گروه تئاتر «هنرآنلاین»: نمایش «ماهم مردمی بودیم» به کارگردانی احسان ملکی از جمله آثاری بود که در چهل‌ودومین جشنواره تئاترفجر حضور داشت و مورد استقبال مخاطبین قرار گرفت. این نمایش در آخرین ماه سال 1402 روی صحنه سالن سمندریان مجموعه ایرانشهر رفت. به این بهانه، میزبان احسان ملکی کارگردان، امیرمسعود هیدارن تهیه‌کننده، المیرا صارمی و حسنا قبادی بازیگران این نمایش بودیم و با آن‌ها به گفت‌وگو پرداختیم.
نمایش«ما هم مردمی بودیم» تلفیقی از رئال و سورئال است
در ابتدای این گفت‌وگو احسان ملکی به مسئله بیان دغدغه به زبان هنر اشاره کرد و گفت: از همان سال‌های ابتدایی شروع کارم در تئاتر با امین ابراهیمی آشنا بودم و تفکرات یکدیگر را می‌شناختیم و از آن زمان تاکنون بر مسیری پیش رفتیم تا با زبان هنر دغدغه خود را بیان کنیم. این مسئله نیازمند یک رندی هنرمندانه است. همچنین یک اثر هنری زمانی تاثیرگذار می‌شود که تجربه زیسته خود را به نمایش بگذاریم.
او در ادامه در رابطه با نمایش« ما هم مردمی بودیم» بیان کرد: متن این نمایشنامه بر اساس یک دغدغه شکل گرفته است. بسیاری از افراد نمی‌دانند حتی کوهدشت کجای جغرافیای ایران است و جغرافیایی است که افراد بزرگی دارد اما شناخته نشدند. این منطقه پر از درد و مسائل و مشکلات است که در این نمایش سعی کردیم بخشی از آن را نشان دهیم. ما خانواده‌ای را روایت کردیم که با مشکلات مالی زیادی دست و پنجه نرم می‌کند و حالا یک بیماری این مسئله را تشدید کرده است. نخ تسبیح ماجرا بیماری «نرگس» است اما در خلال این بیماری، مشکلات دیگر سر باز می‌کند. شاید تلخی کار زیاد به نظر برسد اما تلخی را نمی‌توان با شیرینی گفت. درد، درد دارد. مسائلی که در نمایش به آن اشاره شده است یک حقیقت است؛ مثلا در رابطه با خودسوزی، باید بگویم که یک زمانی ایلام و لرستان بالاترین رتبه خودسوزی را داشتند و بیشترین علت آن هم تنگدستی و فقر بوده و هست.
کارگردان نمایش «ما هم مردمی بودیم» در ادامه به فرم اجرایی نمایش اشاره کرد و گفت: اثر ما تلفیقی از رئال و سوررئال است و این انتخاب هم تعمدی بوده است؛ چرا که این شیوه برای مخاطب تعلیق ایجاد می‌کند.همچنین یک فضای پارادوکیسکال و متضاد ایجاد می‌کند و من این را دوست دارم؛ چرا که تضاد زیبایی می‌آفریند.
او ادامه داد: طراحی صحنه ما یک فرم هندسی دارد و در آن فرش تکه تکه شده‌ای وجود دارد که نشان دهنده یک زندگی ایرانی است که گسسته شده است. صحنه همچنین یک شیبی دارد که انگار این زندگی و این شخصیت‌ها فرو می‌ریزند. این میزانسن و فرم با فضای محتوا کاملا منطبق است.
ملکی در رابطه با موسیقی نمایش بیان کرد: این چهارمین کار مشترک من با علی‌سینا رضانیا است. او موسیقی تئاتر کار می‌کند و از تکنیک رادیو تئاتر استفاده و تمام افکت‌ها را خودش اجرا می‌کند. موسیقی او یک موسیقی دراماتیک است. تنها خواسته‌اش هم این است که وارد صحنه شود و در نور کارش را انجام دهد.
این کارگردان در رابطه با فضای کلی تئاتر گفت: نقدی که دارم متوجه اهالی تئاتر است و آن هم این است که کاش ما به جای شورای نظارت، شورای فنی تئاتر داشتیم. متاسفانه این روزها برخی از اجراها اصلا مناسب نیستند و اصلا مشخص نیست که برخی از گروه‌ها چگونه اجرا می‌گیرند. رسالت و بزرگی تئاتر با تولیدات ضعیف، زیر سوال می‌رود و مقصر این هم خودمان هستیم. تئاتر فرهنگ‌ساز است و باید در سبد خانوار باشد؛ این درحالی است که برخی به آن نگاه بیزینسی دارند و همین امر موجب آسیب به کیفیت تئاتر شده است.
اگر دغدغه و حرفی داریم، باید به هر قیمتی پای آن بایستیم
در ادامه این نشست، با المیرا صارمی بازیگر نقش«طلا» در نمایش «ما هم مردمی بودیم» گفت‌وگو کردیم. صارمی در رابطه با نقش خود گفت: در ابتدا به دلیل لهجه و گویشی که شخصیت«طلا» داشت، نمی‌خواستم که آن را بپذیرم. چرا که در میان گروه من تنها فردی بودم که اهل تهران بودم اما به مرور و با کمک دوستان و آقای ملکی توانستم با این گویش آشنا شوم.
این بازیگر افزود: شخصا با مسائلی که در نمایش به آن اشاره شد و یا داستان‌هایی که آقای ملکی از کوهدشت برایمان می‌گفت به طور نزدیک برخورد و تجربه نداشتم اما احساسات و احوالات آقای ملکی به من منتقل می‌شد و به من برای نزدیک شدن به نقش کمک کرد. سعی کردم دردی که آقای ملکی از آن سخن می‌گوید را درک کنم. نمونه شخصیت مادر را در خانواده‌ها زیاد دیده‌ام که مادر دیگر در خانواده قدرتی ندارد؛ به ویژه در خانواده‌هایی که با فقر دست و پنجه نرم می‌کنند. احترام و علاقه‌ای که فرزندان به والدین دارند از روی احتیاج است و وقتی احتیاج برآورده نشود، گسستگی ایجاد می‌شود و آن عشق و احترام کمرنگ‌تر می‌شود. در این نمایش هم این گونه است و مادر تلاش می‌کند که انسجام را حفظ کند اما در نهایت چندان هم موفق نیست.
صارمی ضمن ابراز خوشحالی از استقبال مردم از نمایش‌هایی با سوژه اجتماعی بیان کرد: پیش از این از نمایش‌های اجتماعی استقبال زیادی می‌شد اما اکنون مردم ترجیحشان سمت تئاتر کمدی رفته است تا برای چندساعتی بیخیال از دنیا باشند. اما واقعیت این است که اگر دغدغه و حرفی داریم، باید به هر قیمتی پای آن بایستیم.
او در رابطه با فضای تئاتر در سال 1402 گفت: از شهریور سال 1401 که کشور درگیر مسائل اجتماعی شد، عملا تئاتر تا اواخر اردیبهشت سال 1402 تعطیل شد و طی آن سالن‌های خصوصی زیادی بسته شد و بسیاری از هنرمندان را هم از دست دادیم. برای جان گرفتن دوباره تئاتر باید این شکاف را از بین ببریم. نمی‌توان گفت سال 1402 سال خوبی برای تئاتر بوده اما اجراها دوباره آغاز شد و این اتفاق خوبی است.
جشنواره تئاترفجر ویترین جشنواره‌های تئاتر ایران است
در بخش دیگر نشست با حسنا قبادی بازیگر نقش«لیلا» به گفت‌وگو پرداختیم. او که برای این نقش نامزد دریافت جایزه از چهل‌ودومین جشنواره تئاترفجر شد گفت: حضور در جشنواره تئاترفجر برای من تجربه جدیدی نبود و پیش از آن چهار دوره از جشنواره حضور داشتم. امسال هم در دو بخش مرور و دانشجویی به عنوان بازیگر و کارگردان حضور داشتم. جشنواره تئاترفجر ویترین جشنواره‌های تئاتر ایران است و قطعا اهمیت دارد و به عقیده من امسال نسبت به سال گذشته استقبال شرکت‌کنندگان و تماشاگران بیشتر از سال قبل بود.
او در رابطه با کاراکتر «لیلا» و شیوه نزدیک شدنش به نقش بیان کرد: جغرافیایی که من در آن زندگی کردم، به جغرافیایی که این نمایش نزدیک است و شخصیت‌های آن برای من ملموس بودند و این افراد را در واقعیت دیده‌ام که آن قدر درد دارند که حتی حاضر به خودسوزی می‌شوند.
تئاتری‌ها قابل احترام‌اند
در بخش پایانی گفت‌وگو امیرمسعود هیدارن تهیه‌کننده نمایش«ما هم مردمی بودیم» در رابطه با تهیه‌کنندگی تئاتر گفت: ده سال است که کار تهیه‌کنندگی انجام می‌دهم و فیلم کوتاه و موسیقی را هم تهیه کرده‌ام. احساس می‌کنم افرادی که تئاتر کار می‌کنند از خودشان گذشته و وارد این کار می‌شوند. در فیلم کوتاه و موسیقی ممکن است افراد به دنبال دیده شدن باشند اما تئاتری‌ها این گونه نیستند و این افراد قابل احترام‌ترند. تئاتر سود ندارد و تنها علاقه است و راحت بگویم از لحاظ بیزینسی منطقی نیست که در آن سرمایه‌گذاری کنیم اما اگر دغدغه داشته باشیم همه چیز تغییر می‌کند.
وی افزود: در سال‌های اخیر تغییرات جزئی رخ داده است اما اصلا در حد تئاتر ما نیست. ما حجم زیادی از هنرمندان و علاقه‌مندان به تئاتر داریم و حیف است که چنین بستری وجود دارد اما از آن استفاده نمی‌شود. تئاتر نسبت به هنرهای دیگر همواره از لحاظ مالی ضعیف بوده است. اکنون مشکل عمده ما سالن تئاتر است. اصلا یکی از دلایلی که ما اجرای اسفندماه را پذیرفتیم این بود که سالن سمندریان را از دست ندهیم. اگر دولت در زمینه سالن حمایت کند شاید ضرر ما کمتر شود.
هانیه علی‌نژاد