفاده را ببریم. نکته دوم آنکه در این رویداد رویکرد ما به هنرهای سنتی، وجه معاصر آنها بود و به رویکردهای جدیدی که در هنرهای سنتی به وجود آمده است توجه داشتیم، مانند نوآوری‌هایی در نقوش و کاربرد لوازم، احیای بعضی از هنرهای منسوخ شده مانند قطاعی و... . این نمایشگاه با استقبال خیلی خوبی مواجه شد و بعد از مدت‌ها تعطیلی، توانست فضای زنده موزه را دوباره احیا کند. در این مجموعه زیورآلات، آثار چوبی، سفال، کاشی، پته‌دوزی، لباس‌های سنتی، گلیم، چرم، نقاشی ایرانی، آثار فلزی و... ارائه شد و به رسم موزه پنل هایی در فضای مجازی با موضوعاتی مانند رویکرد معاصر به هنر سنتی، اقتصاد هنرهای سنتی، بازشناسی گنجینه‌های فراموش شده و... برگزار شد.
یکی دیگر از اقداماتی که در یک سال اخیر انجام شده، تقویت کتابخانه موزه است. هر سال کتاب‌هایی در زمینه هنر، معماری، موسیقی و... به این کتابخانه اضافه می‌شود و امسال توانستیم ۱۰۰ هزار جلد کتاب تخصصی هنر را به صورت دیجیتال به کتابخانه اضافه کنیم. همچنین یکی دیگر از اتفاقاتی که امسال در موزه هنرهای معاصر صنعتی رخ داد این بود که انجمن هنرهای تجسمی کرمان در موزه مستقر شد و فضایی در موزه به انجمن اختصاص یافت.
درباره برنامه‌های آتی موزه کمی توضیح دهید.
نخستین برنامه پیش روی موزه، نمایشگاهی است که از ۲۰ بهمن‌ماه با عنوان "۱۰ اثر" برگزار می‌شود. در این نمایشگاه رونمایی از آثار خارجی اهدا شده به موزه انجام می‌شود و آثار بسیار نفیس و ارزشمندی از تونی کرگ، گونتر اوکر، پاول فون هویدونک، آی فوچینو، ویکتور ال پرسکات و آی برثی به نمایش درمی‌آید.
پس‌ازآن به استقبال نوروز می‌رویم و نمایشگاه "به تماشای بهار" که هرسال با آثاری از گنجینه موزه برگزار می‌شود را خواهیم داشت. امسال قصد داریم ۲۵ اثر خارجی از گنجینه موزه به همراه تعدادی از آثار سهراب سپهری و لوازم شخصی او را نمایش دهیم. همچنین آثاری از هنرمندان دهه بیست و سی ایران و همچنین آثاری از استاد صنعتی شامل نقاشی‌ها، مجسمه‌ها و موزاییک‌های سنگ در این مجموعه قرار دارد. امیدوارم شرایط به‌گونه‌ای باشد که بتوانیم این نمایشگاه را برگزار کنیم و میزبان مردم کرمان و میهمانان استان‌های دیگر باشیم.
برای سال آینده نیز نمایشگاه‌های مختلفی از هنرمندان داخلی و خارجی را پیش‌بینی کرده این و همچنین همکاری‌هایی با موزه هنرهای معاصر تهران خواهیم داشت. این برنامه‌ها با توجه به میزان شیوع کرونا، اوایل بهار سال آینده اعلام می‌شود.