به گزارش هنرآنلاین، علی بیکیان در گفتوگو با ایسنا، که دل پردردی از نبود انسجام در صنعت ترجمه در ایران دارد مهم‌ترین دلیل عقب ماندگی این صنعت را نبود یک انجمن صنفی ترجمه و تربیت دانشجویان مترجم از پایه دانست و گفت: متاسفانه مترجمان هنوز نرخ نامه مصوبی برای ترجمه ندارند. البته انجمن صنفی تهران اخیرا نرخ نامه‌ای تعیین کرده اما اینکه مشتری‌ها و حتی خود مترجم‌ها چقدر به این نرخ نامه پایبند باشند جای سوال دارد.
وی ادامه داد: میزان پیچیدگی متن نیز مشکل دیگری است که باید در نظر گرفته شود. از سوی دیگر ما هنوز نمی‌دانیم ترجمه صفحه‌ای حساب نمی‌شود. 14 سال است با خارج از کشور همکاری می‌کنم و واحد شمارش ترجمه برای تعیین هزینه‌ها واژه محسوب می‌شود در حالی که حتی بسیاری از اساتید ما هنوز هزینه‌ها را صفحه‌ای تعیین می‌کنند.
بیکیان افزود: کشورهای خارجی برای هر کلمه کمتر از 5 سنت دلار نمی‌پردازند. از طرفی هزینه برای نوع سرویسی که ارایه می‌شود نیز متفاوت است. به عنوان نمونه هزینه متون بازاریابی شامل نرخ خلاقیت می‌شود.
مترجمان در استثمار کافینت‌ها
دانشجوی دکتری مطالعات ترجمه دانشگاه اصفهان با اشاره به فعالیت کافینت‌ها در این عرصه گفت: کافینت‌ها نیز از طرفی صرفا از این جهت که متنی از زبان به زبان دیگر تغییر داده شده، آن را ترجمه می‌دانند و نرخ‌های بسیاری پایینی مشخص می‌کنند و مترجم‌ها نیز از سر ناچاری این نرخ‌ها را قبول می‌کنند.
بیکیان گفت: کافینت‌ها با این نرخ کم مترجم‌ها را استثمار می‌کنند. اما فعالیت کافینت‌ها مخل کار نیست زیرا مهم نیست چه کسی کار را انجام دهد مهم این است که کار به درستی انجام شود.
این مترجم یکی دیگر از مشکلات ناشی از نبود انجمن صنفی را ورود فرهنگ نادرست عنوان کرد و گفت: کارتون‌ها و فیلم‌های بسیار زیادی است که بدون در نظر گرفتن مسائل فرهنگی به طور غیرقانونی ترجمه و زیرنویس می‌شود. ایجاد انجمن صنفی فضای لازم برای صدور زیرنویس، دوبله و.. مهیا می‌سازد.
وی ادامه داد: تا زمانی که انجمن صنفی ایجاد نشود، این مشکلات رفع و رجوع نخواهد شد؛ انجمن نیز باید متشکل از نیروهای کارآمد و با تجربه باشد. انجمن صنفی و یک نرخ نامه مصوب خوب که در آن نظر مترجم‌ها لحاظ شده باشد لازم است.
بیکیان از فعالان انجمن صنفی تهران در اصفهان در خصوص چگونگی تعیین سطح پیچیدگی متون گفت: انجمن صنفی تهران فرمولی برای این موضوع تعیین کرده که بد نبود. اما پیچیدگی متن یک موضوع نسبی است. ما هیچوقت به عینیت در این موضوع نمی‌رسیم که به طور مثال یک متن ادبی است و فلان ضریب را می‌خورد.
وی ادامه داد: با تعیین میزان پیچیدگی متن، مترجم و مشتری می‌دانند که این فاکتور باید در قیمت لحاظ شود و این موضوع باعث می‌شود هم مترجم بتواند روی آینده شغلی خود حساب کند، هم مسئولیت پذیری و به سبب آن کیفیت کار بالا می‌رود و هم از طرفی مشتری می‌داندکه به ازای هزینه پرداختی، چه کیفیتی دریافت خواهد کرد.
این مترجم افزود: بارها دیده ام که ارگان‌های دولتی ترجمه‌های مهم و اسناد بین المللی خود را به دلیل اینکه به مترجم‌های داخل اعتماد ندارند به خارج از کشور برای ترجمه ارسال می‌کنند. به عنوان مثال مدتی پیش ترجمه‌ای از بلژیک برای من ارسال شد که طرف قرارداد آن تهران بود و به دلیل اینکه ترجمه خوبی دریافت نکرده بودند، مجددا ترجمه را برای من ارسال کرده بودند. این پروسه طولانی ناشی از این است که تعرفه‌ها پایین بوده و مترجم‌های کاربلد ما با این نرخ، کاری را قبول نمی‌کنند.
ترجمه‌هایی که تکلیف دانشجویان می‌شود
بیکیان، دلیل پایین بودن سطع توقع برخی مشتریان از کیفیت‌ها را دو دلیل دانست و گفت: تا زمانی که مشتری کیفیت خوب را نبیند به کیفیت‌های سطح پایین قانع است. از طرفی در بسیاری از موارد مشتری‌های ترجمه ما، مشتری یا مقصد نهایی ترجمه نیستند.
وی ادامه داد: بارها شاهد بوده‌ایم که برخی اساتید ترجمه کتابی را به عنوان انجام تکلیف بین دانشجویان تقسیم بندی کرده‌اند. دانشجویی که برای ترجمه به کافینت مراجعه می‌کند، اصلا ترجمه تحویل گرفته را مطالعه نمی‌کند، چون کاربر نهایی نیست و فاجعه زمانی مشخص می‌شود که مجموعه این ترجمه‌ها به عنوان یک کتاب عرضه می‌شود.
منتقدان قبل از مترجم شدن منتقد شده‌اند
وی در خصوص نقد ترجمه در ایران اظهارکرد: علیرغم آنکه در ایران به ترجمه ادبی نسبت به ترجمه در دیگر زمینه‌ها نیاز کمتری است، اما بیشتر از همه به آن پرداخته می‌شود. حوزه نقد ما تنها به ترجمه ادبی محدود شده است این در حالی است که باید نقد را به همه حوزه‌های ترجمه ببریم.
وی تصریح کرد: شاید ترجمه هایی مثل ترجمه دفترچه راهنما یا دستورالعمل در حوزه نقد قرار نگیرد اما همین ترجمه‌ها نیز نیازمند بررسی و ارزیابی کیفی است و اتفاقا ما بیشتر از نقد، به ارزیابی کیفی نیاز داریم. بسیاری از منتقدان ترجمه‌های ما مترجم نیستند! اگرچه دانش بالایی دارند اما قبل از آنکه مترجم شوند منتقد شده‌اند.
جای خالی دو واحد فرهنگ شناسی در 136 واحد
بیکیان با بیان اینکه دانشجو باید کار آفرین باشد نه کارجو، گفت: ما سالیانه بیست و یک هزار و چهارصد و پنجاه و یک نفر پذیرش دانشجو در مقاطع مختلف ترجمه یا مطالعات ترجمه داریم.
وی تصریح کرد: 90 درصد از دانشجویان از نمره هایی که در ترجمه می‌گیرند راضی نیستند، چرا که استادی که این ترجمه را ارزیابی می‌کند معیار خوبی برای ارزیابی ندارد. از سوی دیگر از دغدغه‌های دیگر ما در آموزش مترجمی، تخصصی سازی رشته ترجمه است که باید به آن پرداخته شود. نباید از دانشجویی که از ترجمه‌های اقتصادی، سیاسی، اسلامی و ... هرکدام 2 یا 4 واحد می‌گذراند، انتظار ترجمه در هیچ یک از این زمینه‌ها را داشته باشیم چرا که به قدر کافی و لازم به آن پرداخته نشده است. از طرفی شیوه آموزش برای همه این دوره‌ها یکسان است، در صورتی که ترجمه در زمینه‌های متفاوت نیاز به روش‌های کاملا متفاوتی دارد.
بیکیان گفت: در دوره‌های مترجمی لیسانس به طور کلی بین 4 تا 6 واحد زبانشناسی داریم. ما سالها است مترجم تربیت می‌کنیم و مدعی هستیم زبان فرهنگ است و فرهنگ زبان! اما دو واحد فرهنگ شناسی در 136 واحد دوره مترجمی وجود ندارد.
وی اظهار کرد: بازار ترجمه در سال 2014، 37 میلیارد دلار بود و برای سال 2018، نیز 47 میلیارد دلار پیش‌بینی شده است که در آن ایران سهم بسیار کمی دارد. علت این است که در تربیت دانشجوی مترجمی از سبک و شیوه‌های درستی استفاده نمی‌کنیم.
وی افزود: متاسفانه رشته مترجمی علیرغم آن که رشته پردرآمدی است، اما متخصیصن ترجمه ما هر کاری می‌کنند جز ترجمه! چرا که بازار کار به هم ریخته است. ترجمه را رها می‌کنند و به آموزش زبان با ساعتی 3تا 6 هزار تومان مشغول می‌شوند. این در حالی است که کشور مصر بخش بزرگی از درآمد خود را با انجام خدماتی مثل ترجمه، بومی سازی و .. به دست می‌آورد.
ترجمه؛ سند رسوایی یا افتخار ما
بیکیان با اشاره به این گفته نیومارک که "60 درصد کار مترجم Revision یا تجدید نظر است"، گفت: تئوری٬ شاقول کار ترجمه است، پس بازبینی مهر تاییدی بر ترجمه نهایی و امری لازم است و البته تجدید نظر با ویرایش و بازبینی و .. متفاوت است. هر مترجمی موظف است تمام تلاش خود برای ارایه بهترین کار به کار گیرد. رفع ایراد‌های اصلی با مترجم است و ویرایش باید توسط شخص دومی انجام شود. چرا که خود مترجم اشتباهات خود را متوجه نمی‌شود. تفاوت نمونه خوانی یا Proofreading و ویرایش نیز همین جا مشخص می‌شود.
وی افزود: به عنوان مثال شرکت مایکروسافت در چهار مرحله بومی سازی را انجام می‌دهد؛ ترجمه، ویراستاری، نمونه خوانی و بازبینی و مرور. در مرحله آخر که کاربر نهایی، متن را مطالعه می‌کند شخص لزوما نباید زبان دان باشد بلکه باید سواد دار باشد تا قابل فهم بودن متن را تایید کند.
بیکیان تصریح کرد: البته این مسئله باز هم به میزان هزینه‌ای که تعیین می‌شود وابسته است. نکته‌ای که نباید فراموش کنیم این است که ترجمه، سند رسوایی یا افتخار ما است.
ترجمه ارزآوری بالایی دارد
بیکیان به دو نوع خلا قانونی در زمینه ترجمه اشاره کرد و گفت: در سال 1376 که برای چاپ ترجمه اولین کتابم اقدام کردم، مجبور بودم از مترجم بنامی بخواهم برای کتابم مقدمه بنویسد و این مشکلی است که ما هنوز هم کم و بیش با آن درگیریم. باید کسانی یا مرجعی را به عنوان داور یا ارزیاب کیفی داشته باشیم تا این مسئله رفع شود. هر مترجمی اگر هرچند تازه کار باید به شرط شایستگی بتواند کتاب و اثر خود را به چاپ برساند.
وی افزود: مسئله دیگر اختلاف نظر بین مترجم، مشتری و حتی ویراستار است. برای این مسئله نیز به حکم و داوری اشخاصی حقیقی یا حقوقی لازم است تا به عنوان مرجعی برای داوری بین دعوی قرار گیرد. در انجمن صنفی تهران نیز فعالیت‌هایی تحت عنوان حقوق و تکالیف مترجم انجام شده اما به نطرم جا دارد ما در این مورد در منشور حقوقی کشورهای دیگر، قوانین موجود را جستجو کنیم و با بومی سازی از آن‌ها بهره ببریم.
این مترجم ادامه داد: نکته دیگر حق تالیف است که گاها شامل سه نفر هم می‌شود؛ مترجم، مشتری و مولف اصلی متن مبدا. همانطور که برای رسیدگی به هر مشکلی در زمینه‌های مختلف مثل پزشکی و... دادگاه تخصصی داریم باید برای مشکلات مربوط به این مسئله نیز دادگاه و داور وجود داشته باشد.
بیکیان گفت: اگر تلاشی که انجمن صنفی تهران انجام داده است را در اصفهان و همچنین در شهرستان‌های دیگر عملی کنیم به این معنی که هم مترجمان نرخ‌های پایین را قبول نکنند هم مشتری‌ها بدانند که تعریف ترجمه خوب چیست، به نفع طرفین خواهد بود.
وی تصریح کرد: ترجمه ارزآوری بالایی دارد و شایسته است بهتر از این به آن پرداخته شود. اگر ما شعبه‌ای از تهران باشیم از حمایت بهتری هم برخوردار خواهیم بود. از طرفی موجب انسجام بهتری در کار می‌شود.