سرویس تجسمی هنرآنلاین: حدود 9 ماه از آغاز شیوع بیماری کرونا می‌گذرد و به مرور با همه‌گیری این بیماری در سراسر جهان، آسیب فراوانی به فعالیت‌های مختلف در سطح جهان وارد شد. از جمله این موارد فعالیت‌های فرهنگی و هنری است که با لطمات فراوانی مواجه شدند و لغو رویدادهای مهم جهانی مانند حراج‌های هنری و آرت‌فرها، از نمونه‌های بارز آسیب‌های ویروس کووید 19 به هنر است. در ایران نیز تعطیلی چندماهه گالری‌ها، لغو برگزاری حراج تهران در فصل تابستان، آنلاین شدن تیرآرت و به تعویق افتادن بسیاری از رویدادهای هنری، اتفاقاتی بودند که تحت تأثیر بیماری کرونا رخ داد.

با توجه به ارتباط مستمر هنرمندان و مخاطبان آنها با نهادی به نام گالری، تعطیلی طولانی‌مدت گالری‌ها می‌تواند از سویی باعث وارد آمدن آسیب جدی به فرهنگ بصری بخشی از جامعه و قطع شدن ارتباط آنها با هنرمندان شود و از سوی دیگر آسیب اقتصادی برای هنرمندان و گالری‌‌داران را در پی داشته باشد. با توجه به عدم وجود آمار یا گزارش مستندی در زمینه میزان و نحوه فعالیت گالری‌ها در سال 99 و روزهای بحرانی درگیری با بیماری کرونا، هنرآنلاین با نگاهی به نمایشگاه‌هایی که در شش ماه نخست سال 98 و 99 در تهران برگزار شده‌اند، به مقایسه روند فعالیت‌ها و تفاوت‌های ایجاد شده بر اثر کرونا پرداخته است. کلیه ارقام استفاده شده در این متن بر اساس گزارش‌های "گالری گردی" که پنج‌شنبه هر هفته در هنرآنلاین منتشر می‌شود به دست آمده‌اند و احتمال اینکه اعداد نهایی کمی بیش از این آمار باشد وجود دارد.

بهار و تابستان 1398

اگرچه معمولا با فرا رسیدن تعطیلات نوروز، گالری‌ها و مراکز هنری نیز تعطیل شده و فرصتی برای نمایش آثار هنرمندان باقی نمی‌ماند، اما در سال‌های اخیر تعدادی گالری و موزه در تعطیلات نوروز به فعالیت خود ادامه می‌دهند تا فرصت بازدید از آثار هنری را برای علاقه‌مندان به حوزه هنرهای تجسمی فراهم کنند. 14 نمایشگاه انفرادی و گروهی در نوروز 98 برگزار شد که تعدادی از آنها ادامه نمایشگاه‌های اسفندماه بودند و تعدادی از گالری‌ها نمایشگاه جدیدی به مناسبت تعطیلات تدارک دیدند، مانند گالری اُ  که نمایشگاه چیدمان و چاپ دستی با آثاری از هربرت اوگن ویگاند و اوا گروتام را ویژه ایام تعطیلات عید و تنها تا 12 فروردین برگزار کرد. به‌این‌ترتیب بخشی از گالری‌های تهران به‌طور کامل تعطیلی را از روند فعالیت‌های خود حذف کردند و فاصله‌ای که معمولا از اسفند تا اردیبهشت میان فعالیت‌های نمایشگاهی به وجود می‌آمد، از بین رفت.

 پس از تعطیلات نوروز فعالیت گالری‌ها از 23 فروردین 98 با 30 افتتاحیه آغاز شد و آخرین جمعه فروردین نیز با 22 افتتاحیه همراه بود. اردیبهشت‌ماه با 33 افتتاحیه آغاز شد و در هفته‌های بعد با 26، 22 و 24 افتتاحیه ادامه پیدا کرد. اما در خردادماه فعالیت گالری‌ها کم‌رمق شد به‌گونه‌ای که در سه جمعه از این ماه تنها 5 افتتاحیه وجود داشت، اما با پایان یافتن تعطیلات خرداد و ماه رمضان، ناگهان در 24 خرداد با 56 افتتاحیه مواجه شدیم و شور و هیجان دوباره‌ای در فضای هنرهای تجسمی ایجاد شد. در آخرین روز بهار نیز 26 افتتاحیه در گالری‌های تهران برگزار شد تا پرونده فصل نخست سال با حدود 268 نمایشگاه بسته شود.

در بهار 98 نمایشگاه‌های انفرادی با آثار هنرمندان مطرحی همچون محمود جوادی‌پور، مصطفی دشتی، فرشید ملکی، فرح اصولی، مسعود سعدالدین، مهرداد افسری، ایوب امدادیان، شهرام کریمی، قاسم حاجی‌زاده، سروژ بارسقیان، یوریک کریم‌مسیحی، کامبیز درم‌بخش، حبیب‌اله صادقی، حسینعلی ذابحی، عباس اخوین، عبدالحمید پازوکی و... برگزار شد و علاوه بر این، سه گالری میزبان آثار هنرمندان خارجی به نام پالین اولثتن، اولاف بژسکی و جوزپه باریلارو بودند.

فصل تابستان نیز برخلاف آنچه قبلا جا افتاده بود، دیگر زمان تعطیلی و استراحت گالری‌ها نیست، به ویژه گالری‌های جوان‌تر در این فصل فعالیت‌های زیادی دارند و اغلب  با نمایش آثار هنرمندان نوظهور، بی‌وقفه به کار خود ادامه می‌دهند. گالری‌های تهران فصل تابستان را با 17 افتتاحیه آغاز کردند و باقی جمعه‌های تیرماه با 28، 31 و 27 افتتاحیه همراه بود. در مردادماه به ترتیب 29، 21، 28 و 15 افتتاحیه وجود داشت اما نخستین جمعه شهریور بار دیگر با رونق گالری‌ها و 35 افتتاحیه همراه بود. با نزدیک شدن به تعطیلات ماه محرم تعداد افتتاحیه‌ها به 24، 11 و 16 نمایشگاه رسید، اما در آخرین جمعه شهریورماه گالری‌های تهران میزبان 43 افتتاحیه بودند و در نهایت فصل تابستان با حدود 325 نمایشگاه به پایان رسید.

در این فصل به جز نمایشگاه آثار محمد صیاد، ساسان نصیری، داوود شهیدی، ایمان افسریان، علیرضا اسپهبد و داریوش قره‌زاد، کمتر با نمایشگاه‌های انفرادی از چهره‌های شناخته شده هنر ایران مواجه بودیم و ایزابل کورنارو نیز تنها هنرمند خارجی بود که آثار او در تهران به نمایش درآمد.

بهار و تابستان 1399

سال 99 با قرنطینه و هراس همه‌گیری از کرونا آغاز شد. با گذر از تعطیلات نوروز و با توجه به تعطیل بودن همه مراکز عمومی به دلیل شیوع این بیماری، تعدادی از گالری‌ها برای آغاز فعالیت‌های خود به استفاده از فضای مجازی رو آوردند و سعی کردند با نمایش آثاری از هنرمندان خود که معمولا پیش از آن در گالری نمایش داده شده بود، فرصتی برای معرفی هنرمند و فروش آثار او ایجاد کنند. این فعالیت‌ها که ابتدا در حد فروش آثار بود، کم‌کم تا جایی پیش رفت که تعداد کمی از گالری‌ها اقدام به نمایش آثار جدیدی از هنرمندان کرده و در واقع نمایش آثار آنها را به جای گالری در فضای مجازی انجام دادند.

جمعه 12 اردیبهشت 16 نمایشگاه مجازی توسط گالری‌های سراسر کشور برپا بود که از این میان 3 نمایشگاه به آثار جدیدی از هنرمندان اختصاص داشت و فریدون آو، علی ذاکری و حمیدرضا امامی نخستین کسانی بودند که ریسک نمایش آثارشان به صورت آنلاین را پذیرفتند. نمایشگاه‌های مجازی نه تنها در سراسر اردیبهشت‌ماه، که در خرداد نیز ادامه یافتند، اما از هفته نخست خردادماه تعداد اندکی از گالری‌ها فعالیت‌های حضوری خود را با نمایشگاه جدیدی آغاز کردند و هر هفته حدود 2 یا 3 فرصت گالری گردی را برای علاقه‌مندان فراهم کردند. به مرور این تعداد افزایش یافت تا اینکه جمعه 23 خرداد 10 نمایشگاه در گالری‌های تهران افتتاح شد. اگرچه به دلیل رعایت پروتکل‌های بهداشتی، برگزاری مراسم افتتاحیه در گالری‌ها ممنوع بود اما روند برگزاری نمایشگاه‌ها ادامه یافت و آخرین جمعه خردادماه نیز میزبان 8 نمایشگاه جدید بود.

فصل تابستان با 16 افتتاحیه آغاز شد و سایر جمعه‌های تیرماه با 9، 14 و 2 نمایشگاه جدید ادامه یافت. نخستین جمعه مردادماه با 9 افتتاحیه همراه بود و پس از آن در دیگر جمعه‌ها شاهد 9، 8، 13 و 15 نمایشگاه بودیم. در نخستین هفته شهریورماه به دلیل نزدیکی به تعطیلات ماه محرم هیچ افتتاحیه‌ای وجود نداشت و در هفته‌های پس ‌از آن 16، 17 و در آخرین جمعه فصل تابستان نیز 17 نمایشگاه جدید افتتاح شد. در این فصل به جز آثار غلامحسین امیرخانی و محمد صیاد هیچ چهره نامدار دیگری در نمایشگاه انفرادی حضور نداشت و گاه اسامی هنرمندان مطرح در نمایشگاه‌های گروهی دیده می‌شد. به‌این‌ترتیب شش ماه نخست سال 99 در مجموع با حدود 157 نمایشگاه سپری شد.

کاهش 70 درصدی نمایشگاه‌ها

عدد 157 در مقابل 593 نمایشگاهی که در نیم سال نخست سال 98 برگزار شد نشان‌دهنده تاثیر منفی شدید بیماری کرونا بر فعالیت گالری‌های تهران و به تبع آن کل فعالیت‌های جامعه هنرهای تجسمی کشور است. در شش ماه گذشته بسیاری از گالری‌ها در تهران و شهرستان‌ها فعالیت خود را تعطیل کرده‌اند و در انتظار به وجود آمدن شرایط بهتر برای کار هستند. همچنین درباره تعدادی از گالری‌ها که به دلیل افزایش شدید نرخ کرایه مسکن، دچار مشکلات چند برابر شده‌اند، احتمال از دست دادن محل گالری و تعطیلی طولانی یا دائم نیز وجود دارد. اگرچه تولید آثار هنری و خرید و فروش آنها صرفا وابسته به گالری‌ها نیست، اما گالری به عنوان حلقه واسط میان هنرمند و مخاطب یا خریدار نقش مهمی در جامعه هنری ایفا می‌کند و کاسته شدن از فعالیت گالری‌ها نشان‌دهنده خلائی عمیق و آسیبی شدید به بخشی از فعالان عرصه هنر است.