سرویس تجسمی هنرآنلاین: ششمین نمایشگاه مهمانی هنر با عنوان "طراحی به مثابه زیستن" با نمایشگاه‌گردانی امیر سقراطی در خانه هنرمندان ایران برپاست. در این نمایشگاه 240 اثر از 66 هنرمند به نمایش درآمده و آثاری متنوع از هنرمندان نسل‌های مختلف در معرض دید علاقه‌مندان قرار گرفته است. با نگاهی به آثار این نمایشگاه می‌توان دید که هنرمندان علاوه بر ابزارها و موادی که به طور سنتی به عنوان ابزار طراحی شناخته می‌شوند، رنگ‌ها و مواد دیگری را هم به کار گرفته‌اند تا سوژه‌هایی مانند انسان، طبیعت، موضوعات شخصی یا دغدغه‌های اجتماعی را به تصویر بکشند.
مداد و انواع قلم فلزی همچنان بیشترین طرفدار را در میان طراحان دارد. احمد مرشدلو با هاشورهای آشنای خود منظره‌ای از درختان قطع شده را با خودکار سیاه به تصویر کشیده است و سعید رفیعی منفرد با خطوطی ساده و بی‌تکلف انسان و گل را سوژه طراحی‌های خودکاری خود قرار داده است.
علی خسروی نیز با استفاده از راپید روی مقوا پرتره افراد شناخته شده را نمایش داده است و شیده تامی با مداد به طراحی آزاد از پرتره‌های مختلف پرداخته است. مهدی حسینی نیز داستان‌های دینی را با مداد روی کاغذ آورده است.
بهرام کلهرنیا موجودات غریب و درهم پیچیده را با مداد طراحی کرده است و رحیم مولاییان با روان‌نویس روی کاغذ به ترسیم شخصیت‌هایی برآمده از تاریخ و اسطوره پرداخته و تصاویری روایت‌گر به وجود آورده است.
اما محمد حمزه با دوری کردن از شکل رایج نگاه به طراحی، حجمی را از سقف گالری آویخته است که از مچاله کردن پارچه بومی نقاسی شده به وجود آمده است. فرح ابوالقاسم در قاب‌های کوچک خود علاوه بر طراحی روی کاغذ از مواد دیگری مانند نخ، توری فلزی، طلق و... استفاده کرده است.
در بخش دیگری از آثار هنرمندان رنگ حضور جدی دارد و آثار آنها از تعریف‌های رایج درباره طراحی عبور می‌کند. علی نصیر در تابلوهای رنگارنگ خود از ترکیب رنگ‌های گوناگون استفاده کرده و شهرام کریمی طراحی‌های رنگین خود را بر روی کاغذهایی نمایش داده که بدون واسطه روی دیوار سوزن شده‌اند. عیسی جباری در تابلوهای کوچک و رنگارنگ خود اشکال گوناگون را به شیوه‌ای کلاژگونه در کنار هم قرار داده است و فرشید شفیعی با ماژیک و جوهرهای رنگی به طراحی پرداخته است.
امیر سقراطی کیوریتور نمایشگاه "طراحی به مثابه زیستن" در گفت و گو با هنرآنلاین به بیان توضیحاتی درباره این نمایشگاه پرداخت:
چه شد که گردآوری آثار این نمایشگاه به شما سپرده شد؟
امسال در شورای تجسمی خانه هنرمندان تصمیم گرفته شد که ششمین دوره نمایشگاه مهمانی هنر در ماه رمضان به طراحی اختصاص پیدا کند. من سال‌هاست طراحی می‌کنم و چندین نمایشگاه طراحی در گالری دستان برگزار کرده‌ام و با توجه به اینکه نماینده انجمن هنرمندان نقاش در این شورا نیز هستم این کار به من سپرده شد.
بر چه اساسی هنرمندان و آثار حاضر در نمایشگاه را انتخاب کردید؟
هنرمندان از نسل‌های مختلف هستند و می‌خواستم همنشینی هنرمندان نسل‌های مختلف را در کنار هم داشته باشیم. طراحی امروز ایران فقط پیش‌طرح سازی برای نقاشی نیست، بلکه طراحی یک رسانه است که به طور مستقل حرف می‌زند، حالات و احساسات هنرمند را مطرح می‌کند، موضع‌گیری‌های شخصی در آن هست و به مباحث اجتماعی و سیاسی واکنش نشان می‌دهد. به دلیل اینکه زبان نویی در طراحی وجود دارد می‌توانید زبان بصری را گسترش دهید و از زبان محافظه‌کارانه نقاشی امروز ایران فراتر بروید. بر این اساس طراحی‌هایی از چند نسل مختلف را انتخاب کردم که جهان عاطفی هنرمند یا دیدگاه سیاسی و اجتماعی او را می‌توان در آنها دید. این طراحی‌ها صرفا کاویدن یک شئ نیست بلکه جست و جو کردن در زندگی است.
با توجه به اینکه دایره گسترده‌ای از هنرمندان در این نمایشگاه حضور دارند، می‌توان تفاوت مشهودی در نوع نگاه، تکنیک، سوژه و... را در آثار آنها مورد بررسی قرار داد؟
اتفاقی که من در این نمایشگاه پیگیری کردم این است که انواع تکنیک‌ها و متریال‌ها را شاهد هستیم. طراحی دیگر آن چیزی نیست که با مداد کشیده شود بلکه انواع رویکردهای بصری با قطع و اندازه‌های مختلف را به عنوان طراحی می‌بینیم. ابعاد بسیار متنوع، استفاده از رنگ و انواع شگردهای بصری را در این آثار می‌بینیم و قصد داشتم در این نمایشگاه بگویم طراحی از آن نگاه محافظه‌کارانه آکادمیک که رواج داشت فراتر رفته است. می‌بینیم که نه تنها نسل جدید خیلی به سمت طراحی می‌رود، که نسل گذشته اساتید هم این را درک کرده بود که با طراحی می‌شود با جهان ارتباط برقرار کرد.
240 اثر از 66 هنرمند در این نمایشگاه هست و هر کدام آنها از یک منظر قابل توجه است. یک نکته دیگر درباره این نمایشگاه آن است که تعداد کمی از هنرمندان یک اثر و بیشتر آنها چند اثر روی دیوار دارند و می‌توان خط سیر هنرمند را در این آثار دید. در خیلی از نمایشگاه‌های گروهی فقط یک اثر از هر هنرمند وجود دارد و بیننده با آن یک اثر نمی‌تواند دیدگاه و جهان عاطفی هنرمند را درک کند.
انتخاب تعداد آثار به اختیار هنرمندان بود؟
خیر. من به اندازه نصف این آثاری که به نمایش درآمده است را رد کردم و در نهایت بر اساس استیتمنت و چیدمانی که برای نمایشگاه در نظر داشتم از هر هنرمند تعدادی اثر دریافت کردم، که هم آثار هنرمند خوب دیده شود و هم نمایشگاه تنوع و جذابیت داشته و چند بیانی باشد. حتی چیدمان این نمایشگاه هم عادی نیست و سعی کردیم در این بخش هم اصولی را بشکنیم.
این چیدمان بر چه اساسی شکل گرفته است؟
با توجه به اینکه چند طیف و نسل از هنرمندان در این نمایشگاه هستند، گالری ممیز و گالری زمستان را به اساتید و هنرمندان شناخته شده اختصاص دادیم. گالری‌های میرمیران و پاییز به هنرمندان حرفه‌ای 35 تا 42 سال که نمایشگاه‌های انفرادی متعدد برگزار کرده و خود را تثبیت کرده‌اند، اختصاص دارد. سایر گالری‌ها به جوانان 24 تا 35 سال اختصاص دارد که اغلب آنها نمایشگاه انفرادی نداشته‌اند و هنوز در حال معرفی به جامعه هنری هستند. بنابراین مخاطبان می‌توانند طیف‌های مختلف اثار هنرمندان را در کنار هم مرور کنند.
نکته قابل توجه در این نمایشگاه آن است که مخاطب با تنوع زیاد در متریال، رنگ و نوع ارائه آثار مواجه می‌شود. تا چند سال پیش طراحی به کاری گفته می‌شد که با مداد و زغال روی کاغذ کشیده شود و اغلب پیش زمینه‌ای برای یک کار دیگر بود. حالا بیان مستقل و استفاده از ابزار مختلف در طراحی به وجود آمده ولی این سوال پیش می‌آید که تفاوت طراحی و نقاشی چیست. با توجه به اینکه بسیاری از این آثار قبلا در نمایشگاه‌هایی با عنوان نقاشی ارائه شده بودند، تعریف طراحی و تفاوت آن با نقاشی چیست؟
شاید این تفاوت را زمانی بتوانم توضیح دهم که یک نمایشگاه نقاشی کیوریت کنم و آن زمان مخاطب متوجه تفاوت‌ها می‌شود. در تعریف طراحی عده‌ای می‌گویند باید آنی و فی‌البداهه باشد اما من اعتقادی به این حرف ندارم. بخش عمده آثاری که در این نمایشگاه دیده می‌شود طراحانه هستند یعنی رویکرد طراحانه دارند و ساختار جست و جوگرانه طراحی در آنها وجود دارد.
در بخشی از آنها تاکید بر خط دیده می‌شود و شاید در بعضی کارها سرعت خلق اثر دخیل باشد، اما برای رسیدن به اینکه آنها نقاشی یا طراحی هستند، دیدگاهی در کیوریتوری داشتم که شاید یک نفر دیگر آن دیدگاه را نداشته باشد. من با این موضوع مخالف نیستم و فکر می‌کنم باید بنشینیم و تعریفی از طراحی به دست آوریم و بعد دوباره آن را خط بزنیم. به نتیجه رسیدن در این که چه اثری طراحی یا نقاشی است ما را به جایی نمی‌رساند اما می‌تواند مشخص کند که چگونه می‌توانیم دوباره تعریف‌ها را از نو بسازیم و با آنها به هنر نگاه کنیم. اما به شخصه معتقد نیستم که با اصول مشخص بتوانیم یک اثر هنری را فقط در یک تعریف بگنجانیم.
مساله دیگری که در این نمایشگاه وجود دارد و در کیوریتوری به آن توجه کردم این بود که سابقه هنرمند در ژانر طراحی برایم مهم بود. مثلا محمد همزه در این نمایشگاه چیدمان حجمی دارد که چون رویکرد طراحانه او را در آثار دیگرش دیدم این کار را هم در ادامه آن می‌بینم. این نمایشگاه از آدم‌ها دعوت می‌کند آثار هنرمندان را در ادامه فعالیت‌هایشان ببینند نه به عنوان تک اثر. به همین دلیل بعضی از هنرمندان یک اثر و بعضی ده اثر دارند. فرشید مثقالی جزء معدود هنرمندان با تک اثر است و می‌دانیم که او کارهای متنوعی کرده ولی همان یک طراحی نشان می‌دهد که ایشان طراح است. بنابراین نمایشگاه دعوتی است که هنرمندان را با رزومه‌هایشان ببینیم و همچنین جوانان را معرفی کنیم و بگوییم اینها طراحان آینده هستند.
دیدگاه شما به عنوان کیوریتور در این که چه آثاری به عنوان طراحی در این مجموعه قرار بگیرند نقش داشت. در سال‌های اخیر توجه به کیوریتوری بیشتر شده و نمایشگاه‌های انفرادی یا گروهی توسط کیوریتور شکل می‌گیرد. اصولا حضور یک کیوریتور و دیدگاه او چه تاثیری بر مقصود نهایی نمایشگاه دارد؟
من در نقد نوشتن، کیوریتوری و تدریس کردن، اصولی دارم که به هنرمند نمی‌گویم چه کاری بکند، بلکه آن چیزی که درون خود هنرمند هست را به او نشان می‌دهم. مساله مهمی است که ما یک چیز بیرونی را به هنرمند اضافه نکنیم بلکه بر اساس دیدن دقیق آثار یک هنرمند به او بگوییم چه توانایی‌هایی دارد و این توانایی‌ها در یک شکل زنجیروار چگونه می‌تواند کنار هم قرار بگیرد و بیننده بهتر جهان درونی هنرمند را درک کند.
متاسفانه الان خیلی از کیوریتورها به خصوص در نمایشگاه انفرادی به هنرمند می‌گویند چه چیزی بکشد، چگونه کارها را بچیند و چه تصویری بسازد. عین همین موضوع را در آموزش هم داریم و می‌خواهیم همه آدم‌ها شبیه هم شوند. این رویکرد بر اساس یک مد یا سلیقه شخصی کیوریتور، منتقد یا مدرس هست. به نظر من تا زمانی که کیوریتور، منتقد یا مدرس جلوی یک اثر هنری قرار نگیرد و چیزی از آن یاد نگیرد نمی‌تواند چیزی به آن هنرمند یاد بدهد. اما متاسفانه این مشکل را داریم که همه می‌خواهند به هنرمند بگویند اگر این طور کار کنی بهتر است.
در مورد نمایشگاه‌های گروهی هم موضوع کیوریتوری بیشتر به رفاقت تبدیل شده و یک نفر با گرفتن وقت نمایشگاه، دوستان خود را هم دعوت می‌کند و خودش هم در آن نمایشگاه اثر دارد. در حالی که اصلا درست نیست خود کیوریتور در نمایشگاه کار داشته باشد و این به نظرم بیشتر به دلیل دیده شدن او به عنوان هنرمند و کیوریتور است.
گفتنی است نمایشگاه "طراحی به مثابه زیستن" با آثاری از علی اکبر صادقی، منوچهر معتبر، فرشید ملکی، منوچهر صفرزاده، فرشید مثقالی، بهزاد شیشه گران، علی نصیر، کریم نصر، علی خسروی، نیلوفر قادری نژاد، شهرام کریمی، مهدی حسینی، نعمت لاله یی، محمدعلی بنی اسدی، احمد وکیلی، داود شهیدی، علی ذاکری، معصومه مظفری، شهرام انتخابی، بهرام کلهرنیا، کیومرث کیاست، ثمیلا امیرابراهیمی، فرح ابوالقاسم، رحیم مولاییان، محمد همزه، شیده تامی، بهنام کامرانی، حسین تمجید، داریوش حسینی، فریدون امیدی، علی راشکی، پژمان رحیمی زاده، فرشید شفیعی، سعید رفیعی منفرد، احمد مرشدلو، علی پیروز، عیسی جباری، آیدین خانکشی پور، یاشار صلاحی، مرتضی خسروی، مسلم خضری، جواد مدرسی، سوده داوود، مهدی راحمی، کیان وطن، زرتشت رحیمی، سعید نودهی، ژاله طالب پور، مریم طباطبایی، نجوا عرفانی، فتانه فروغی، آتنا فریدونی، مرتضی قنبری، امیر مخبر، سهراب نبی پور، صادق همتی، حجت اعظم پور، مسیب زارع، غلامحسین سهرابی، سارا صابری فومنی، جعفر صادقی، محسن انجم شعاع، پونه اوشیدری، محبوبه پرنیان، پوریا پرهیزکار و افشین حسین زاده تا 22 خرداد در تمام نگارخانه‌های خانه هنرمندان ایران برپا است.