سرویس معماری هنرآنلاین: رخدادهای معماری قطعا رخدادهایی با سرعت بالا و دوام اندک نیست بلکه زمانی طولانی طی می‌شود تا بنایی ساخته شود و یا طرحی شهری به اجرا در آید.
از این جهت اغلب این وقایع ریشه در سال‌های پیش از 93 نیز دارند و وقایعی نیستند که ناگهان و بدون زمینه‌سازی در این سال رخ داده باشند. در این مقاله به 10 مورد از مهم‌ترین رویدادهای سال 93 که قطعا در سال 94 نیز باید منتظر ادامه آن بود، اشاره می‌کنیم.
1- حمله به بافت تاریخی شیراز
رویدادهایی که در سال گذشته در حوزه معماری رخ داد وقایعی متناقض و متضاد را به وجود آورد و به همان میزان برخوردهای متناقض و متضادی را شاهد بودیم. سالی که گذشت از سویی تخریب و از سوی دیگر ساخت و ساز‌ها در صدر جدول اخبار قرار گرفت. حمله به بافت تاریخی شیراز که از سال ۸۹ طرح آن ریخته و یک بار لغو شده بود، در شهریور امسال دوباره آغاز شد و در عرض دو ماه تیر خلاص به بافت تاریخی محله اسکندریه شیراز زده شد و از آن تنها خاطره‌ای بر جای گذاشت. برخی کار‌شناسان پروژه خیابان شاهچراغ روبروی درب مسجد شاه چراغ و حمله به بافت تاریخی شیراز را یکی از بد‌ترین نوع تخریب بافت تاریخی در ۸۰ سال پیش تا کنون نامیدند.
بخش اعظم تخریب‌های بافت تاریخی تدریجی و درون بافت اتفاق می‌افتد. در طی ۹۰ سال پیش تا کنون از حدود ۶۵۰۰ خانه تاریخی شیراز تعداد معدودی خانه باقی مانده بود که با پروژه طرح بین‌الحرمین و با همکاری شهرداری شیراز و وزارت مسکن و بافت فرسوده آن‌ها نیز به یکباره و در یک پروسه یکی دو ماهه از میان برداشته شد. در این پروژه ۱۰۰ بنا که در حدود ۲۰ خانه آن تاریخی و ثبت شده بود با خاک یکسان شد و جای آن‌ها خیابانی آسفالت شده بر جای ماند. خانه پورنواب، خانه حلی ساز، خانه اسدالله شجاعت، خانه زهرا بیگم، خانه توکلی، خانه علی یل همگی خانه‌هایی تاریخی و ثبت شده بودند که در نیمه دوم سال ۹۳ ویران شدند.
2- پروژه‌های کلان ساخت بی‌سابقه
در این سوی ماجرا ساخت‌و‌سازهای کلان و بی‌سابقه اخبار دیگری بود که جنجال‌های فراوانی را شکل داد. شورای عالی شهرسازی و معماری به پروژه‌های کلان ساخت و ساز ورود پیدا کرد و در سال ۹۳ شاهد ساخت‌و‌ساز برج‌های تجاری و مال‌های عظیمی در کلان شهر‌ها و به خصوص در تهران بودیم.
پروژه اطلس‌مال یکی از همین پروژه‌ها است که تقریبا از اوائل سال ۹۳ بر اثر تبلیغات وسیع بر سر زبان‌ها افتاد. اطلاعات فنی پروژه نشان می‌دهد، اطلس مال در جنوب پارک نیاوران با شش طبقه پارکینگ، ۱۹ طبقه واحد‌های اداری و تجاری، زیربنایی تجاری ۲۱ هزار و ۸۴۱ متر، ۳۰۰ واحد فروشگاهی و زیربنایی اداری ۲۴ هزار و ۴۵ متر و با ظرفیت یک هزار و ۴۴۰ خودرو در پارکینیگ، برنامه بلند‌مدت دیگری در حال شکل گیری است و مدیریت شهری را به سمت و سوهای دیگری می‌کشاند. کلید خوردن پروژه اطلس‌مال به معنای این بود که یکی از عظیم‌ترین پروژه‌های ساختمانی ایران کلنگ خورده است. کار‌شناسان معتقدند این پروژه به لحاظ معماری شاخصه ویژه‌ای ندارد و با وجود ایرادات قانونی که در شکل گیری و مجوز ساخت این پروژه وجود داشت که برخی موارد آن مغایر با طرح تفصیلی و قوانین شهری بود اما ساخت و سازآن همچنان ادامه دارد. این پروژه در ابتدای سال ۹۴ مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت.
3- درگذشت پدر معماری ایران
هوشنگ سیحون پدر معماری ایران در خرداد ماه سال ۹۳ در سن ۹۴ سالگی چشم از جهان فرو بست. بناهایی که به دست هوشنگ سیحون طراحی و ساخته شده‌اند به عنوان بخشی از تاریخ معماری مدرن ایران به یادگار مانده‌اند. سیحون در طول سال‌های فعالیت خود عضو شورای ملی باستان‌شناسی، شورای عالی شهرسازی، شورای مرکزی تمام دانشگاههای ایران و کمیته بین‌المللی ایکوموس، وابسته به یونسکو در پیش ازانقلاب بوده و به مدت ۱۵ سال مسؤولیت مرمت بناهای تاریخی ایران را برعهده داشت. از ویژگی‌های معماری وی تلفیق معماری مدرن با معماری سنتی ایران است. آرامگاه نادر، آرامگاه بوعلی، آرامگاه خیام و آرامگاه کمال‌الملک از آثار ماندگار وی است.
4- درخشش معماری معاصر ایران
درخشش معماران ایرانی در جوایز معمار خاورمیانه ۲۰۱۴ و سه جایزه از مجموع ۱۵ جایزه برای معماران ایرانی از دیگر اخبار مهم معماری سالی بود که گذشت. خانه شریفی‌ها با طراحی علی رضا تغابنی در بخش پروژه‌های مسکونی، ۲۵ میلیمیتری در بخش پروژه‌های اجتماعی از رضا مفاخر و یادمان شمس تبریزی در بخش پروژه‌های فرهنگی با طراحی مشترک فرشاد کازرونی، آذین سلطانی و فرناز بخشی در بهمن ماه از اخبار ویژه معماری سال بود. برنده شدن علی رضا تغابنی در جایزه معمار جایزه خاورمیانه ۲۰۱۴ باعث شد رسانه‌های بین المللی توجه‌شان به معماری معاصر ایران جلب شود.
روزنامه دیلی میل ساختمان شریفی‌ها را آینده دنیای خانه‌های مسکونی نامید که در ایران یافت شده است. این خانه سه اتاق متحرک، یک استخر و دو آشپزخانه و چند فضای تراس دارد و با فشار یک دکمه سه اتاق بیرونی رو به فضای تراس می‌چرخد. به این ترتیب خانه در فصل‌های سرد و گرم کاربرد‌های متفاوتی پیدا می‌کند. این خانه در منطقه سه و محله دروس ساخته شده است. نظرات دیگری نیز درباره خانه مطرح شد و آن اینکه این طراحی توجیه اقلیمی ندارد و پاسخ پر هزینه‌ای ایست به مسئله اقلیم.
پروژه مرکز تجاری شهر رویاهای اصفهان، اثر فرشاد مهدی‌زاده و رها اشرفی نیز به عنوان برنده گروه تجاری فستیوال جهانی معماری در سال ۲۰۱۴ انتخاب شد. در میان نامزدهای این گروه پروژه‌هایی از کشور چین، هند، روسیه، امریکا، هنگ کنگ، ترکیه و نروژ حضور داشتند و همین جایزه فستیوال جهانی معماری را از ابعاد مهمتری می‌بخشد. شهر رویا‌ها قرار است در اصفهان کلید بخورد و کار‌شناسان این طرح را همسو با معماری سنتی شهر اصفهان می‌دانند.
5 - تشکیل جامعه مهندسان معماری ایران پس از ده سال تعلیق
جامعه مهندسان معمار ایران اولین مجمع عمومی و انتخابات هیئت دبیران سال ۹۳ خود را پس از 10 سال تعلیق تشکل مستقل و صنفی و پس از برطرف کردن مشکلات و موانع زیاد تشکیل داد و در این رای گیری حمیدرضا ناصرنصیر ببیشترین آرا را از آن خود کرد. جامعهٔ مهندسان معمار ایران، به عنوان عضو شورای عالی هنر در مقر خانه هنرمندان، در اوایل دهه ۸۰ فعالیت خود را آغاز کرده بود. در آذرماه ۹۳ پس از برطرف کردن اختلافات و اساسنامه، مجمع عمومی این تشکل انتخابات هیئت دبیران جدید را در خانه هنرمندان برگزار کرد.
6- کاخ ورسای ایران تخریب می‌شود
تخریب کاخ ورسای ایران خبری بود که به شدت ارگان‌های مختلف را درگیر خود کرد. روی سخن سایت‌های خبری، شهرداری تهران، وزارت راه و شهرسازی، سازمان میراث فرهنگی، شورای شهر تهران و بخش خصوصی بود و به دنبال مسوولی می‌گشت تا بتواند این کاخ را از تخریب نجات بدهد. کاخ ثابت پاسال که پیش از انقلاب از آن ثابت پاسال، موسس تلویزیون ملی سابق ایران بود، در خیابان جردن واقع است و بزرگ‌ترین خانه تهران محسوب می‌شود.
خانه سنگی ملقب به بزرگ‌ترین خانه تهران بنایی قلعه‌مانند است که در سال ۱۳۴۰ به سبک کاخ لوپتی تریانون از کاخ‌های جانبی کاخ ورسای فرانسه ساخته شد و محلی‌ها آن را به دلیل دیوارهای سنگی ضخیمش به نام خانه سنگی می‌شناسند؛ خانه‌ای که پیش از انقلاب محل ملاقات‌های مهم سیاسی و پس از آن، مدتی محل نگهداری بزه‌کاران اجتماعی و سپس اداره گذرنامه و هشت سالی نیز خالی از سکنه بوده است. کار‌شناسان میراث فرهنگی پس از رسان‌ای شدن خبر تخریب این خانه و ساخت مجتمعی تجاری به جای آن، تازه به فکر ثبت ملی این بنا افتادند، اما بزرگ‌ترین خانه تهران که در اوائل انقلاب توسط نیروهای انقلابی مصادره شده بود، اکنون در دست یک شرکت خصوصی بود و میراث فرهنگی بایستی با مالک آن به توافق می‌رسید. سرنوشت این خانه هنوز نامعلوم است.
7- ماجراهای جنجالی پدیده شاندیز
بزرگ‌ترین پروژه در صنعت ساخت و ساز کشور در دام قانون از دیگر اخبار مهم معماری در سال ۹۳ بود. این پروژه به نام پدیده شاندیز معروف است. شهر جدید شاندیز در مشهد به عنوان یک پروژه گردشگری که از سال‌ها قبل کلید خورده بود بر طبق ضوابط و قوانین شهرسازی پیش نرفت و تخلفات مالی این پروژه بر سر زبان‌ها افتاد. برای ساخت این پروژه زمین‌های کشاورزی بسیاری به شیوه غیر قانونی از کشاورزان خریداری شده و زیر ساخت رفته بود و همین موضوع جنجال‌های فراوانی را در رسانه‌ها شکل داد. با این حال شرکت شاندیز پس از اعلام دستور توقف شورای عالی شهرسازی علاوه بر اینکه ساخت و ساز خود را متوقف نکرد بمباران تبلیغاتی خود را در صدا و سیما و بیلبوردهای سراسر کشور به راه انداخت تا اینکه هر گونه تبلیغ در مورد پدیده شاندیز ممنوع اعلام شد و این پدیده فعلا متوقف شده است.
8- رد پای زا‌ها حدید در ایران
پای زا‌ها حدید معمار برجسته و مشهور انگلیسی و عراقی تبار به ایران باز شد. ورود زا‌ها حدید به ایران از طراحی فاز دو برج میلاد شروع شد و ادامه پیدا کرد. طرح برج‌های دوقلوی زا‌ها حدید برنده اول فاز دو برج میلاد شد و گودبرداری این برج نیز صورت گرفت، اما پروژه متوقف شد تا طرح مورد بازنگری قرار بگیرد. برخی کار‌شناسان معتقداند این طرح چندان نشانی از معماری ایرانی اسلامی ندارد و برخی دیگر نگرانند این دو برج، جلوی حریم دید و منظر برج میلاد را بگیرد، اما ماجرای ورود زا‌ها حدید به ایران به همین جا ختم نمی‌شود.
بزرگ‌ترین و بلند‌ترین هتل ایران به و سعت ۱۶۰ هزار متر مربع و با ۸۵ طبقه که تا کمتر از چهار سال دیگر در تهران ساخته و مورد بهره برداری قرار خواهد گرفت، با طراحی زا‌ها حدید در حال ساخت است. گودبرداری هتل فرشته پارسارگاد با سرمایه‌گذاری ۴۰۰ میلیون دلاری در تهران آغاز شده است. برخی مایل هستند این پروژه را یک پروژه ملی قلمداد کرده و تسهیلات دولتی را نیز جذب کنند. ناگفته نماند که این پروژه پایان کار زا‌ها حدید نخواهد بود بلکه صرفا فاز یک پروژه‌های وی به حساب می‌آید و در ادامه قرار است طرحی برگرفته از همین هتل در شهرهای اصفهان و شیراز و یزد نیز بسازد. بعد از پایان گرفتن ساخت و ساز این هتل در تهران پروژه اصفهان در وسعتی کمتر آغاز خواهد شد.
9- انتخابات شورایاری‌های محله و انتخاب حداقل یک معمار
شورایاری‌های محله که در ۲۲ اسفند ماه سال ۹۳ رای‌گیری آن آغاز شد، یکی دیگر از اتفاقات مهم سال ۹۳ در حوزه معماری بود. شورایاری‌های محله که مسئول پیگیری مشکلات محله و انتقال آن به شهرداری‌ها هستند، می‌توانست فرصت خوبی باشد برای حفظ و بهبود شرایط محله. به همین منظور در ترکیب اعضای شورایاری‌های محله یک معمار نیز گنجانده شد. انتخابات شورایاری‌ها پس از ۶ سال وقفه صورت گرفت و انتخاب شدگان برای ۴ سال روای سرانه محلات شدند.
سه هزار و ۵۰۰ شورایار کار نظارت بر مدیریت شهری را در ۳۵۴ محله تهران آغاز خواهند کرد. ۱۰۰ میلیون اعتبار سالانه برای هر محله پیش بینی شده که شورایار‌ها می‌توانند برای رفع مشکلات محله از آن استفاده کنند. ارائه طرح و پیشنهاد برای خودگردانی اماکن عمومی و تمهید و تدارک زیباسازی فضای زیست شهری یکی از وظایف شورایاری‌های محله است.
10- حضور پررنگ ایران در المپیک فرهنگی ملل
اکسپوی میلان سومین رویداد مهم جهانی است که از آن به نام "المپیک فرهنگی ملل" یاد می‌شود. این رویداد مهم سه سال یک بار در یکی از کشورهای جهان برگزار می‌شود و این بار میلان ایتالیا میزبان این دوره است. ایران نیز در این فستیوال شرکت می‌کند. نمایشگاه اکسپوی میلان ۲۰۱۵ فرصتی استثنایی برای کشورهای مختلف در به نمایش گذاشتن فرهنگ، تمدن و نوآوری و ابداعات خود در سطح بین المللی محسوب می‌شود.
در این نمایشگاه ایران با در اختیار داشتن سالنی به وسعت دوهزار متر مربع فضایی متشکل از معماری ایرانی اسلامی ایجاد کرده و آخرین دستاوردهای علمی، فنی، فرهنگی خود را در غالب شعار اصلی اکسپوی ۲۰۱۵ میلان "حال و آینده بشریت و زمین" به نمایش می‌گذارد. اکسپوی میلان ۲۰۱۵ در اردیبهشت سال آینده برگزار خواهد شد و سراسر سال ۹۳ معماران و طراحان مشغول طراحی پایوین اکسپو میلان بودند. سرانجام طرح پایون کامران صفامنش پس از کش و قوس‌های فراوان انتخاب شد.
انتهای پیام/
افسانه شفیعی