سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: احتمالا فکر می‌کنید اولین نوبلیست عجیب غریب تاریخ سیاستمدار معروف انگلیسی وینستون چرچیل باشد، اما نه تاریخ حواشی نوبل مطول‌تر از این حرف‌هاست. هر چند خیلی‌ها هنوز هم فکر می‌کنند چرچیل برنده نوبل صلح شده بوده؛ اما نه واقعیت دارد: آقای چرچیل برنده نوبل ادبیات شده بود. به اسامی عجیب غریب نوبلیست دست کم 20 عنوان دیگر می‌شود اضافه کرد. پرداختن به جزئیات حواشی نوبل مجال بسیار مفصلی می‌طلبد چرا که جایزه ادبی نوبل دست کم هر پنج سال با اعطای جایزه به یک کاراکتر عجیب به حواشی‌ای که همیشه دور و برش هست دامن می‌زند. اما در این مجال اندک بد نیست اشاره‌ای کنیم به اینکه نوبل خیلی اوقات با انتخابات عجیبش از اعتبار خود در میان مخاطبان حرفه‌ای ادبیات کم می‌کند.
آخرین انتخاب نوبل پیش از آنکه انتخابی ادبی باشد؛ انتخابی غیرادبی و البته تا حدودی سیاسی بوده است. گویا اعضای آکادمی نوبل سر عناد با روسیه هم شده گفتند این جایزه را ببخشیم به الکسیویچ؛ نویسنده‌ای که ابدا کارنامه درخشانی در حوزه ادبیات ندارد. کافی است سری بزنید به گوگل و اسم لاتین ایشان را جست و جو کنید. اما آکادمی نوبل از این کارها زیاد می‌کند.
سِلما لاگرلوف را می‌شناسید. این نویسنده سوئدی اولین زن برنده جایزه نوبل در ادبیات است. و البته که سوئدی هم هست. بد نیست بدانید که 5 سال بعد از دریافت نوبل به عضویت آکادمی سوئد هم درآمد.
"ورنر فون هایدنشتام" را چه، می‌شناسید؟ او هم سوئی است... او هم برنده نوبل ادبیات در سال 1916 است و البته که 4 سال پیش از دریافت نوبل یعنی در سال 1912 به عضویت آکادمی سوئد درآمده بود.
"اریک اکسل کارلفلدت" نوبلیست بعدی سوئدی است. او استثنائا بعد از مرگش صاحب نوبل شد؛ در سال 1931. باز هم اجازه دهید بنویسیم که او هم از سال 1904 عضو آکادمی نوبل بود.
پار فابیان لاگرکویست هم نمی‌شناسید، نه؟ معلوم است نوبلیست‌های سوئدی اصلا بنام نیستند. اما خب ایشان هم برنده نوبل در سال 1951 شد. لازم است به این هم اشاره کنیم که او هم استثنائا سوئدی و استثنائا از سال 1949 تا سال 1974 عضو آکادمی نوبل بود.
دیگر ازتان نمی‌پرسیم و مطمئنیم برندگان سوئدی نوبل 1974 را نمی‌شناسید: "هری مارتینسون" و "ایونید جانسون". این دو نفر هم استثنائا عضو آکادمی بودند.
گویا تنها برنده سوئدی نوبل که عضو آکادمی نبوده توماس گوستا ترانسترومر بوده. نویسنده و شاعری که همین امسال درگذشت. هر چند از این موضوع هم چندان مطمئن نیسیتم.
نوبل 2015 و روزنامه نگاری به نام سوتلنا الکسیویچ
برنده نوبل 2015 هم همچون بسیاری از نوبلیست‌های سال‌های مختلف، سوال بزرگی برای مخاطبان ادبیات به وجود آورد. اینکه چرا واقعا جایزه هفت میلیارد تومانی و معتبر جهانی نوبل از آن روزنامه نگاری بشود که نمی‌توان او را نویسنده‌ای تراز اول، یا رمان نویس، داستان کوتاه نویس یا شاعر دانست. الکسیویچ روزنامه نگاری محقق است که همیشه دست به نوشتن آثاری مستند و غیر داستانی زده است که البته به لحاظ کمی نیز صاحب آثار زیادی نیست.
سوتلنا الکسیویچ برنده نوبل سال 2015 بیش از همه ژورنالیستی مستندگراست تا نویسنده آثار داستانی و ادبی. بیشتر کتاب‌های او هم - که البته پر شمار نیست- آثاری درباره جنگ و علیه سیاست‌های روسیه است.
فهرست اسامی برندگان جایزه نوبل ادبیات از سال 1901 تا امروز
۱۹۰۱ سولی پرودوم از فرانسه ۱۹۰۲ تئودور مومسن از آلمان ۱۹۰۳ بیورنستیرن بیورنسون از نروژ ۱۹۰۴ فردریک میسترال از فرانسه و خوزه اچه‌خارای ای ایزاگیره از اسپانیا ۱۹۰۵ هنریک سینکیه‌ویچ از لهستان ۱۹۰۶ جوسوئه کاردوچی از ایتالیا ایتالیا ۱۹۰۷ رودیارد کیپلینگ از بریتانیا ۱۹۰۸ رودولف کریستف یوکن از آلمان ۱۹۰۹ سلما لاگرلوف از سوئد ۱۹۱۰ پال هیزه از آلمان ۱۹۱۱ موریس مترلینک از بلژیک ۱۹۱۲ گرهارد هاپتمان از آلمان ۱۹۱۳ رابیندرانات تاگور از هند ۱۹۱۵ رومن رولان از فرانسه ۱۹۱۶ ورنر فون هایدنشتام از سوئد ۱۹۱۷ کارل آدولف گیلروپ و هنریک پونتوپیدان از دانمارک ۱۹۱۸ کسی موفق به دریافت جایزه نشد ۱۹۱۹ کارل اشپیتلر از سوئیس ۱۹۲۰ کنوت هامسون از نروژ ۱۹۲۱ آناتول فرانس از فرانسه ۱۹۲۲ خاسینتو بناونته از اسپانیا ۱۹۲۳ ویلیام باتلر ییتس از ایرلند ۱۹۲۴ ولادیسلاو ریمونت از لهستان ۱۹۲۵ جورج برنارد شاو از ایرلند ۱۹۲۶ گراتزیا دلدا از ایتالیا ۱۹۲۷ هانری برگسون از فرانسه ۱۹۲۸ زیگرید اوندست از نروژ ۱۹۲۹ توماس مان از آلمان ۱۹۳۰ سینکلر لوئیس از آمریکا ۱۹۳۱ اریک آکسل کارلفلدت از آلمان ۱۹۳۲ جان گلسورتی از بریتانیا ۱۹۳۳ ایوان بونین از اتحاد جماهیر شوروی سابق ۱۹۳۴ لویجی پیراندلو از ایتالیا ۱۹۳۶ یوجین اونیل از آمریکا ۱۹۳۷ روژه مارتن دو گار از فرانسه ۱۹۳۸ پرل باک از آمریکا ۱۹۳۹ فرانس امیل سیلانپا از فنلاند ۱۹۴۴ یوهانس ویلهلم ینسن از دانمارک ۱۹۴۵ گابریلا میسترال از شیلی ۱۹۴۶ هرمان هسه از سوئیس ۱۹۴۷ آندره ژید از فرانسه ۱۹۴۸ تی‌اس الیوت از آمریکا ۱۹۴۹ ویلیام فاکنر از آمریکا ۱۹۵۰ برتراند راسل از بریتانیا ۱۹۵۱ پار لاگرکویست از سوئد ۱۹۵۲ فرانسوا موریاک از فرانسه ۱۹۵۳ سر وینستون چرچیل از بریتانیا ۱۹۵۴ ارنست همینگوی از آمریکا ۱۹۵۵ هالدور لاکسنس از ایسلند ۱۹۵۶ خوان رامون خیمه‌نز از اسپانیا ۱۹۵۷ آلبر کامو از فرانسه ۱۹۵۸ بوریس پاسترناک که البته جایزه را نپذیرفت از اتحاد جماهیر شوروی سابق ۱۹۵۹ سالواتوره کازیمودو از ایتالیا ۱۹۶۰ سن-ژون پرس از فرانسه ۱۹۶۱ ایوو آندریچ از یوگوسلاوی ۱۹۶۲ جان اشتاینبک از آمریکا ۱۹۶۳ گیورگوس سفریس از یونان ۱۹۶۴ ژان پل سارتر که او هم جایزه را نپذیرفت از فرانسه ۱۹۶۵ میخائیل شولوخوف از اتحاد جماهیر شوروی سابق ۱۹۶۶ شموئل یوسف آگنون از اسرائیل ونلی زاکس از سوئیس ۱۹۶۷ میگل آنخل آستوریاس از گواتمالا ۱۹۶۸ یاسوناری کاواباتا از ژاپن ۱۹۶۹ ساموئل بکت از ایرلند ۱۹۷۰ آلکساندر سولژه‌نیتسین از اتحاد جماهیر شوروی سابق ۱۹۷۱ پابلو نرودا از شیلی ۱۹۷۲ هاینریش بل از آلمان (آلمان غربی سابق) ۱۹۷۳ پاتریک وایت از استرالیا ۱۹۷۴ ایویند جانسون و هاری مارتینسون از سوئد ۱۹۷۵ یوجنیو مونتاله از ایتالیا ۱۹۷۶ سال بلو از کانادا ۱۹۷۷ ویسنته آله‌ایخاندره از اسپانیا ۱۹۷۸ ایساک باشویس زینگر از آمریکا ۱۹۷۹ اودیسیاس الیتیس از یونان ۱۹۸۰ چسلاو میلوش از لهستان ۱۹۸۱ الیاس کانتی از بریتانیا ۱۹۸۲ گابریل گارسیا مارکز از کلمبیا ۱۹۸۳ ویلیام گلدینگ از بریتانیا ۱۹۸۴ یاروسلاو زایفرت از جمهوری چک ۱۹۸۵ کلود سیمون از فرانسه ۱۹۸۶ آکینوانده اولووله سوینکا از نیجریه ۱۹۸۷ جوزف برودسکی از اتحاد جماهیر شوروی سابق ۱۹۸۸ نجیب محفوظ از مصر ۱۹۸۹ کامیلو خوزه سلا از اسپانیا ۱۹۹۰ اکتاویو پاز از مکزیک ۱۹۹۱ نادین گوردیمر از آفریقای جنوبی ۱۹۹۲ درک والکوت از سنت لوسیا ۱۹۹۳ تونی موریسون از آمریکا ۱۹۹۴ کنزابورو اوئه از ژاپن ۱۹۹۵ شیموس هینی از ایرلند ۱۹۹۶ ویسلاوا شیمبورسکا از لهستان ۱۹۹۷ داریو فو از ایتالیا ۱۹۹۸ ژوزه ساراماگو از پرتغال ۱۹۹۹ گونتر گراس از آلمان ۲۰۰۰ گائو تسینگجیان از چین ۲۰۰۱ وی. اس. نایپل از ترینیداد و توباگو ۲۰۰۲ ایمره کرتس از مجارستان ۲۰۰۳ جان مکسول کوئتزه از آفریقای جنوبی ۲۰۰۴ الفریده یلینک از اتریش ۲۰۰۵ هارولد پینتر از بریتانیا ۲۰۰۶ اورهان پاموک از ترکیه ۲۰۰۷ دوریس لسینگ از بریتانیا ۲۰۰۸ ژان-ماری گوستاو لو کلزیو از فرانسه ۲۰۰۹ هرتا مولر از آلمان ۲۰۱۰ ماریو بارگاس یوسا از پرو ۲۰۱۱ توماس ترانسترومر از سوئد ۲۰۱۲ مو یان از چین ۲۰۱۳ آلیس مونرو از کانادا ۲۰۱۴ پاتریک مودیانو از فرانسه
باز هم گمانه‌زنی
آکادمی نوبل همچون گذشته لیستی از نامزدهای این جایزه اعلام نمی‌کند و اسامی که اصولا به عنوان نامزدهای احتمالی این جایزه اعلام می‌شود بیش از همه بر مبنای حدس و گمان‌های کارشناسان است. ممکن است گمانه زنی‌ها -همچنان که سنوات گذشت- نام‌هایی را برجسته کنند، اما معمولا برنده نوبل ادبیات این نام‌ها نیستند.
امسال نیز گمانه‌ها روی نویسندگانی آسیایی، آفریقایی، آمریکایی و اروپایی است. در میان این اسامی نام‌های بسیاری است از جمله اسماعیل کاداره از آلبانیا، آسیه جبار از الجزایر، کو اون از کره جنوبی، دیوید گراسمن و ریچارد فورد آمریکایی، علی احمد سعید مشهور به آدونیس از سوریه، نگوگی وا تیونگو از کنیا و نورالدین فرح نویسنده سومالیایی.
اما میلان کوندرا، فیلیپ راث و هاروکی موراکامی همچون سال گذشته احتمالا مهم‌ترین این اسامی باشند.
نوبل ادبیات فردا 13 اکتبر (22 مهرماه) معرفی خواهد شد.