سرویس تجسمی هنرآنلاین: نوزدهمین حراج کریستیز خاورمیانه چنین روزى در هفته قبل در دبی برگزار شد، این حراجی همچون همیشه نظرها را به خود جلب کرد و به طبع با حرف و حدیثهایی هم همراه شد که خود بیانگر تاثیر این حراجى بر اقتصاد هنر منطقه و حال و آینده هنرمندانی ست که آثارشان در آن حضور دارد و حتى ندارند!
بدون تردید از همین منظر اطلاع از جزییات حراج نوزدهم کریستیز میتواند جالب توجه باشد. لذا نگاه موشکافانه و دوباره‌ای به کریستیز نوزدهم تقدیم تان مى کنیم:
- ایران 34 اثر، لبنان 29 ، مصر 22 ، سوریه 16
در این دوره از حراج خاورمیانه 121 اثر از 77 هنرمند از هشت کشور ایران، لبنان، مصر، فلسطین، عراق، سوریه، سودان و مراکش ارائه شد.
ایران با ارائه 34 اثر از 20 هنرمند پیشتاز این دوره بود و لبنان با 29 اثر از 16 هنرمند، مصر با 22 اثر از 14 هنرمند، سوریه با 16 اثر از 9 هنرمند، عراق با 10 اثر از 10 هنرمند، مراکش با چهار اثر از دو هنرمند و در نهایت سودان با یک اثر از یک هنرمند در حراج نوزدهم کریستیز دبی شرکت داشتند.
غیر از پیشتازى بلامنازع ایران از حیث حضور آثار و هنرمند، دیگر نکته جذاب و قابل ملاحظه عدم حضور ترکیه بود که شاید از تغییر رویه اى نزد برگزارکنندگان حراج حکایت داشته باشد و بعدها مى توان درباره آن قضاوت کرد و البته عدم حضور اثر هنرى از امارات که میزبان حراج خانه کریستیز در منطقه است و گویا همچنان در حسرت هنرمندى که بتوان کارش را در حراجى شرکت داد هست.
- رقم عجیب 33 اثر به فروش نرسیده !
مجموع فروش این دوره از حراج کریستیز به رقم هفت میلیون و 162 هزار و 375 دلار آمریکا رسید. به شهادت فهرست منتشر شده از سوی سایت کریستیز، ایران علاوه بر آنکه در میان 10 اثر گرانقیمت این دوره 8 جایگاه را به خود اختصاص داده است در مجموع فروش خود به رقم جالب توجه 3 میلیون و 213 هزار دلار دست یافت که تقریبا نیمی از کل فروش این دوره از حراج است. ذکر این نکته نیز ضروری است که از 121 اثر شرکت کننده در این حراج 88 اثر فروخته شده و 33 اثر به فروش نرسیده که مى توان آن را رقم بالایى دانست. در ضمن سهم ایران در میان فروش نرفته ها هفت اثر است،
- ایرانیها چقدر بالاتر از قیمت پایه فروختند؟
نکته جالب توجه اینجاست که همه 27 اثر فروخته شده ایران با افزایش قابل توجهى نسبت به قیمت پایه چکش خورده اند؛ در این میان رشد 150 درصدی قیمت تابلوی درختها اثر سهراب سپهری و افزایش بیش از ١٠٠ درصدی آثار حسین زنده رودی و فرهاد مشیری نشان می‌دهد که آثار هنری هنرمندان ایرانی همچنان در میان خریداران و مجموعه داران خاورمیانه پرطرفدار هستند.
چنین رشدى مختص آثار گران قیمت ایرانى نبودند بلکه به جز تابلوی نقاشی "هر رو نقرهای، هر شب آبی" از رضا درخشانی که با قیمت پایه 50 هزار دلار فروخته شد باقى آثار با پیشنهاداتى فراتر از قیمت کمینه چکش خوردند؛ این فاکتورى بسیار مهم در ارزیابى میزان موفقیت یک اثر در حراج است.
- گرانترین هنرمند کریستیز نوزدهم کیست ؟
گرانترین اثر این دوره از حراج به هنرمند فقید مصرى تعلق داشت : "زن سیاهپوست کنار پنجره" عنوان نقاشی از محمود سعید است که به مبلغ 665 هزار دلار به فروش رسید. این اثر که در سال 1926 خلق شده است زنی سیاهپوست را نشان می‌دهد که با لباس تابستانی طلایی رنگ و دستاری به رنگ آبی در کنار پنجره‌ای با دورنمای معماری شمال آفریقا نشسته و در حالیکه یک دست را زیر چانه قرار داده با نگاهی غمگین به مخاطب چشم دوخته است.
محمود سعید بعد از پرویز تناولى دومین رکورددار فروش در حراج کریستیز دوبى است، نقاشى از او در چند دوره پیش به رکورد دو میلیون و ١٠٠ هزار دست یافت؛ بنا به نوشته کاتالوگ کریستیز محمود سعید متولد 1897 است که در سال 1964 زندگى را بدرود گفت، او بیش از آنکه هنرمندى مدرنیست باشد، هنرمندى رئالیستى هم دوره کمال الملک است؛ گفته مى شود محمود سعید هنرمندی است که توانست در هنر کلاسیک مصر انقلابی به پا کند و این روزها بسیاری از جوانان پیرو راه او هستند. او در الکساندریا، دومین شهر بزرگ مصر به دنیا آمد و سوژه بسیاری از نقاشی‌هایش وامدار زادگاهش است. دستاوردهای این هنرمند راه را برای بسیاری از هنرمندان باز کرد و باعث شد که این قشر برای بالابردن دانش خود در زمینه رنگ، فرم و تکنیک بیش از پیش تلاش کنند. امروزه بسیاری از آثار این هنرمند در موزه هنر مدرن در خانه اپرای هایرو نگهداری شده و به نمایش درمیآید. خانواده محمود سعید پس از مرگ این هنرمند چندین اثرش را به وزارت هنر کشور مصر اهدا کردند. همچنین خانه او در الکساندریا چند سال در حال بازسازی بود تا به موزه محمود سعید تبدیل شود.
در ضمن نباید فراموش کرد محمود سعید در حالى حائز گران ترین هنرمند این دوره شده که مجسمه ساز بزرگ ایران،پرویز تناولى معتبرترین غایب این دوره محسوب مى شود.
- آنها که بودند، آنها که نیستند...
از مجموع 77 هنرمندى که آثارشان در کریستیز نوزدهم چکش خورد 40 هنرمند در قید حیات نبودند که البته مهمترین آنها محمود سعید و سهراب سپهری هستند که بیشترین ارقام این حراجی را به خود اختصاص دادند. از میان هنرمندان ایرانی درگذشته علاوه بر سپهرى آثاری از زنده یادان فریده لاشایی، حسین کاظمی ، بهجت صدر، بهمن محصص و لیلی متین دفتری هم در حراج ارائه شدند؛ بدیهى ست آثار هنرمندان درگذشته مورد توجه خاص اند و با قیمت هاى بیشتری عرضه و احتمالا خریدارى مى شوند؛ لذا حضور شش هنرمند فقید از ایران و 33 هنرمند درگذشته از کشورهاى عرب مى توانست موقعیت برترى خوبى در فروش به آنها دهد که با این وجود ایران موفقیت قابل ملاحظه اى از آن خود کرد.
- فقط 15 جوان!
اما هنرمندان جوان در این دوره از حراج کریستیز چندان حضور پرنگى نداشتند و روی هم رفته تعداد آنان به 15 نفر هم نمیرسید. بیشتر هرمندان این دوره را پیشکسوتان تشکیل میدادند؛ حتى در کریستیز هجدهم آثار هنرمندان جوان بیشتر بود و این هنرمندان کارهای خود را با قیمتهای خوبی نیز به فروش رساندند اما مشخص نیست که مسئولان کریستیز با درنظر گرفتن چه المانهایی آثار هنرمندان جوان را در این دوره کمتر انتخاب کردهاند و آیا روند حضور جوانان در کریستیز بیستم نیز همین قدر کمرنگ خواهد بود یا خیر؟!
این در حالى ست که به طور مثال افشین پیرهاشمى با فروش 44 هزار دلارى شاهد مثال خوبى ست که جوانان هم مى توانند به فروش هاى خوبى دست یابند و یا ایمن بعلبکى فلسطینى دیگر نمونه موفق است؛ امیدواریم کریستیز خود را از موهبت انرژى جوانى محروم نکند.
- شایعه تکرارى
کریستیز نوزدهم در حالى به پایان رسید که در ایران شایعه تکرارى جعلى بودن یک اثر خبرساز شد، فارغ از صحت و سقم این خبر، نکته مهم این است که عرب ها با انبوهى از هنرمندان درگذشته حتى یک بار کریستیز را دچار چنین چالش هایى نکرده اند اما تقریبا هنر ایران در هر دوره با القاى چنین شبهاتى تلاش دارد مارکت قدرتمند خود را به مخاطره اندازند؛ شاید لحن این جمله با طنزى همراه است اما این واقعیتى ست که به طور عینى وجود دارد. در حالى که بازار هنر منطقه خود را آماده ٢٠ مین دوره کریستیز دبى در آوریل پیش رو مى کند، هنر ایران باید چاره اندیشى کند که با تکرار مکرر این شائبه ها باید چه کرد؟ راه حل این مشکل نباید چندان دشوار باشد.