سرویس معماری هنرآنلاین: عمارت عشرت‌آباد را کمتر کسی است که ندیده باشد. بنای بلند قامتی که از دوره قاجار به جا مانده است. تمام ماشین‌هایی که از پل شمیران به سمت اتوبان صیاد شیرازی حرکت می‌کنند، برای یک بار هم شده پشت چراغ قرمز به این عمارت خیره شده و یاد روزگاران قدیم کرده‌اند. حالا این عمارت دارد در محاصره تیرآهن‌ها و ساخت و سازهای جدید در می‌آید. عمارتی که پس از رویداد 15 خرداد 1342 به‌مدت یک ماه و هفت روز مقر زندان امام خمینی (ره) بود. این عمارت رازهای زیادی را در دل خود از دوره قاجار تا به امروز نگه داشته است.
۱۳ دی ماه سال گذشته تیم تهران‌گردی احمد مسجد جامعی رئیس وقت شورای شهر تهران پس از ۳۵ سال و در واقع به عنوان یکی از نخستین افراد بعد از پیروزی انقلاب اسلامی توانستند به این عمارت وارد شوند، کاری که اداره کل میراث فرهنگی استان تهران، سال‌ها نتوانست آن را اجرایی کند!
با این وجود آن‌ها احمد مسجد جامعی، رجبعلی خسروآبادی، مدیر اداره‌کل میراث فرهنگی استان تهران و سردار ریوندی، معاون هماهنگ‌کننده سپاه پاسداران پس از بازدید از داخل عمارت کلاه فرنگی تصمیم‌هایی را برای شروع عملیات مرمت و بازسازی این عمارت گرفتند و حتی در آغاز آن تا پایان سال جاری تاکید کردند. بنا شد این عمارت به موزه تبدیل شود.
و این تاکیدات بالاخره پس از سه ماه و ۱۴ روز یعنی ۲۷ فروردین امسال کارساز شدند و با جلسه‌ای که در این تاریخ توسط اداره کل میراث فرهنگی استان تهران برگزار شد، نخستین دستور‌ها برای آغاز عملیات نجات بخشی این عمارت تاریخی صادر شد.
در آن جلسه سهم هرکدام از ارگان‌ها برای مشارکت مالی مشخص و طرح مرمت مورد بررسی قرار گرفت. حتی قرار شد کلیات طرح با هدف چگونگی احیا و بهره‌برداری از این بنای تاریخی در اختیار سپاه پاسداران قرار بگیرد. آن‌ها حتی درباره باز کردن یک ورودی برای حضور گردشگران در این عمارت نیز صحبت کرده‌اند.
اما با توجه به فعالیت ساخت و ساز همچنان از شش ماه پیش تا کنون ادامه دارد و روز به روز بر سرعت آن افزوده می‌شود. در ۵۰ متری این بنای تاریخی و در واقع در حریم آن ساخت برجی عظیم آغاز شده و هیچ کدام از مسئولان پادگان هنوز به نامه‌نگاری میراث فرهنگی استان تهران درباره نوع عملیاتی که در حال انجام آن هستند جواب نداده‌اند و حتی برخلاف صحبت‌هایی که روز بازدید مسجد جامعی از این بنای تاریخی مطرح شده بود، هیچ کدام از کار‌شناسان میراث فرهنگی را برای بررسی به این بنای تاریخی راه نمی‌دهند، مشخص نیست نوع عملیات در حال انجام در حریم این بنای تاریخی چیست.
این عمارت تاریخی هویت بخشی از تهران است که ساخت و سازها جلوه آن را به هم زده و زشت و ناهمگونش کرده‌است. حالا این چهره دلش به تک بناهایی خوش بود که این دل خوشی‌ها هم یکی یکی گرفته می‌شود.
عمارتی که در سال 1291 قمری به فرمان ناصرالدین شاه قاجار ساخته شد. این عمارت در میان باغ عشرت‌آباد قرار داشت که کاخ‌ها و کوشک‌های پهناور و بزرگ داشت. در میانه باغ، حوض و چشمه و فواره‌های گوناگونی وجود داشت و دور تا دور این حوض بزرگ، نزدیک به سی خانه کوچک دو اتاقه به شکل نیم دایره ساخته شده بود که در و پنجره چوبی آن‌ها به سوی مرکز حوض باز می‌شد و در هر یک از آن‌ها یکی از زنان شاه زندگی می‌کردند. این باغ بیشتر مکان برگزاری مراسم عروسی و تفریحات شاه بود و در آن ساختمان کلاه‌فرنگی، به صورت برج چهار طبقه ساخته شده بود که پوشش سقف طبقه چهارم از شیروانی و طبقه سوم آن دارای شاه‌نشین با آینه کاری و مقرنس بود. این کاخ از کاخ‌های ییلاقی ناصرالدین‌شاه در بیرون از حصار تهران بود که پس از سرنگونی دودمان قاجار، کاخ و خانه‌های پیرامون آن در اختیار نهادهای نظامی قرار گرفت. این کاخ همچون کاخ سلطنت‌آباد، قصر فیروزه و کاخ نیاوران که در مناطق پیرامونی تهران ساخته شده بودند بیشتر کاربری تشریفات و ییلاقی داشتند.
پس از سرنگونی دودمان قاجار این باغ و کاخ همراه با خانه‌های دور حوض برای کاربری پادگانی به شهربانی واگذار شد و از آن رو آن را پادگان "شهربانی" یا "عشرت‌آباد" نامیدند. از همین رو تاریخچه عمارت کلاه‌فرنگی "عشرت‌آباد" با نظامیان همراه شد، تا جایی که زندان درون پادگان به نام "زندان عشرت‌آباد" خوانده می‌شد. پس از چند سال این پادگان به نیروهای گارد پهلوی واگذار شد. با پیروزی انقلاب این پادگان مصادره شد و بعدها به نیروی هوایی سپاه اختصاص یافت که به نام "پادگان ولیعصر" تغییر نام پیدا کرد. این بنا در سال 1346 در سیاهه آثار ملی ثبت شد، اما به دلیل نظامی بودن محوطه امکان بازدید و نگهداری و بازسازی وجود نداشت. هم‌اکنون از همه خانه‌های کوچک، محوطه و کل مجموعه تنها کاخ اصلی بر جای مانده است.کاخ عشرت‌آباد پس از نخستین سفر ناصرالدین شاه به فرنگ ساخته شد. این عمارت با الگوی معماری ایرانی در چهار طبقه بنا نهاده شده است. این بنا در دوره‌ای به عنوان خوابگاه انیس‌الدوله یکی از همسران ناصرالدین شاه اختصاص داده شد و در جنوب شرق این عمارت حوض دایره‌ای بزرگی قرار گرفته که آب آن با آب قنات پر می‌شده است.
انتهای پیام/ افسانه شفیعی