سرویس سینمایی هنرآنلاین: تریلر سیاسی "زد" با بازی ایو مونتان، ایرنه پاپاس و ژان-لویی ترنتینیان در سال 1969 از روی رمانی به همین نام به قلم واسیلیس واسیکوس ساخته شد. فیلمنامه را کنستانتین کوستا-گاوراس کارگردان فرانسوی/یونانی با همکاری خورخه سمپرون نویسنده اسپانیایی نوشت و خودش آن را کارگردانی کرد.
این فیلم روایتی داستانی از ترور گریگوریس لامبراکیس سیاستمدار چپ‌گرای یونانی به دست نیروهای راست‌گرا در 1963 و تحقیقات یک قاضی دادگاه بخش درباره این قتل است. نقش لامبراکیس را مونتان و نقش قاضی را ترنتینیان بازی کرد و پاپاس به نقش هلن همسر لامبراکیس ظاهر شد.
"زد" اولین تامل کوستا-گاوراس درمورد قدرت و اولین فیلم سه‌گانه سیاسی او بود که دو فیلم دیگرش "اعتراف" (1970) و "حکومت نظامی" (1973) هستند.
"زد" در جشنواره فیلم کن جایزه داوران را برد و ترنتینیان برنده جایزه بهترین بازیگر مرد شد. این فیلم بعدا جوایز اسکار بهترین فیلم غیرانگلیسی‌زبان و بهترین تدوین را برد و نامزد اسکار بهترین فیلم هم بود. خود کوستا-گاوراس در بخش اسکار بهترین کارگردان و بهترین فیلمنامه اقتباسی نامزد شد.
نسخه ترمیم‌شده "زد" روز دوشنبه در بخش کلاسیک‌های کن روی رفت، بخشی که کوستا-گاوراس مهمان افتخاری آن است.
کوستا-گاوراس در گفت‌وگو با وبسایت جشنواره کن در پاسخ این پرسش که ایده ساخت "زد" از کجا آمد، گفت: ایده فیلم از کودتای سرهنگ‌ها در یونان در 1967 گرفت. بلافاصله احساس کردم برایم خیلی مهم است که فیلمی درباره این کودتای نظامی بسازم. این ایده را با چارچوب رمان واسیلیس واسیکوس مرتبط کردم. درباره فیلمنامه با خورخه سمپرون صحبت کردم و او بلافاصله پذیرفت که در نوشتن فیلمنامه با من همکاری کند.
کارگردان فرانسوی/یونانی درباره اینکه هزینه تولید "زد" چگونه تامین شد، گفت: ما امیدوار بودیم شرکت " Productions Artistes Associés " به ما کمی پول بدهد، اما آنها از فیلمنامه خوششان نیامد. در همین حال، بازیگرانی چون ایو مونتان و ژان-لویی ترنتینیان قبول کرده بودند در فیلم بازی کنند، اما حتی حضور آنها هم چیزی را عوض نکرد. در نهایت توانستیم پول لازم را فراهم کنیم.
کوستا-گاوراس درباره تولید و فیلمبرداری "زد" گفت: مجبور شدیم به خاطر اتفاقات مه 1968 پیش‌تولید فیلم را متوقف کنیم. مشکل دیگر لوکیشن فیلمبرداری بود. کار در جنوب فرانسه غیرممکن بود و ایتالیا هم حاضر به همکاری با ما نشد. به الجزیره رفتیم و این شهر برای کا ما کاملا مناسب بود. در آنجا وزیر اطلاعات قول داد در زمینه امکانات و تکنسین‌ها به ما کمک کند.
او درباره اینکه امیدوار بود با فیلمش چه چیزی را نشان بدهد، گفت: فیلم یک جور فریاد "مرگ بر سرهنگ‌ها!" بود. "زد" به نشانه اعتراض ساخته شد. همه بازیگرانی که درگیر پروژه بودند نیز چنین ذهنیتی داشتند.
کوستا-گاوراس در پایان درباره نسخه ترمیم‌شده "زد" گفت: برای پیدا کردن رنگ‌ها و رنگ‌مایه اولیه فیلم که حاصل کار رائول کوتار فیلمبردار خیلی خوب کار بود، حدود دو ماه کار کردیم.
کوستا-گاوراس متولد 1933 در یونان است. او در دهه 1950 از یونان به فرانسه مهاجرت کرد و در آنجا در رشته حقوق مشغول تحصیل شد. او در 1956 دانشگاه را ترک کرد و در مدرسه سینمایی ایدک ثبت نام کرد. او مدتی دستیار کارگردان ژان ژیونو و رنه کلر بود و در 1965 اولین فیلم بلند داستانی‌اش با عنوان "The Sleeping Car Murders" را ساخت.
او یکی از چهره‌های محبوب کن است. کوستا-گاوراس در 1982 برای فیلم "گمشده" با بازی جک لمون برنده جایزه نخل طلای این جشنواره شد و بعدا اسکار بهترین فیلمنامه اقتباسی را برد. او در 1976 نیز یکی از داوران بخش مسابقه کن بود. "لو رفته"، "جعبه موسیقی"، "آمین"، "تبر" و "بهشت غرب است" از دیگر ساخته‌های اوست.
کوستا-گاوراس از 1982 تا 1982 رئیس سینماتک فرانسه بود و از 2007 تاکنون نیز این سمت را به عهده دارد.
شصت و هشتمین جشنواره فیلم کن 13 تا 24 مه (23 اردیبهشت تا 3 خرداد) برگزار می‌شود.
علی افتخاری