به گزارش هنرآنلاین، دکتر مریم کشمیری در دومین نشست پژوهشی جشنواره هنرهای تجسمی فجر با بررسی تحولات هنر نگارگری در دهه‌های اخیر گفت: وقتی صحبت از هنرهای تجسمی می‌شود ناگزیر هستیم که نگاهی به نقاشی سنتی ایران داشته باشیم زیرا انسان امروز چه در مقام مخاطب چه خالق اثر، حافظه تصویری غنی از آنچه پیش‌تر بوده دارد و ما در هر سبک و شیوه‌ای هم که کار کنیم نمی‌توانیم از آنچه که حافظه بصری‌مان را ساخته صرف‌نظر کنیم.
وی افزود: در محافل هنری امروز، دانشگاه یا بیرون دانشگاه، عموماً نگاه‌های متفاوتی به نگارگری وجود دارد، برخی از بزرگواران معتقدند که این رشته در جایگاه یک هنر قدیمی باید به همان سبک و سیاق قدیمی ادامه پیدا کند اما برخی دیگر باور دارند که نگارگری در دنیای امروز ناچار باید لباس جدیدی بپوشد، و باید صورت دیگری پیدا کند تا بتواند حرف‌های امروزی را بزند.
دکتر کشمیری بیان کرد: بعضی از اساتید می‌گویند که نگارگری را باید به‌عنوان یک‌چیز موزه‌ای دانست، یعنی هنری است که عمرش سرآمده و ما باید به عنوان میراث فرهنگی از آن پاسداری کنیم و ضرورت ادامه این رشته وجود ندارد، اما کسانی هم هستند که می‌گویند می‌شود از نقش‌ها و المان‌هایی که در آثار دیده می‌شود در یک بستر تازه استفاده کرد و حرف‌های تازه را طوری زد که هم حس نوستالژیک را در مخاطب برانگیزد و هم مفاهیم تازه‌ای را منتقل کند.
وی ادامه داد: اما همه دیدگاه‌ها بر سر یک موضوع اتفاق‌نظر دارند، آن هم این است: آثاری که از گذشته تا امروز به دست ما رسیده برای مخاطب گنگ و نامفهوم هستند، گرچه بسیاری از نقوش و المان‌ها را می‌بینیم اما لایحه‌های معنایی و تکنیکال اجرا همچنان برای ما سؤال است.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه از دو سده پیش اولین گام‌هایی که در حوزه نگارگری برداشته شد دسته‌بندی مرتب از آثار بود گفت: به این صورت بود که مجموعه آثار نگارگری در موزه‌های مختلف را رده‌بندی کردند و به‌این‌ترتیب اولین مکتب‌های نگارگری تعریف شد.
وی افزود: در این نوع دسته‌بندی شکل و فرم چیزی که ما می‌بینیم دلیل اصلی است، بعد از مدت کوتاهی یک نوع پژوهش دیگر در نگارگری به وجود آمد که پاسخ بسیاری از چراها بود. وقتی صرفاً از یکسری نگاره‌ها صحبت می‌کنیم یکسری سؤالات درباره شیوه پرداخت یا برخی مفاهیم که کلیات باورهای اسلامی نمی‌تواند به جزئیات این مسائل پاسخ دهد پیش می‌آید.
دکتر کشمیری تشریح کرد: ازاین‌رو پژوهش‌ها به‌تدریج به ابعاد مختلف کشیده شدند، مثلاً بحث اقتصاد و حامیان آن مطرح شد یا مسائل خود اقتصاد جامعه هم مورد اهمیت قرار گرفت. حتی تغییر طبقات اجتماعی در ایران در نگاره‌های دوره تیموری و یا صفوی ظهور پیدا کرده‌اند. در آن برهه حتی خیلی از رخدادهای سیاسی برای هنرمندان مهم می‌شود.
وی ادامه داد: این شیوه نگاه و بررسی‌های تازه، خیلی از لایحه‌های معنایی را شفاف کرد.
مؤلف کتاب و مقاله‌های نگارگری عنوان کرد: در ادامه این مباحث باید بگویم علمی که از یونان سرچشمه می‌گیرد و بعد وارد جامعه اسلامی می‌شود علم المناظر یا همان اوپتیک است که امروزه به نام نورشناسی کهن از آن یاد می‌کنند، این دانش از سده چهار و پنج در حوزه‌های اسلامی بسیار مورد توجه قرار گرفت و یک اندیشمند هم به نام ابن هیثم رساله بسیار گسترده‌ای به نام المناظر در این حوزه دارد. در مجموع تمام رساله‌هایی که در حوزه نورشناسی قدیم نوشته می‌شد در زبان عربی به نام المناظر است. در سده سیزده، چهارده به عنوان یکی از رسالات پایه مورد توجه اندیشمندان نورشناسی در غرب قرار می‌گیرد. در پنجاه سال اخیر چند پژوهشگر تأثیر رساله‌های ابن هیثم بر هنر رنسانس را بررسی و به صورت ترجمه منتشر کردند.
دکتر کشمیری گفت: پیرو این اتفاق در ایران هم نگاه‌ها به رساله ابن هیثم و ارتباطش با نقاشی به ویژه نقاشی ایرانی متمرکز شد تا شاید کلیدی برای پیدا کردن پاسخ چراها باشد، اگر مبنای بازخوانی آثار ایرانی را بخش تئوری کتاب المناظر ابن هیثم بدانیم پاسخ بسیاری از پرسش‌ها را خواهیم یافت.
وی ادامه داد: حداقل تا امروز ۸ چرایی در نگارگری ایران مشخص شده، که یکی از مهم‌ترین آنها دلیل چینش انسان در فضای صحنه‌ای است. اما بر اساس آرای ابن هیثم ما می‌توانیم ۶ نوع از چیدن انسان‌ها در فضا را برای القای فاصله آنها در نقاشی ایرانی تبیین کنیم.
این استاد دانشگاه تأکید کرد: جریانی که امروز در بازخوانی نگارگری به وجود آمده ازیک‌طرف نیازمند حمایت بزرگانی است که در عرصه هنر چه قدیم، چه مدرن و چه معاصر فعالیت می‌کنند و از سویی نیازمند همراهی دوستانی است که علم خوانده‌اند و می‌توانند راه گشا باشند.
دکتر کشمیری در پایان گفت: امیدوارم این جریان در یک یا دو دهه آینده فضاهای جدیدی را در نگارگری به وجود آورد، باید بدانیم معنای پیشینه ما چه بوده است، چه بخواهیم آن را احیا کنیم و یا در بستر جدید ادامه دهیم.
دوازدهمین جشنواره هنرهای تجسمی فجر از 29 بهمن کار خود را آغاز کرده است و تا 5 اسفند در موسسه فرهنگی هنری صبا واقع در خیابان طالقانی، ابتدای خیابان برادران مظفر برگزار می‌شود.