سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: امروز- بیست و نهم اردیبهشت ماه - مصادف است با روز تاسیس نهادی با عنوان فرهنگستان ایران در سال 1314 که بعدها به فرهنگستان زبان و ادب فارسی کنونی تبدیل شد. این نهاد تا سال 1333 ذیل عنوان "فرهنگستان اول" فعالیت کرد. تاسیس این نهاد را به محمدعلی فروغی ادیب و سیاست‌مدار معاصر ایرانی نسبت می‌دهند؛ نهادی که با هدف اصلاح زبان و خط فارسی به فرمان رضا شاه شروع به فعالیت کرد.
وظایف محوله
وزارت معارف و اوقاف و صنایع مستظرفه اساسنامه فرهنگستان را در شانزده ماده تنظیم کرده بود که به تصویب هیئت وزرا رسید. این وظایف عبارت بود از: ترتیب فرهنگ به قصد رد و قبول لغات و اصطلاحات در زبان فارسی، اختیار الفاظ و اصطلاحات در هر رشته از رشته‌های زندگانی، پیراستن زبان فارسی از الفاظ نامتناسب خارجی، تهیه دستور زبان، جمع آوری لغات و اصطلاحات پیشروان و صنعتگران و الفاظ و اصطلاحات قدیمی و اشعار و امثال و قصص و نوادر و ترانه‌ها و آهنگ‌های ولایتی، هدایت افکار به حقیقت ادبیات و چگونگی نظم و نثر، تشویق شعرا و نویسندگان در ایجاد شاهکارهای ادبی، تألیف و ترجمه کتب سودمند و مطالعه و اصلاح خط فارسی.
نقطه آغاز
نخستین نشست فرهنگستان را در تاریخ 12 خرداد نوشتند. جلسهای در عمارت سابق دانشکده حقوق که به ریاست محمدعلی فروغی -نخست‌وزیر وقت- برگزار شد. تا شهریور ماه 1320 تعدادی اصطلاحات فنی و علمی به وسیله فرهنگستان برگزیده و رواج داده شد که مجموعه‌ای از آن به نام " واژه‌های نو" منتشر شد.
بیش از همه در نشست‌های فرهنگستان پیگیر واژه گزینی و یافتن معادل‌هایی برای اصطلاح‌ها و واژگان خارجی بودند. کاری که در فرهنگستان زبان ادب فارسی نیز مجدانه پیگیری می‌شود. همچنین بازبینی در اصطلاحات علمی و انتشار" نامه فرهنگستان" که نخستین شماره آن در سال 1322 به سردبیری حبیب یغمایی منتشر شد، از دیگر فعالیت‌های در این مجموعه بود.
روسای فرهنگستان ، اعضای پیوسته و وابسته
ریاست فرهنگستان، به ترتیب زمانی بر عهده این افراد بود: محمدعلی فروغی (اردیبهشت ۱۳۱۴)، حسن وثوق (آذر ۱۳۱۴)، علی‌اصغر حکمت (اردیبهشت ۱۳۱۷)، اسماعیل مرآت (مرداد ۱۳۱۷)، عیسی صدیق (مهر ۱۳۲۰)، بار دیگر محمدعلی فروغی (آذر ۱۳۲۰) و حسین سمیعی (ادیب‌السلطنه) (۱۳۲۱).
همچنین اعضای پیوسته فرهنگستان عبارت بودند از: ملک‌الشعرای بهار، علی‌اکبر دهخدا، محمدعلی فروغی، ابوالحسن فروغی، سعید نفیسی، سید نصرالله تقوی، صادق رضازاده شفق، بدیع‌الزمان فروزانفر، علی‌اصغر حکمت، عبدالعظیم قریب، حسین گل‌گلاب، رشید یاسمی، غلامحسین رهنما، ادیب‌السلطنه سمیعی، عیسی صدیق، کاظم عصار، فاطمی، قاسم غنی، ابراهیم پورداوود، عباس اقبال آشتیانی، محمد حجازی، محمد قزوینی، محمد تدین، مسعود کیهان، جلال همایی، غلامعلی رعدی آذرخشی، احمد بهمنیار، حسنعلی مستشار، سرهنگ مقتدر، مصطفی عدل، علی‌اکبر سیاسی، محمود حسابی.
اعضای وابسته نیز این افراد بودند: محمدعلی جمال‌زاده، فخر ادهم، کریستن‌سن (دانمارک)، هانری ماسه (فرانسه)، یان ریپکا (چکسلواکی)، منصور بیک فهمی، علی بیک الجارم، محمد رفعت پاشا (مصر)، آرتر پوپ (آمریکا)، محمد اقبال (پاکستان)، ربتس وپولووسکی (روسیه)، ر.ا.نیکلسون (انگلستان)، هادی حسن و محمد حسنین هیکل (مصر).
نگاهی به اسامی روسا، اعضای پیوسته و اعضای وابسته فرهنگستان ایران نشان می‌دهد که اعتبار علمی این مجموعه تا چه میزان بوده است.
به نوعی می‌توان "فرهنگستان زبان و ادب فارسی" را مجموعه علمی دانست که در جهت ادامه اهداف "فرهنگستان ایران" تشکیل شد.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای "حفظ قوّت و اصالت زبان فارسی"، "پروردن زبانی مهذّب و رسا" برای بیان اندیشه‌ها، "رواج زبان و ادب فارسی"، و "ایجاد نشاط و بالندگی در زبان فارسی" در سال 1369 تاسیس شد. پیش از آن فرهنگستان ایران (فرهنگستان اول؛ ۱۳۱۴ تا ۱۳۳۳) و فرهنگستان زبان ایران (فرهنگستان دوم؛ ۱۳۴۷ تا ۱۳۶۰) بنیاد گذاشته شده بودند و بعد از این بود که این مجموعه‌ها در کسوت فرهنگستان زبان و ادب فارسی به فعالیت ادامه داد.
گردانندگان این مجموعه عبارتاند از رئیس جمهور ایران، که رئیس عالی فرهنگستان است، هیئت امنای فرهنگستان های ایران، شورای فرهنگستان (متشکّل از اعضای پیوستۀ ایرانی، اعضای پیوسته فارسی‌زبان خارجی، و اعضای وابسته)، رئیس فرهنگستان، معاون علمی ـ پژوهشی فرهنگستان، و دبیر فرهنگستان.
نخستین رئیس این فرهنگستان حسن ابراهیم حبیبی بود که هم‌زمان معاون اول رئیس جمهور ایران هم بود. دومین رئیس غلامعلی حداد عادل بود که در اواخر دوران ریاستش بر این فرهنگستان به ریاست مجلس شورای اسلامی نیز انتخاب شد. مدتی پس از انتخاب حداد عادل به ریاست مجلس، مجددا حسن حبیبی به ریاست فرهنگستان انتخاب شد. در سال ۱۳۸۷ با بیمار شدن حسن حبیبی و با دستور محمود احمدی‌نژاد رئیس جمهور وقت، غلامعلی حدادعادل دوباره بر کرسی ریاست فرهنگستان نشست.
انتهای پیام/