سرویس تجسمی هنرآنلاین: هفته فرهنگی اسلواکی در تهران با برگزاری برنامه‌های هنری و دیدار مسئولان فرهنگی ایران و اسلواکی از اول تا ششم اردیبهشتماه در فرهنگسرای نیاوران برگزار شد. این رویداد که با همکاری معاونت امور هنری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، موسسه توسعه هنرهای معاصر، بنیاد آفرینش‌های هنری نیاوران و اداره کل همکاری‌های فرهنگی هنری سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی شکل گرفت؛ شامل چند رویداد مختلف بود.
نمایشگاه آثار برگزیده دوسالانه تصویرگری براتیسلاوا با 13 اثر از هنرمندان ایرانی و 29 اثر از هنرمندان اسلواکی در فرهنگسرای نیاوران برپا شد.
اجرای کنسرت توسط کوارتت موخا و برگزاری ورک‌شاپ در کنسرواتوار تهران بخش دیگری از این هفته فرهنگی بود و از سوی دیگر نمایشگاه متون اسلامی (مجموعه باشاگیج) در کتابخانه ملی ایران از دیگر برنامه‌های هفته فرهنگی کشور اسلواکی در ایران است.
در حاشیه این برنامه‌ها با زوزانا یاروشوا رییس دوسالانه تصویرگری براتیسلاوا؛ سیلویا استاسلوا مدیر کتابخانه دانشگاهی براتیسلاوا و یورای تومکا ویولونیست کوارتت موخا، گفت@وگویی داشتیم که در ادامه می‌خوانید.
خانم یاروشوا لطفا کمی درباره پیشینه دوسالانه تصویرگری براتیسلاوا توضیح دهید.
پنجاه سال پیش BIBIANA (خانه بین‌المللی هنر برای کودکان) در براتیسلاوا پایه‌گذاری شد و از ابتدای راه حمایت یونسکو را به همراه داشت. این مجموعه مسابقه‌ای را برای تصویرگران سراسر دنیا به راه انداخت و پس از گذشت این سال‌ها با وجود اینکه کشور ما یک جمهوری کوچک است اما دوسالانه تصویرگری براتیسلاوا همچنان منحصر به فرد باقی مانده است. بی‌ینال براتیسلاوا یکی از مهمترین رخدادهای بین‌المللی است که همکاران زیادی در سراسر دنیا دارد.
چرا سازمان یونسکو از این دوسالانه حمایت می‌کند؟
دوسالانه براتیسلاوا به دنبال آثار سطح بالای هنری است که در مقابل آثار تجاری قرار دارند. آثاری که در این نمایشگاه حضور دارند از سراسر دنیا انتخاب شده و به براتیسلاوا فرستاده می‌شوند. به دلیل همین رویکرد است که یونسکو از این رویداد حمایت می‌کند و بخش ویژه‌ای برای BIB در آن وجود دارد که بسیار مفید است. یونسکو و ما هدف مشترکی داریم که هر بچهای در دنیا شانس این را داشته باشد که کتاب‌های تصویری با کیفیت و با ادبیات خوب بخواند. هر روز در اطراف جهان چند میلیون کتاب برای کودکان منتشر می‌شود اما بیشتر آنها به جای آنکه تصاویر هنرمندانه داشته باشند درباره باربی، سیندرلا، بت من و... هستند. این یک تجارت بزرگ است و به همین دلیل کتاب‌های زیادی برای کودکان منتشر می‌شود اما خیلی مهم است که کودک چه چیزی در کتاب پیدا می‌کند. آنچه از تصاویر بی‌کیفیت و تجاری یا هنر و کیفیت بالای هنری در کتاب دیده می‌شود در تمام زندگی ما تاثیر می‌گذارد. ارتباط با اولین تصاویر برای یک بچه کوچک تا سال‌ها در ذهن او باقی می‌ماند، بنابراین BIB به دنبال کتاب‌های هنرمندانه‌ای است که برای کودکان مفید باشند.
در انتخاب آثار برای این مسابقه چه نکاتی مورد توجه قرار می‌گیرد؟
آنچه برای ما مهم است سادگی و لبریز از احساس بودن تصاویر و داشتن داستان‌هایی با روح است که ذهن بچه‌ها را بارور کند. امیدوارم با تصاویر این کتاب‌ها جهان جای بهتری برای زندگی شود. تصویرگری‌هایی که در این نمایشگاه شرکت داده می‌شود از ویژه‌ترین آثاری است که برای کودکان تولید می‌شود، چون از هرگونه جریان خاص یا تجاری‌سازی خالی است. ما وظیفه خود می‌دانیم کاری انجام دهیم که به آموزش و پرورش کودکان دنیا کمک کند.
هنرمندان شرکت‌کننده در این رویداد از چه کشورهایی هستند؟
هنرمندان بسیاری با این مجموعه همکاری کرده‌اند و تاکنون از 100 کشور جهان هفت هزار هنرمند تصویرگر با 70 هزار اثر در این دوسالانه شرکت کرده‌اند که حاصل آن 9 هزار کتاب است. با توجه به محدودیت‌هایی که وجود دارد در هر دوره از نمایشگاه هر کشور می‌تواند فقط 15 تصویرسازی به براتیسلاوا ارسال کند.
به نظر شما جایزه تصویرگری براتیسلاوا چه جایگاهی در میان هنرمندان دارد؟
این مسابقه یک رویداد بین‌المللی برای کتاب‌های اصل تصویرسازی شده برای کودکان است و بعد از 50 سال هنوز نمونه دیگری برای آن در دنیا نیست. به همین دلیل آثاری که در این مسابقه شرکت می‌کنند دارای سطح و کیفیت بالایی هستند و به نوعی شرکت و برنده شدن در این مسابقه سمبل کیفیت هنری در سراسر جهان است. بی‌ینال براتیسلاوا جوایزی در رده‌های مختلف دارد که درهای جهانی را به سمت برگزیده باز می‌کند. آثار برنده به شیوه تصویرگری کشورهای گوناگون مانند ژاپن، چین، ایران، امریکا و... نفوذ کرده است، نه فقط به خاطر جایزه گرفتن بلکه چون بهترین در جهان هستند.
به جز برگزاری دوسالانه برنامه دیگری هم برای BIBIANA وجود دارد؟
ماموریت بزرگ ما توجه به کودکان و البته کتاب‌های تصویری است. ما نه تنها مسابقه را تدارک می‌بینیم بلکه از طریق یونسکو سمپوزیوم‌های بین‌المللی درباره هنر تصویرگری و ورک‌شاپ‌هایی برای تصویرگران جوان در کشورهای مختلف برگزار می‌کنیم. وقتی نمایشگاه در براتیسلاوا تمام می‌شود برنامه‌ریزی می‌کنیم که این نمایشگاه در سراسر جهان سفر کند و در مسابقات و نمایشگاه‌هایی که وابسته به BIB هستند شرکت کند. امسال هم طبق برنامه در 40 کشور نمایشگاه برگزار می‌شود.
هنرمندان ایرانی در BIBIANA و دوسالانه براتیسلاوا چه جایگاهی دارند؟
هنرمندان ایرانی زیادی را می‌شناسم که بعضی از آنها همکاران ما در BIB هستند و یا از داوران دوسالانه هستند. خیلی مهم است که کشورها در BIB نماینده داشته باشند و ایران چنین جایگاهی را دارد و از ابتدای شکل‌گیری این مجموعه تا به حال هنرمندان ایرانی بسیار خوبی در آن بودند. حدود 230 تصویرگر از ایران در این مسابقه شرکت کرده‌اند و 13 نفر از آنها موفق شده‌اند جایزه برتر را کسب کنند. این نشان می‌دهد تصویرگری ایران در سطح بالایی است و می‌توان گفت هر دوره این مسابقه یک برنده از ایران داشته است و این موفقیت بزرگی است. این فستیوال ارتباط خوبی با هنرمندان ایرانی دارد و امیدوارم این همکاری در سال‌های آینده هم ادامه پیدا کند.
آقای تومکا درباره سابقه فعالیت موخا کوارتت توضیح دهید.
موخا کوارتت سال 2003 در براتیسلاوا پایه‌گذاری شد. آن زمان من شاگرد استانیسلاو موخا بودم که پدر یکی از اعضای این گروه است و او ما را تشویق کرد گروهی تشکیل دهیم و با هم تمرین کنیم. پس از آن در وین و مادرید تحصیل کردیم و در چند مسابقه بین‌المللی شرکت کرده و برنده شدیم. در کشورهای زیادی مانند کانادا، چین، کره جنوبی و فستیوال‌های بزرگی در پراگ، براتیسلاوا، وین، فرانسه و... نواختیم.
کوارتت موخا در چه سبک از موسیقی فعالیت می‌کند و آیا آثاری هم از گروه شما منتشر شده است؟
تا به حال سه آلبوم از گروه ما منتشر شده که یکی از آنها اثری فولکلور همراه با خواننده است و یک آلبوم از آثار آنتونن دورژاک آهنگساز معروف چک است. ما بیشتر در زمینه موسیقی کلاسیک فعالیت می‌کنیم و آثاری از موتزارت، بتهوون، بلابارتوک و... را می نوازیم. اما گاهی اوقات موسیقی جز و فولک هم اجرا می کنیم و حتی به ندرت موسیقی پاپ می‌نوازیم. علاوه بر اینها تجربه ساخت موسیقی فیلم را هم داریم.
موسیقی فولکلور اسلواکی چه ویژگی‌هایی دارد؟
در کشور ما اغلب موسیقی فولک با ویولن نواخته می‌شود و خواننده‌های زیادی هم در این زمینه داریم. همچنین سازی مانند سنتور داریم که در موسیقی کلاسیک رایج نیست ولی در موسیقی فولک ما زیاد استفاده می‌شود. من فعالیت زیادی در زمینه موسیقی فولکلور نداشتم چون وقتی شروع کردم به نواختن ویولن استاد من عقیده داشت نواختن موسیقی فولک باعث می‌شود موسیقی کلاسیک من خراب شود. ولی الان در سن بالاتر در حال یاد گرفتن آن هستم و فکر می‌کنم بهتر است از کودکی فولک بنوازیم چون موسیقی کلاسیک هم از فولکلور می‌آید.
با موسیقی ایران آشنا هستید؟
من موسیقی ایرانی را در همین سفر شنیدم و قبلا خیلی برایم آشنا نبود. موسیقی شما به نظرم عجیب می‌آید و در عین حال خیلی جذاب و دوست داشتنی است.
خانم استاسلوا کتابخانه دانشگاهی براتیسلاوا دارای چه تاریخچه‌ای است؟
این کتابخانه قدیمی‌ترین کتابخانه تحقیقاتی اسلواکی است که سال 1919 تاسیس شد و صد سالگی آن را سال آینده جشن خواهیم گرفت. کتابخانه براتیسلاوا در یک قصر تاریخی در پایتخت اسلواکی واقع شده است و مهمانان خاصی که به اسلواکی می‌آیند به این کتابخانه دعوت می‌شوند. از سال 1954 این کتابخانه بین‌المللی شد و بازدیدکنندگان بیشتری پیدا کرد.
بخش خاصی با عنوان "نسخ خطی" در این کتابخانه وجود دارد. چه آثاری در این بخش نگهداری می‌شود؟
بخش نسخ خطی اسلامی در کتابخانه براتیسلاوا دارای آثار ترکی و ایرانی و...است و می‌دانم برای شما هم مثل ما این بخش خیلی مهم است. مجموعه‌ای از 188 نسخه خطی فارسی در این کتابخانه وجود دارد و خیلی خوشحالیم که در روزهای فرهنگی اسلواکی توانستیم آنها را در کتابخانه ملی ایران نمایش دهیم تا متخصصان و محققان بتوانند آنها را بازدید کنند.
آثار ایرانی چگونه وارد کتابخانه براتیسلاوا شده‌اند؟
این مجموعه متعلق به یک مجموعه‌دار اهل بوسنی بود که بسیار روشنفکر بود و پدر او هم در بالکان کلکسیون کتاب‌های اسلامی داشت و در مجموعه او چندین اثر بسیار خاص و ارزشمند از فرهنگ اسلامی وجود دارد. زمانی که این شخص پیر شد تصمیم گرفت مجموعه خود را بفروشد تا در یک جای امن نگهداری شود. او میان کتابخانه ملی سارایوو و کتابخانه دانشگاهی براتیسلاوا تردید داشت اما کمی بعد کتابخانه ما را انتخاب کرد. این کار خوش شانسی بزرگی بود چون کتابخانه ملی سارایوو در طول جنگ داخلی یوگسلاوی آتش گرفت و خیلی از مجموعه‌های آن کاملا از بین رفت. بنابراین خیلی خوشحالیم که ما را انتخاب کرد و مجموعه او در محل امنی قرار گرفت که به خوبی نگهداری می‌شود و نسخه‌های دیجیتال آن هم تهیه شده است.
این مجموعه در جهان شناخته شده است؟
بله این مجموعه سال 2007 در میراث جهانی یونسکو ثبت شد و ما خیلی خوشحالیم که این مجموعه نماینده فرهنگ ایرانی در یونسکو است.
این نسخ مربوط به چه دوره‌ای هستند و چه آثاری در میان آنها وجود دارد؟
نسخ خطی موجود در کتابخانه براتیسلاوا متعلق به قرن 15 تا 19 میلادی هستند و خیلی افتخار داریم که مجموعه اشعار خیام، سعدی، رومی، جامی و... در میان آنها هست. همچنین بزرگترین مجموعه اشعار خیام در اروپا، متعلق به این مجموعه است.