سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: در ابتدای این مراسم تعدادی از کارت پستالهای تاریخی‌ای که در کتاب منتشر شده است به صورت یک ویدئوی چند دقیقه‌ای برای حضار به نمایش درآمد و پس از آن، پروفسور کارلو چرتی، باستان‌شناس و رایزن فرهنگی سفارت ایتالیا در تهران به چند نکته تاریخی درباره این کتاب و کارت پستالهای آن صحبت کرد.
او گفت: در ابتدا که به جلسه رونمایی این کتاب دعوت شدم، با خودم گفتم من چیزی از عکاسی ایران، گیلان و کارت پستال نمی‌دانم ولی بعد از اینکه کتاب را مطالعه کردم، شگفت‌زده شدم چون متوجه شدم در این کتاب، چیزهایی از ایتالیا و اروپا هم می‌توان مشاهده کرد، طوری که می‌توان گفت این کتاب، حاوی یک نوع دیدگاه اروپایی است به خصوص که گیلان، در ورودی اروپایی‌ها به ایران بوده است چون نخستین کسی که در سال 1862 برای دیدن ناصرالدین شاه به ایران آمد، از گیلان به کشور شما وارد شد.
این محقق اضافه کرد: به علاوه این را هم در متن کتاب خواندم که در سال 1897 میلادی نخستین پیشنهاد برای تولید کارت پستالهای ایرانی از سوی هلند بوده است و شش سال بعد این اتفاق عملی می‌شود یعنی در سال 1903.
رایزن فرهنگی سفارت ایتالیا در تهران در بخش دیگری از سخنانش گفت: نکته مهم درباره کتاب گیلان به روایت کارت پستالهای تاریخی آن است که به عقیده من، این کتاب و این کارت، تصور اروپایی‌ها را درباره ایران و اینکه، این کشور به اصفهان و بیابان و جنوب ایران محدود می‌شود، تغییر می‌دهد و به همه ما می‌گوید که ایران، سرزمینی با چهار فصل و جاهای دیدنی متفاوت است.
او درباره ابعاد هنری و عکاسی کتاب گیلان به روایت کارت پستالهای تاریخی نیز اظهار داشت: عکاسانی که کارشان در این کتاب منتشر شده است، هنرمندان معروفی هستند اما دو سه نکته وجود دارد که به ایتالیا مربوط می‌شود. اول آنکه خانمی به نام کارلا سرنا که نام او دو بار در این کتاب آمده و عکس‌هایی از ایشان منتشر شده است، ظاهراً ایتالیایی هستند و این مساله اهمیت بسیار زیادی دارد چون من هیچ‌جا نام و نشانی از ایشان ندیده بودم و از سوی دیگر، سفرنامه از خانم‌های ایتالیایی درباره ایران بسیار کم است.
چرتی افزود: در طی تحقیقاتم متوجه شدم که از ایشان دو کتاب ترجمه و منتشر شده است و در سال 2006 هم کتاب دیگری راجع به همین خانم نوشته شده و شرح حال او آمده است. از این کتاب بود که متوجه شدم ایشان اصلا ایتالیایی نیستند و در بلژیک به دنیا آمده‌اند اما با یک وطن پرست ایتالیایی ازدواج کرده‌اند و در سال 1848 به ونیز آمده، سال‌هایی که برای ایتالیا اهمیت بسیار زیادی داشت و ونیز در حال جمهوری شدن بود. من همچنین متوجه شدم که ایشان در سن 50 سالگی، یعنی زمانی که یک مادر و همسر بود و مسن بود، پس از اتفاقات گوناگونی که برایش رخ داد، تصمیم گرفت سفر کند و بنویسد.
او ادامه داد: ظاهرا قرار بوده که ایشان تنها تابستان تا کریسمس را به سفر برود ولی شش سال در اورمیانه می‌ماند و بعد به اروپا بازمی‌گردد و کتابش را در پاریس منتشر می‌کند؛ او کارت پستالش را از تهران به تورین، پاییتخت آن زمان ایتالیا در سال 1903 می‌فرستد؛ همان جایی که یک هیات سیاسی برای نخستین بار به ایران و تهران می‌آیند!
این باستان‌شناس در بخش دیگری از سخنانش گفت: نکته جالب توجه دیگری که در این کتاب، توجه مرا جلب کرد، نام دو شرکت تولید کارت پستال با نام‌های "روتال کولر" و "روتال فوتو" بود که در زیر مهر مربوط به این دو شرکت، کلمه "میلان" دیده می‌شود. البته به نظر من کارت پستال شماره 76 نیز، کار یک شرکت ایتالیایی است ولی اسمی از این شرکت در کتاب نیامده است.
گیلان به روایت کارت پستالهای تاریخی، یک کار جدی است
دکتر ناصر عظیمی دکترای جغرافیا و گیلان شناس معروف نیز در این جلسه حضور داشت و درباره مسائل پژوهشی این کتاب سخن گفت. وی اظهار داشت: از همان ابتدا که کتاب "گیلان به روایت کارت پستالهای تاریخی"، برای بررسی به من سپرده شد، متوجه شدم که با یک کار جدی روبرو هستم و برای تهیه آن کار بزرگی انجام شده است هرچند که شاید آقای اسکویی صرفاً برای تهیه این کتاب به کشورهای مختلف سفر نکرده باشند ولی باید این را بپذیریم که ذهن مهرداد عزیز طی 5 سال برای تهیه و تدوین این کتاب درگیر بوده است.
او ضمن تشکر از غلامرضا قاسمی دهشالی، رییس حوزه هنری گیلان گفت: از ایشان باید به طور ویژه تشکر کرد که طی 10 سال ریاست‌شان در حوزه هنری گیلان، از پژوهشگران و محققان برای چاپ نتایج تحقیقات‌شان حمایت کردند و این سعه صدر ستودنی است. به همین دلیل هم در همین زمان و مکان از ایشان می‌خواهم نسبت به چاپ و انتشار نقشه‌های تاریخی گیلان اقدام کنند چراکه مطمئناً از سوی محققان و مجموعه‌داران مورد استقبال قرار خواهد گرفت.
عظیمی در بخش دیگری از سخنانش اظهار داشت: کار تحقیق با تبلیغ متفاوت است و مبلغان با گزارش شواهد موجود به اهداف تبلیغاتی‌شان می‌رسند اما محققان در کار تحقیق، به دنبال حقیقت هستند و با شواهد، گزینشی برخورد نمی‌کنند بنابراین ممکن است چیزهایی درباره گیلان و برای حس وطن دوستی ما وجود داشته باشد که دلچسب نباشد. مثل اینکه گیلان، از گذشته‌های دور تا دوره مدرن، نکته خاص و قابل توجهی برای عرضه نداشته است. و دوره طلایی آن از 1900 میلادی شروع می‌شود، مساله‌ای که در کار آقای اسکویی بازتاب و انعکاس وسیعی داشته است.
این گیلان شناس همچنین گفت: برخلاف عقیده بسیاری که از دست رفتن استقلال گیلان در دوره صفویه و زمان شاه عباس را تقبیح می‌کنند، معتقدم این تحول تاریخی برای گیلان نه تنها نامیمون نبود بلکه به دلیل کاهش جدال‌های خونین و دیگر مسائل، به طور نسبی زمینه‌های رشد اقتصادی این خطه ایجاد شد. به علاوه این اتفاق باعث شد گیلان از ساختارهای سنتی بلوک‌های قدرت فاصله بگیرد هرچند که حکومت صفویان نتوانست قدرت مرکزی را در ایران تثبیت کند ولی تلاش کرد به رشت اهمیت زیادی بدهد البته در این امر تا زمانی که اصفهان در سال 1722 میلادی سقوط نکرد، محقق نشد.
او افزود: تحولات ساختاری شهر و مناسبات اداری گیلان باعث شد این استان به دوران مدرن وارد شود و می‌دانیم که یکی از ویژگی‌های دوران مدرن، یکپارچگی سرزمین و جمع شدن مازاد اقتصادی در یک مکان و زمان است؛ اتفاقی که از نظر روابط اقتصادی به نفع گیلان بوده است.
دکتر عظیمی درباره تقسیم‌بندی‌های تاریخی گیلان و ارتباط آن با کارت‌پستال‌هایی که در کتاب گیلان به روایت کارت پستالهای تاریخی آمده نیز گفت: 88 کارتی را که در این کتاب جمع آوری شده است می‌توان به دو دوره طلایی و عادی تقسیم کرد که از این منظر، 71 کارت مربوط به دوران طلایی گیلان می‌شود یعنی حدود 81 درصد کل کتاب. اما آقای اسکویی بدون توجه به این مساله، این کارت‌ها را جمع‌آوری کرده است و این نکته برای من جالب بود.
آمد و شد و سمفونی زبانی به غنای فرهنگ گیلان انجامید
غلامرضا قاسمی دهشالی، رئیس حوزه هنری گیلان، دیگر میهمان این برنامه بود و با بیان اینکه اعتقاد ندارد مدیران اجرایی دستگاه‌های مختلف صحبت کنند، گفت: دوست دارم درباره وضعیت فرهنگی هنری گیلان حرف بزنم چراکه ما گیلانی‌ها استان‌مان را استانی فرهنگی می‌دانیم و می‌شناسیم. می‌دانید که تئاتر، عکاسی و باقی هنرها در آستانه مشروطه وارد ایران شد و ایرانی‌ها توانستند پس از مدتی، این هنرها را با ذوق و سلیقه خودشان بومی کنند و گیلان هم از این قاعده مستثنی نبوده است.
او ادامه داد: حتی می‌توان گفت گیلان در این زمینه بسیار پیشرو بوده است چرا که دروازه اروپا در ایران به حساب می‌آمده است و از طریق مرزهای شمالی و موقعیت ارتباطی ویژه در جاده ابریشم، زودتر از دیگران با هنرهای مختلف آشنا شد و زودتر از دیگر شهرها هم به تولید آثار فرهنگی پرداخت. بعد از مدتی هم از این هنرها برای رشد فرهنگی سایر نقاط کشور بهره گرفت.
رئیس حوزه هنری گیلان در ادامه اظهار داشت: به این ترتیب گیلان مرکز تئاتر و انتشار ده‌ها نشریه و مجله شد و شاهد یک سمفونی زبانی بود به این ترتیب که گیلانی‌ها با حضور روس‌ها، ارامنه، کردها و ترک‌ها با زبان‌های مختلف آشنا شد و روشنفکرهای شهر هم که با زبان فرانسه آشنایی داشتند و به این صورت، نه تنها زبان بلکه فرهنگ‌ها هم به شهر و مردم منتقل شد.
دهشالی همچنین گفت: آمد و شدهای مختلف و اینکه گیلان، محل گذر بوده است، به غنای فرهنگی این خطه انجامید و هم اکنون نیز حوزه هنری برای ادامه این نهضت، پروژه‌های مختلف فرهنگی را تعریف، هدایت و پشتیبانی می‌کند.
تصاویر، اهمیت تاریخ خرد را بازگو می‌کند
محمد غفوری، دبیر و نماینده بخش پژوهشی کتاب گیلان به روایت کارت پستالهای تاریخی نیز با بیان اینکه تصاویر در تاریخ نگاری اهمیت بسیار زیادی دارند، گفت: این مساله آن‌قدر مهم است که در کشورهای توسعه یافته، بانک بایگانی تصاویر را به عنوان یک سند مهم در نظر می‌گیرند و از اینها در بررسی‌های‌شان کمک می‌گیرند.
وی افزود: این اهمیت، نه به دلیل جذابیت بصری بلکه به دلیل تاریخ نویسی رایج شده و مبنای کار محققان برای تشخیص امر مهم از غیرمهم قرار گرفته است. می‌دانیم که تا سال‌ها، مبنای کار محققان و تاریخ‌نگاران تنها شاهان، افراد حکومتی و افراد مهم سیاسی بوده است اما با گذشت زمان، پژوهشگران به این نتیجه رسیدند که اتفاقا عامل بقای حکومت‌ها، مردم عامه، معمولی، ناشناخته و غیرمهم هستند و از اینجا بود که تصاویر هم به عنوان منبع مهمی برای پژوهش مورد بررسی قرار گرفت. غفوری گفت: درواقع، با این تغییر دیدگاه در کار محققان، تاریخ خرد که شامل جزئی‌ترین کنش‌ها مثل ازدواج، بچه‌داری، داد وستد و... می‌شود، اهمیت پیدا کرد و افراد عادی و عکس‌ها و منابع تصویری نقش ویژه‌ای در پژوهش‌های تاریخ‌نگاران پیدا کردند.
این محقق در ادامه اظهار داشت: ما در این کتاب چند کار مهم انجام دادیم که یکی از آنها نشان دادن تاریخ خرد فرهنگی - اجتماعی گیلان بوده است اما مهم‌تر از آن، این بوده است که ما برای نخستین بار اسناد بصری و دیداری را به گونه‌ای مورد بررسی قرار دادیم که از پس، هر گروهی که بخواهد با این شیوه پژوهش کند، می‌تواند و باید از کار ما الگوبرداری کنند و حتی می‌تونند این شیوه را بازخوانی و نقد کنند یا آن را بسط دهند.
اسکویی: ما به گذشته سفر کردیم
مهرداد اسکویی خالق کتاب "گیلان به روایت کارت پستالهای تاریخی" گفت زمانی به فکر انتشار این کتاب افتادم که کتابی از دکتر ناصر فکوهی به دستم رسید با نام "جهان در 365 روز" و این کتاب، کارت پستالهای مختلف دنیا را جمع آوری کرده بود و من مشتاقانه به دنبال تصویری از ایران در این کتاب می‌گشتم اما عکسی که پیدا کردم، جذاب نبود و تصویری قهوه‌ای رنگ از بلوچستان را نشان می‌داد در حالی که از کشورهای پیرامون ما، کارت‌پستال‌های بسیار جذابی در کتاب منتشر شده بود و این مساله، برای من ضربه بزرگی بود و به دنبال این بودم که بتوانم کارت پستالهای دیگری را از ایران پیدا و جمع‌آوری کنم.
این مستندساز در ادامه اظهار داشت: اما چرا برای این منظور، گیلان را انتخاب کردم؟ چون گیلان سرزمین مادری من است و تلاش کردم همه دنیا بفهمند که مملکت ما چه ظرفیت‌هایی دارد و چه کارهایی برای آن کرده‌ایم؛ کتاب گیلان به روایت کارت پستالهای تاریخی نتیجه این تلاش من است اما برای ادامه این راه، حوزه هنری و یک تیم تحقیقاتی کافی نیست و به یک عزم ملی نیاز داریم.
وی افزود: کارت پستال‌ها از این منظر اهمیت دارند که از اواخر قرن 19 منتشر شده‌اند و حاوی تصویر، متن، مهر، تمبر و دیگر عواملی هستند که می‌توان از نظر تاریخی به آنها استناد و خیلی چیزها را درباره تاریخ از آنها استنباط کرد، طوری که به این کارت‌ها در دیگر کشورها رجوع می‌شود و از بعد تاریخی، فرهنگی، آداب و سنن، حمل و نقل و غیره بازخوانی و با استناد به اینها کتاب‌های تازه‌ای پیرامون این مسائل تدوین می‌شود.
اسکویی در پایان گفت: اگر تمام انرژی‌های جهان جمع شوند، نمی‌توانند حتی برای یک لحظه انسان را به گذشته برگردانند. این پاسخ قطعی انشتین بود به بالاترین آرزوی بشر برای سفر به گذشته اما این کتاب، حاصل سفر ما به گذشته بوده است و فکر می‌کنم ملتی که به آرشیو بصری‌اش احترام نگذارد، تاریخ دوباره برایش تکرار می‌شود و از این‌رو ما به درست خواندن و دیدن تاریخ کشورمان نیاز داریم.
او با بیان اینکه به همراه دکتر روح‌الامینی، تاکنون 5 هزار قطعه عکس از گیلان جمع آوری کرده است که به بازخوانی دوره قاجار تا اوائل سال‌های دفاع مقدس می‌پردازد، از تمام مردم ایران دعوت کرد تا در این کار با آنها همراه شوند و عکس‌های‌شان را در اختیار این گروه قرار دهند.
در پایان این مراسم، جشن امضای کتاب با حضور دکتر ناصر عظیمی، پروفسور چرتی، مهرداد اسکویی و تیم پژوهشی کتاب برگزار شد و همچنین اسکویی با هدایایی از تیم پژوهشی کتاب تشکر و تقدیر کرد.
انتهای پیام/