به گزارش هنرآنلاین به نقل از روابط عمومی دهمین جشنواره تئاتر رضوی؛ در اولین میزگرد همایش ملی گفتمان تئاتر دینی که عصر روز یکم مرداد در بجنورد برگزار شد، مهرداد رایانی مخصوص، اعظم بروجردی، محمد ابراهیمیان و مهدی نصیری درباره "شاخصه‌های تئاتر دینی و مذهبی پیش و بعد از انقلاب اسلامی" به بحث و اظهار نظر پرداختند.
تئاتر دینی نباید فرمایشی باشد
در این میزگرد، محمد ابراهیمیان با بیان اینکه تئاتر دینی، موضوعی من درآوردی نیست و از دوران‌های گذشته وجود داشته است، به نمایش‌های کاتولیک‌های دوره رنسانس اشاره کرد و گفت: متاسفانه تعریفی که از تئاتر دینی داده میشود باعث خواهد شد گروهی در مقابل آن گارد بگیرند.
او ریل‌گذاری‌های خاص برای تئاتر را موجب مسدود شدن آزادی و خلاقیت هنرمند تئاتر که باورهای خاصی دارد و مومن به مذهب شیعی است، دانست؛ به این دلیل که ممکن است سلایق و نحوه برخوردها با یک موضوع مذهبی متفاوت باشد.
ابراهیمیان با تاکید بر اینکه تئاتر دینی در کنار آزادی و رهایی انسان هنرمند به وجود می‌آید، ادامه داد: تئاتر دینی نباید فرمایشی باشد؛ این نوع تئاتر نباید هدایت بلکه باید حمایت شود.
او درباره تعزیه، نقطه ضعف آن را سواد اندک تعزیه‌نویسان دانست و گفت: اگرچه تعزیه‌نویسان سواد موسیقیایی خوبی داشتند ولی دایره واژگان آن اندک بوده؛ با این حال مخاطب خود را داشته‌اند زیرا تعزیه امری خودجوش است.
این نویسنده تئاتری با اشاره به اینکه پیش از انقلاب برای تئاتر دینی، تعریفی جز تعزیه نداشتیم، تصریح کرد: با این وجود در شرایط آن هنگام نیز تئاتر ضددینی وجود نداشت؛ زیرا جامعه ایرانی هرگز تحمل اینکه به باورهای و آرمان‌های او توهین شود را ندارد و حتی اگر جرقه‌هایی از تئاتر دینی و مذهبی قبل از انقلاب زده می‌شد، حتما شهرستانی‌ها هم مخاطب آن می‌شدند؛ چراکه کسی به این موضوع دیکته نمی‌کرد و مرزبندی بین انواع مختلف تئاتر نبود و افراد مخلصانه اعتقادات خود را بروز می‌دادند.
خداوند یکی از شخصیت‌های اصلی نمایش دینی است
همچنین اعظم بروجردی با انتقاد از اینکه بعد از 35 سال هنوز به یک تعریف مشترک و آنچه مورد قبول همه باشد از تئاتر دینی نرسیده‌ایم، گفت: نمایش‌هایی هم که در این عرصه به اجرا درمی‌آید، آنچه را مورد انتظار بوده برآورده نکرده است.
وی با بیان اینکه در بحث تئاتر دینی، محتوای آن حائز اهمیت است، به تعریف دین پرداخت و افزود: دین آمده تا مسیری را ترسیم کند که انسان بر اساس آن به رشد و تعالی برسد و از محدود بودن به نامحدود بودن برسد و حتی با عبور از آدمیت خود، مقام خلیفه اللهی را کسب کند.
این نویسنده و کارگردان تئاتر با این توضیح که تئاتر دینی محدود نیست بلکه باید در یک گستره دیده شود، بیان کرد: تئاتر دینی علاوه بر اینکه رنگ و بوی بومی گرفته است، باید دارای قانون باشد و عوامل و دست اندرکاران اجازه نداشته باشند هرچیزی را به نمایش درآورند چرا که تئاتر دینی، تئاتر باخداست؛ یعنی یکی از شخصیت‌های اصلی نمایش دینی خداوند است.
بروجردی در ادامه، تعزیه را نمایشی دانست که همه مواد لازم را برای تئاتر شدن دارد و گفت: عناد برخی و کم کاری عده‌ای که به تعزیه اعتقاد دارند، باعث شده تا تعزیه به عنوان تئاتر شناخته نشود و متاسفانه تدابیری اندیشیده نشده که این نمایش ملی مورد بازنگری قرار گرفته و به تئاتر تبدیل شود.
برای موفقیت در عرصه تئاتر دینی باید به جای ریل گذاری، جریان‌های دلی ایجاد شود
مهرداد رایانی مخصوص نیز بحث خود را با بررسی استراتژی متولیان قبل و بعد از انقلاب اسلامی برای تئاتر دینی آغاز کرد و گفت: پیش از انقلاب، مردم خودشان برای تئاتر دینی وارد عمل می شدند و اگر گروههایی می خواستند در این زمینه کار کنند، هیچ مشکلی از نظر مالی و حاکمیتی نداشتند در حالیکه امروزه شاهد آن هستیم که دولت سرمایه گذاری هم میکند ولی تئاتر دینی به سمت آن هدف اصلی خودش نمی رود.
او افزود: هرکجا حاکمیت در حوزه تئاتر وارد می شود، زمانی که به مرحله تصمیم گیری می رسد روحیه دیوزیونیستی را که در تئاتر وجود دارد، تحریک می کند و آن را به سمتی دیگر می برد.
این نویسنده و کارگردان تئاتر با بیان اینکه هنرمندان تئاتر همواره نسبت به جریان جاری واکنش داشته اند که آن را به انواع مختلف نمایش می دهند، ادامه داد: وقتی حاکمیت روی تئاتر دست می گذارد، یعنی برجسته شدن وجه عقلانی؛ در حالیکه هنگامی که هنرمند در این عرصه کار می کند، وجه شور و مستی و عاشقانه پررنگ می شود.
او درخصوص ریل گذاری در عرصه تئاتر توضیح داد: ریل گذاری در تئاتر به آن معناست که هرآنچه حاکمیت می گوید و همه چیز باید در این راستا حرکت کند؛ در حالیکه اگر می خواهیم در عرصه تئاتر دینی موفق باشیم، باید به جای ریل گذاری و مرزبندی، جریان های دلی آغاز و ایجاد شود و اینگونه ریل گذاری ها از جنبش های درون مردم آغاز میشود.
رایانی با این پرسش که آیا دولت برای شکل گیری تکیه ها مانیفست و استراتژی خاصی درنظر دارد یا اینکه مردم خودشان تدارک آن را می بینند، یادآوری کرد: در شرایط امروزی، ریل گذاری خاصی برای برپایی چنین مراسمی شکل نمی گیرد؛ جز آنکه نیروی انتظامی برای برگزاری نظم وارد عمل می شود ولی در جزئیات اجرای آن دخالتی ندارد.
به سختی می‌توان برای تئاتر دینی، شاخصه ای تعریف کرد
در ادامه مهدی نصیری با بیان اینکه تعریف مشخص و علمی از تئاتر دینی وجود ندارد درحالیکه تعابیر بسیاری وجود دارد، گفت: در چنین حالتی، به دلیل آنکه این حوزه از تئاتر در قالب و چارچوب خاصی محدود نمی شود، به دشواری می توان برای آن شاخصه ای تعریف کرد و عدم ارائه تعریف مشخص در این خصوص باعث شده تا پس از مدت زمانی، مردم از آن جدا شوند و تئاتر مذهبی نیز در نشان دادن خودش دچار ضعف شود.
او ادامه داد: به همین دلیل بود که از زمانی، جشنواره ها به کمک آمدند و می خواستند با تولیدات بیشتر و برگزاری سمینارها و همایش ها این عرصه را مورد حمایت و توجه بیشتر قرار دهند و البته در برخی جشنواره ها نیز کارهایی به روی صحنه رفت که بسیار خوب بود و همچنین برخی آثار نیز به نمایش درآمد که از اگرچه مورد استقبال مخاطبان قرار گرفته بود ولی باز هم به تعیین متر و معیاری برای تئاتر دینی نرسید.
این منتقد تئاتر آسیب جدی این حوزه را نبود تعریف از تئاتر دینی و نامشخص بودن فاکتورهای آن دانست و تاکید کرد: باید بر اساس گستره مخاطبان، چنین تعاریفی را مشخص کرد که این امر نیاز به تحقیق و پژوهش تخصصی دارد.
مهدی نصیری بیان کرد: اگر اصطلاحی تحت عنوان "تئاتر دینی" شکل می گیرد باید دید آیا فایده ای برای تئاتر دارد یا خیر؛ اگر ثمری ندارد که باید جمع شود ولی اگر امری مفید فایده است، باید دارای تعاریف و چارچوب های مشخص باشد؛ با این حال تصمیم گیری درباره این مساله قطعا به تحقیق و پژوهش نیاز دارد.
یادآوری می شود در همایش ملی گفتمان تئاتر دینی که در روزهای یکم و دوم مردادماه 94 به دبیری نصرالله قادری برگزار میشود، علاوه بر هنرمندانی مانند مسعود رایگان، اصغر همت، حسین مسافر آستانه، قطب الدین صادقی، سیروس همتی، محمد ابراهیمیان، اعظم بروجردی، محمحسین ناصربخت، حسین فرخی و آرش دادگر، نمایندگانی از استانهای مختلف کشور نیز در بجنورد حضور به هم رسانده و در جلسات سخنرانی و میزگردهای این همایش شرکت دارند.
انتهای پیام/