سرویس تجسمی هنرآنلاین: نشست خبری مرمت و بازسازی موزه هنرهای معاصر تهران با حضور هادی مظفری مدیرکل مرکز هنرهای تجسمی، احسان آقایی مدیر موزه هنرهای معاصر و مجید حبیبی‌نژاد مدیر کنترل پروژه مرمت و بازسازی موزه، روز دوشنبه ۳۱ تیرماه در موزه هنرهای معاصر تهران برگزار شد.
در ابتدای این برنامه مظفری با بیان اینکه از ابتدا مرمت موزه در دو فاز پیش‌بینی شده بود گفت: فاز نخست که ۶۰ درصد کار را به خود اختصاص داده است به اتمام رسیده و امروز گزارش آن اعلام خواهد شد. روند مرمت و بازسازی در ۱۲ جبهه اصلی و ۱۳۰ جبهه فرعی باید صورت گیرد و با توجه به اینکه موزه هنرهای معاصر سال ۵۶ افتتاح شده، بعد از ۴۲ سال کارهای زیادی باید در آن صورت می‌گرفت که بخشی از آن قابل پیش‌بینی بود و بخشی دیگر بعد از آغاز مرمت خودش را نشان داد.
او با اشاره به اینکه بازسازی موزه در زمان پیش‌بینی شده به پایان نرسید گفت: از ۲۸ اردیبهشت ۹۸ تا به حال ۱۴ ماه را پشت سر گذاشتیم که به لحاظ اقتصادی نوسانات زیادی در بازار وجود داشت. همکاران ما در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و دفتر طرح‌های عمرانی اعتبار لازم را برای بازسازی موزه پیش‌بینی کرده بودند و مشکلی در این زمینه وجود ندارد، اما به روز شدن این قیمت‌ها کار را بسیار سخت کرد. زیرا پس از برآورد قیمت‌های اولیه و تصویب آنها با نوسان قیمت‌ها مواجه شدیم و پس از آن مدتی زمان برد تا بین پیمانکار، مشاور و کارفرما توافق جدیدی بر سر قیمت‌ها حاصل شود. پس از آن بودجه در نظر گرفته شده باید بار دیگر مورد تایید سازمان نظام برنامه و بودجه قرار بگیرد و در غیر این صورت پیمانکار اجازه کار نخواهد داشت.
مظفری اضافه کرد: از سوی دیگر احساس کردیم در بعضی جبهه‌های کاری، پیمانکار سرعت کافی را ندارد. او قصد داشت یک جبهه را به پایان برساند و بعد سراغ جبهه بعدی برود ولی ما احساس می‌کردیم امکان فعالیت همزمان در چند جبهه وجود دارد تا سرعت کار بالاتر رود. به همین دلیل از حضور پیمانکار قبلی صرف‌نظر کردیم و پس از آن طی مراحل اداری و قانونی برای شروع همکاری با پیمانکار جدید زمان زیادی لازم داشت.
او با اشاره به شرایط خاص موزه گفت: این بنا دارای ارزش و قدمت بالایی است و باید مراقبت صد چندان از آن به عمل آید. به همین دلیل همه مراحل مرمت با دقت و صرف زمان بیشتری انجام می‌شود. از سوی دیگر آثار گنجینه که همزمان با فعالیت عمرانی در این محل نگهداری می‌شود باید کاملا تحت مراقبت باشد. تک‌تک هنرمندانی که در این ۴۰ سال به موزه آمدند تاریخی برای آن ساخته‌اند که حفظ آن تاریخ شفاهی، سختی کار را بیشتر کرده و توقعات را بالا می‌برد.
مظفری درباره زمان تحویل پروژه به پیمانکار جدید گفت: زمانی که تصمیم به این کار گرفته شد قرار بود پیمانکار نخست کار خود را در اسفندماه به پایان ببرد و کارگاه را تحویل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بدهد. اما با توجه به اینکه بعضی از ریزه‌کاری‌ها باقی مانده بود این مسئله تا اردیبهشت طول کشید و از ۱۸ اردیبهشت پیمانکار جدید با نام "تهران سیویل" وارد عمل شد که پروژه‌های بزرگی در کشور در دست دارد. تشریفات اداری تغیر پیمانکار نیز زمان زیادی از ما گرفت. البته آن پیمانکار هم بسیار معتبر بود و تضمین داده بود که در زمان مقرر جبهه‌های مورد نظر را تحویل دهد. کم لطفی است که همه تقصیرها را بر گردن او بگذاریم بلکه نوسانات بازار عامل مهمی در افزایش زمان مرمت بود. ۶۰ درصد از روند مرمت که تا به حال انجام شده متعلق به پیمانکار اول بوده و باقی مانده آن توسط پیمانکار جدید در آستانه شروع شدن است. این پروژه تا امروز به دلیل مشکلات مالی متوقف نشده و همه هزینه‌های آن با دست و دل‌بازی از سوی معاونت توسعه و منابع وزارتخانه پرداخت شده است.
او درباره پیش‌بینی زمان پایان مرمت موزه گفت: باید توجه داشته باشیم همه مسائلی که در این مدت پیش آمده و باعث شده کار به طول بیانجامد ممکن است باز هم پیش آید، بنابراین نمی‌توانیم زمان مشخصی را برای پایان کار بازسازی اعلام کنیم. اما همه دست‌اندرکاران شبانه‌روز تلاش می‌کنند تا افتتاح موزه در اولین فرصت انجام شود.
احسان آقایی هم با اشاره به مدت طولانی تعطیل بودن موزه گفت: این اتفاق در تمام دنیا مرسوم است و گاه شاهد هستیم که یک موزه ۵ یا ۶ سال برای مرمت تعطیل می‌شود. بنابراین تعطیل شدن موزه هنرهای معاصر نکته عجیبی نیست. البته باید توجه داشت که موزه ما در زمره موزه‌های کوچک قرار می‌گیرد و باید کاملا تعطیل می‌شد؛ اما موزه‌های بزرگی مانند موما یا لوور به دلیل وسعتی که دارند، بخش‌هایی از آنها تعطیل شده و مورد مرمت قرار می‌گیرند و بخش‌های دیگر فعال هستند.
در ادامه جلسه سوالاتی درباره بودجه این پروژه و سیستم اعلام و اطفای حریق مطرح شد که احسان آقایی در این باره گفت: بودجه این کار را معاونت پشتیبانی و توسعه مدیریت با هماهنگی سازمان برنامه و بودجه مشخص می‌کند. این بودجه با توجه به نوسانات بازار چندین مرتبه تغییر کرده است و به همین دلیل هم اکنون نمی‌توانیم رقم مشخصی را اعلام کنیم. اما در بحث سیستم اطفاء و اعلام حریق باید بگویم که این موضوع جدا از ۲ فاز مرمت موزه است. سیستم اعلام و اطفاء حریق در موزه‌ها متفاوت از سایر مکان‌ها است و به تجهیزات خاصی نیاز دارد. بر همین اساس چند شرکت داخلی پروپوزال خود را ارائه کردند و بهترین شرکت تجهیزات آتش‌نشانی کشور برای این کار انتخاب شد که هم اکنون در مرحله مذاکره و تعیین بودجه هستیم.
مظفری درباره شرایط نگهداری آثار گنجینه و حفاظت از آنها در زمان مرمت موزه گفت: تا امروز در طول کارهایی که انجام شده هیچ‌گونه تغییری در وضعیت حرارتی و برودتی گنجینه ایجاد نشده و آثار جابجا نشده‌اند. زمانی که ماشینری ساخته شده برای نصب آثار آماده شده و برای نصب آن اقدام شود، حتماً اقدامات لازم برای جابه‌جایی و حفاظت استاندارد آثار انجام خواهد شد.
در ادامه جلسه نکاتی درباره تغییرات ساختاری و رویدادهای پس از افتتاح موزه مطرح شد و احسان آقایی در این زمینه گفت: مهر ماه ۵۶ موزه هنوز آماده افتتاح نبود اما با فشار سیستم حکومتی این کار انجام شد. آن زمان باید برنامه‌ریزی‌هایی برای موزه انجام می‌شد که این اتفاق نیفتد و در سال‌های بعد هم در بخش سخت‌افزاری و نرم‌افزاری این کاستی‌ها ادامه داشت. به عنوان مثال موزه هنرهای معاصر هویت بصری ندارد، در موزه هیچ‌گاه کیوریتور نداشتیم و فقط در دوره‌هایی مدیر هنری وجود داشته است. ما در دوره جدید تصمیم گرفتیم و بعضی اقدامات نرم‌افزاری که باید از ابتدای افتتاح موزه انجام می‌شد و نشده بود را انجام دهیم. در این سال‌ها وجه اداری موزه بر وجه هنری آن قالب بوده است، به همین دلیل تصمیم گرفته شد چارت اجرایی موزه تغییراتی کند تا به سمت موزه مدرن و معاصر حرکت کند. همچنین واحدهای آرشیو، پژوهش، کانون‌ها و... باید به سمت فعالیت‌های موزه‌ای برود و بخشی از فعالیت‌های موزه هم به کودکان و نوجوانان اختصاص خواهد داشت.
مظفری نیز در ادامه این مبحث گفت: با وجود تعطیل بودن موزه، در بخش نرم‌افزاری فعالیت‌های آن تعطیل نبوده است. پس از ۴۰ سال بانک اطلاعاتی برای موزه موجود نبود و اطلاعات تمام گنجینه آن در یک دفتر دست‌نویس ثبت شده بود. اما در این مدت سایت گنجینه برنامه‌نویسی شده و بانک اطلاعاتی آن به اتمام رسیده و آماده بهره‌برداری است. ۳۲۵۹ اثر در گنجینه موزه موجود است که جزئیات تمام آنها به ثبت رسیده و پس از آن چهار ماه برای راستی آزمایی این اطلاعات وقت گذاشته شد. در کنار این موضوع احسان آقایی و تیم‌های کیوریتوری کار پژوهشی انجام دادند و مطمئن باشید بعد از افتتاح موزه شاهد یک دوره پربار علمی و پژوهشی خواهیم بود.
مظفری ادامه داد: از سوی دیگر شبکه موزه‌های هنرهای معاصر کشور را با مشارکت موزه‌های تهران، کرمان، آبادان و اصفهان شکل دادیم. البته اهواز نیز دارای موزه هنرهای معاصر است که به دلیل مسائل حقوقی هم اکنون قابل بهره‌برداری نیست. این موزه‌ها را کنار هم قرار می‌دهیم و قرار است ظرف دو ماه آینده حرکت آثار هنری بین موزه‌های معاصر کشور آغاز شود. به این ترتیب حتی پیش از افتتاح موزه هنرهای معاصر تهران، گردش اطلاعات در موزه‌های دیگر انجام می‌شود.
آقایی هم با اشاره به ثبت آثار موزه گفت: جدا از فعالیت‌هایی که در این زمینه از سوی مرکز هنرهای تجسمی شکل گرفته بود، از زمان ورودم به موزه اقدام دیگری را آغاز کردیم و تصمیم گرفتیم در بخش ایرانی گنجینه، آثار را به تفکیک هنرمند بررسی کنیم. به این ترتیب همه آثار هنری یک هنرمند بررسی شده و مشخصات تک‌تک آنها ثبت می‌شود. تاکنون آثار منیر فرمانفرماییان مسعود عربشاهی، اردشیر محصص و حسین زنده‌رودی که بیشترین تعداد کار را در گنجینه موزه دارند در بانک اطلاعاتی ثبت شده و اطلاعات کامل آنها موجود است. می‌توانم بگویم این مجموعه یکی از کامل‌ترین بانک‌های اطلاعاتی کشور هست که تابه حال تهیه شده و پس از آن که هویت بصری موزه تکمیل شوند این سایت در دسترس عموم قرار می‌گیرد.
در بخشی از این نشست نیز در پاسخ به سوال خبرنگاری درباره چاپ کتاب آثار موزه در خارج از کشور هادی مظفری گفت: بعد از چاپ کتاب "ایران مدرن" در خارج از کشور این مسئله مورد پیگرد قرار گرفت و محتویات کتاب بررسی شد. کتاب ترجمه شده و در اختیار وکلای وزارت ارشاد قرار گرفت و با تعدادی از وکلای خارج از کشور هم جلساتی داشتیم. همه این مسائل در دفتر حقوقی وزارت ارشاد در حال پیگیری است تا با توجه به کنوانسیون‌هایی که امضا کرده‌ایم و حقوق مالکیت معنوی، بتوانیم نتیجه مناسبی را به دست آوریم.
احسان آقایی نیز درباره این کتاب گفت: کتاب "ایران مدرن" اصلاً کیفیت مناسبی ندارد و تصاویر آن بی‌کیفیت است. مشخص است که تصاویر از موزه دریافت نشده‌اند بلکه از اینترنت گرفته شده و بعضی از آنها از آثار به نمایش درآمده روی دیوار عکاسی شده‌اند. گاه میان تصاویر و متن زیر آنها هیچ ارتباطی وجود ندارد و این کتاب بیش از آنکه جنبه هنری داشته باشد جنبه سیاسی دارد. بنابراین کتاب "ایران مدرن" یکی از ضعیف‌ترین کتاب‌های هنری است که تا به حال چاپ شده و هدف آن معرفی آثار هنری نیست بلکه معرفی خاندان پهلوی است.
در بخش دیگری از جلسه مجید حبیبی‌نژاد با پخش اسلایدهایی از مراحل مرمت بخش‌های مختلف موزه، توضیحاتی درباره روند این کار به خبرنگاران ارائه کرد که بخشی از آنها به این شرح است: در سه جبهه بام، شیشه‌ها و پنجره‌ها و کانال ناکش اطراف ساختمان، عایق حرارتی مرمت شده است. رفع آسیب‌های وارده در طول زمان به موزه شامل گچ‌کاری مجدد دیوارهای گالری‌ها، مرمت و شستشوی سنگ‌های نما و بتن نما، بهسازی و نوسازی زیرساخت‌های تاسیساتی، رفع برخی زواید که طی سال‌ها به‌صورت غیراصولی به موزه اضافه شده بود مانند چراغ‌ها و پروژکتورهایی که در بنا کار گذاشته شده است. ترمیم و حفظ ارزش‌های کالبدی بنا از قبیل ورق‌های مس نما، از بخش‌های حساس و پر هزینه پروژه بوده و بازسازی حیاط موزه مطابق ساختار اولیه بنا، انجام شده است.