سرویس سینمایی هنرآنلاین: "بهمن" دومین تجربه کارگردانی مرتضی فرشباف پس از فیلم تحسین‌شده "سوگ" است که حضوری موفق در جشنواره‌های سینمایی خارجی داشت.
فرشباف با "بهمن" در بخش سودای سیمرغ سی و سومین جشنواره فیلم فجر رقابت می‌کند. این فیلم داستان زنی به نام هما از مجرب‌ترین پرستاران بیمارستان است که پیشنهاد شب‌کاری 10 روزه را می‌پذیرد. هما دچار بی‌خوابی می‌شود و نحوه رویارویی او با کار خود و خانواده چنان می‌شود که در آستانه فروپاشی قرار می‌گیرد.
این فیلم یک اثر درون‌گرا با فضایی سرد و ماتم‌زده است که سینمای آندره تارکوفسکی را تداعی می‌کند. با مرتضی فرشباف در‌باره ساختار، فضا و نوع روایت فیلمش گفت‌و‌گویی انجام داده‌ایم. با این توضیح که "بهمن" امروز پنجشنبه در مرکز همایش‌های برج میلاد برای اهالی رسانه نمایش داده می‌شود.
برف در فیلم شما به عنوان یک عنصر کلیدی حضور دارد. آیا برف‌های فیلم واقعی هستند؟
به خاطر حضوربرف پروسه تولید فیلم خیلی پیچیده شد و در هیچ پلانی از فیلم برف واقعی وجود ندارد و آرش آقابیگی مسئول جلوه‌های ویژه میدانی فیلم و آقای مسروری مسئول جلوه‌های ویژه کامپیوتری فیلم، برف را در فیلم طراحی و به وجود آوردند. هومن بهمنش مدیر فیلمبرداری فیلم هم هماهنگی خوبی با طراحان چلوه‌های ویژه فیلم داشت. تا ترکیبی واقعی و قابل باور در بخش تصویربرای مخاطب خلق شود.
برای طراحی فضای سرد در فیلم آیا فقط به نوع بازی بازیگران بسنده کردید و یا از عوامل دیگری هم برای القای این سردی بهره‌برداری کردید؟
ساره خالدی به عنوان طراح لباس خیلی در به وجود آوردن این فضای سردو دلمرده نقش و سهم داشتند و در طراحی رنگ لباس‌ها از تونالوتیه خاکستری استفاده کردیم و هومن بهمنش هم در نور‌پردازی رفت به سمت نورهای سرد و تخت و لوکی و موقعیت‌سازی. مهرداد میرکیانی هم در چهره‌پردازی شخصیت‌ها بسیار با دقت و وسواس کار کرد و شش مرحله گریم را روی چهره بازیگران پیاده کرد. به خصوص این گریم در مورد چهره فاطمه معتمد آریا با دقت زیادی انجام شد تا اثرات بی‌خوابی‌ها، تکیدگی و خستگی چهره خودش را نشان بدهد.
آیا در فیلمسازی سبک خاصی را دنبال می‌کنید؟
خیلی در فیلمسازی به دنبال پیدا کردن یک لحن و چار چوب خاص و مشخص نیستم. ساخت یک فیلم سینمایی زمان براست و انرژی و توان زیادی نیاز دارد. باید در آن رفت به سراغ دغدغه‌ها و دلمشغولی‌ها. این دغدغه می‌تواند بخشی‌اش مربوط به اتفاقات دو و بر فیلمساز و یا نویسنده باشد و یا می‌تواند موضوع جهان‌شمول‌تری باشد که با خود نویسنده و کارگردان مرتبط نباشد.
بازیگرمحور بودن یک فیلم چه ویژگی‌هایی دارد؟
بیشترین حسن این شیوه تمرکزی است که می‌شود روی شخصیت انجام داد و کارگردان می‌تواند با شخصیت کاراکترش همذات پنداری بیشتری داشته باشد و روی جزئیات رفتاریش درکلیت داستان اشراف بیشتری داشته باشد و بهرحال درست از کاردرآمدن نقش هم نکته مهمی است.
آیا انتخاب درست و هدفمند بازیگراه هم می‌تواند به ایجاد هماهنگی کمک کند؟
بله، انتخاب دست بازیگر هم نقش مهمی در این قضیه و فرآیند دارد. فیلمنامه ۱۱ باز بازنویسی شد و در بازنویسی ششم بر مبنای شیوه بازی فاطمه معتمد آریا کار انجام شد.
آیا دراین مرحله ششم بازنویسی فاطمه معتمدآریا به شما جواب مثبت برای بازی در فیلم داده بود؟
نه، اما می‌دانستیم اگر فاطمه معتمدآریا در فیلم بازی نکند. به احتمال زیاد فیلم ساخته نمی‌شد.
بنابراین با توجه به زحماتی که برای بازنویسی متحمل شده بودید اگر فاطمه ممعتمد آریا در فیلم بازی نمی‌کرد کل پروژه را نیمه کاره رها می‌کردید؟
بله، زیرا گزینه‌ای در حد و اعتبار فاطمه معتمدآریا برای ایفای این نقش نداشتیم. ایشان یکی از منحصر به فرد‌ترین بازیگران زن سینمای ایران هستند و اگر حضور پیدا نمی‌کردند. فیلم دچار یک بحران بزرگ می‌شد.
فیلم "بهمن" چقدر ساختار و وحدت رویه‌اش را به بازی فاطمه معتمد آریا وابسته است؟
معتمدآریا نقش مهمی در فیلم داشت و بعید می‌دانم همکاری به این شکل با بازیگری مانند او سال‌های سال نصیبم شود. بازیگری که بتواند با جزییات روی بیان و بازی بدن مسلط باشد. چون هرآنچه که در ذهن داشتم شاهد اجرای آن جلوی دوربین توسط او بودم.
معتمدآریا در بازنویسی فیلمنامه نیز حضور داشت و نظراتش را ابراز می‌کرد؟
هم او و هم احمد حامد خیلی کمک کردند که فیلمنامه به درستی و شایستگی نوشته شوند و زن و شوهر بودنشان و استفاده از تجارب زندگی شخصیشان در این فیلم خیلی اثرگذار و مثبت بود و به روایت قضه و فضاسازی کمک کرد.
آیا حضور احمد حامد به دلیل بازی فاطمه معتمدآریا در فیلم انجام شد؟
احمد حامد به سختی پذیرفت که در این فیلم بازی کند و دو هفته قبل از فیلمبرداری به همراه تهیه‌کننده و معتمدآریا او را مجاب کردیم که در فیلم بازی کنند.
احمد حامد تجربیات اندکی در حوزه بازیگری دارد. چقدر این تجربیات او کمک کرد تا بازی بهتری ارائه کند؟
قضیه بازیگری احمد حامد مربوط به خیلی سال‌ها قبل است. فیلم "کارگران مشغول کارند" یک فیلم مستقل بود که حضورش حالت دوستانه‌ای داشت و در آن نقش خودش را بازی کرد. اما نقشش در فیلم "بهمن" متفاوت بود. او لطف کرد و فیلمنامه را به گونه‌ای بازنویسی کرد که به شخصیت خودش نزدیک باشد و راحت بتوانند بازی کنند.
چقدر از رابطه و زندگی واقعی زناشویی احمد حامد و فاطمه معتمد آریا در فیلمنامه استفاده شد؟
راجع به این موضوع اظهار نظر قطعی کردن کار دشواری است و از زندگی واقعی این زوج چیزی وام گرفته نشد. زیرا به عنوان یک زوج زندگی خاص و صمیمانه‌ای دارند و برایم خیلی این صداقت در رابطه‌شان جذابیت دارد.
بازی احمد حامد چگونه بود؟
او چهره سمپاتیکی دارد و به راحتی و روان بازی کرد تا تماشاگر در مورد این کاراکتر دچار سوتفاهم نشود. در بحث بازنویسی طوری دیالوگ‌ها را بازنویسی کرد که روان به نظر برسد. او تحلیل درستی هم از فیلمنامه داشت و به کار دل دادند. او کمک حال ما در این پروژه سینمایی بود و حضور گرمی برخلاف سردی فضای فیلم نوع بازی سایر بازیگران دارد.
"بهمن" یک فیلم زنانه است؟
بله، فیلم زنانه‌ای است.
آیا دنیای زنان را خوب می‌شناسید؟
بیشترین چیزی که برایم سندیت داشت زن‌های زندگی خودم بودند که شامل مادر و مادربزرگم بودند. باتفاق نویسنده فیلم تلاش کردیم روی شخصیت این دو زن تمرکز کنیم. کاراکترهایی که فاطمه معتمدآریا و سعیده اسماعیلی نقش‌های آن را بازی کردند بر اساس این دو شخصیت نوشتیم واین برایم چالش بزرگی بود. فیلم به بحران میانسالی هم می‌پردازد. خیلی‌ها به من می‌گفتند چون زن نیستی حیلی سخت هست که به دنیای زنانه نزدیک بشوی. برای نزدیک شدن به این دنیا فوکوسم را روی زن‌هایی که می‌شناختم گذاشتم و حس و عاداتتشان برایم آشنا بود و ترجمه کردن دنیای رفتاریشان برایم آسان‌تر بود.
شخصیت هما در فیلم برشی از شخصیت مادر شما اسـت؟
کاملا این گونه است. مادر بزرگم در لندن زندگی می‌کرد. خبر رسید تا دوماه بیشتر زنده نیست. تصمیم گرفت به ایران بیاید و در بیمارستانی که مادرم موسس آن است بستری شود تا در کنار خانواده باشد و فیلم مستندی از مراقبت مادرم از مادربزرگم را ضبط کردم.
بنابراین "بهمن" یک حدیث نفس است؟
فیلم شخصی است و نمی‌شود به آن حدیث نفس گفت، زیرا چون با یک فیلم سینمایی روبرو هستیم. مجبور بودم واقعیت و داستان را دراماتورژی کنم. جنس دیالوگ‌نویسی فیلم خیلی شبیه به دیالوگ‌های خانوادگیمان بود و بنابراین "بهمن" صرف بیان واقعیت زندگی خانوادگی ما نبود.
آیا در ساختار فیلم الگوهایی از فیلم‌های خارجی مثل "سونات پاییزی" اینگمار برگمان داشتید؟
در داستان فیلم ده شب است که باریدن برف یک سره ادامه دارد، اما در اتاق پیرزن که احتیاج به گرما دارد. پرستار مجبور است شب تا صبح بیدار باشد و از پشت پنجره بارش برف را نگاه می‌کند. برای فیلمبرداری این صحنه دوربین در جایی قرار دارد مابین فضای بیرون و داخل و از چهره پرستار یک کلوزآپ داشتیم که همه بچه‌ها می‌گفتند کلوزآپ برگمانی و در شش جای فیلم تکرار هم می‌شود. به کمک مهرداد میرکیانی ۷ مرحله گریم برای گرفتن این کلوزآپ‌ها از چهره فاطمه معتمد آریا انجام شد.
جلوه‌های ویژه در فیلم "بهمن" چه حجمی دارند؟
نقش مهم و اساسی دارند. یکی از جلوه‌های ویژه فیلم مربوط به باریدن برف است زیرا پلان‌هایی در فیلم داریم که 10 روز روز در آن برف قطع نمی‌شود و درتمام این پلان‌ها. باید برف وجود می‌داشت. پلان‌های فیلم در اسفند ماه و فصل بهار ضبط شد که طبیعتاً باریدن برف قطع شده بود و جلوه‌های ویژه در این کار سهم بزرگی داشت.
انتهای پیام/
احمد محمد اسماعیلی