سرویس معماری هنرآنلاین: کاوش‌های بیست روزه مسجد دولاب نشان داد با وجود پنجره‌های معمولی‌ای که در مسجد دولاب واقع در منطقه 14 کار گذاشته شده است، این مسجد قدمت تاریخی بیشتری دارد.

مسجد کوچک دروازه دولاب جزو فهرست میراث فرهنگی محسوب نمی‌شود، اما جرزها، پوشش و طاق قوسی‌های آن قدمتی دیرینه‌تر از معماری شناخته‌شده تهران دارند.

بازدیدهای ابتدایی احمد مسجدجامعی در برنامه تهران‌گردی باعث شد طرح کاوش این بنا ریخته شود و اعتبارات این کاوش تامین و زمینه مرمت و حفاظت این بنا فراهم گردد.

قدیر افروند، سرپرست هیئت باستان‌شناسی مسجد دولاب در‌این‌باره می‌گوید: کاوش‌ها در مسجد کوچک دولاب با معماری و پوشش چهار بخشی و ظاهری متفاوت از دوره معماری قاجاری و صفوی در حال انجام است.

وی ادامه می‌دهد: در این باره چهار گمانه‌زنی وجود دارد که در یکی از این گمانه‌ها در عمق سه متری مجموعه‌ای از دوران سلجوقی به دست آمده است. کف سازی‌های مسجد لایه‌های متعددی دارد که بر اساس آخرین دریافت‌ها متقدم‌تر از دوران صفوی و قاجاری است.

همچنین کشف یک چاه 8 متری در وسط بنای مسجد این سوال را ایجاد کرده است که پیش از این بنا چه کاربردی داشته و از چه دوره‌ای چاه این بنا در زیر خاک مدفون شده است؟

وی همچنین از کشف تعدادی سکه و سفالیه خبر داد که به دلیل زنگار گرفتگی تعیین زمان آن مقدور نیست و برای آسیب‌زدایی به آزمایشگاه سپرده شده است.

افروند می‌گوید که در متون تاریخی آمده است که در حدود قرون اولیه اسلامی ده دولاب، تهران، مهران، تجرش ( تجریش ) و دوریت ( طرشت‌) وجود داشته است؛ در میان این ده ‌ها، دولاب اما موقعیت بسیار متفاوتی داشته و در بسیاری از متون کهن نامی از مشاهیر آن برده شده است.

یکی از این اسناد مربوط به اواسط قرن سوم هجری است. نویسنده تاریخ طبری در مقدمه تفسیر طبری می‌نویسد: در دوران تحصیلم، از نزد استادم در دولاب با شتاب همچون دیوانگان به سمت ری می رفتم که به کلاس درس استادم در ری برسم. این متن تاریخی نشان می‌دهد این ده از نظر علوم دینی پیشرفته بوده و مشاهیر و مفاخر آن اعتبار بالایی در جهان اسلام داشته‌‎اند.

سلطان محمود غزنوی نیز مدتی در این ده اقامت داشته است. با توجه به اینکه ری یکی از مراکز مهم جهان اسلام به شمار می‌رود و دروازه‌های متعدد داشته است، دروازه دولاب یکی از آنها است، اما هیچ کجا نامی از دروازه تهران برده نشده است.

وی ادامه می‌دهد: بعد از احداث114 برج تهران در زمان شاه طهماست باز هم علاوه بر دروازه خراسان در جانب شرقی حصار تهران دروازه دولاب نیز به صورت مستقل وجود داشته است. این دروازه در حصار ناصری نیز به همین نام دیده می‌شود. مسجد جامع دولاب که در حال حاضر به آن بقیه الله گفته می‌شود، در انتهای شمالی خیابان سادات در محله دولاب نزدیک به میدان قیاسی ( آیت الله سعیدی) قرار دارد.

مردم محل می‌گویند که کارشناسان بارها و بارها از قبل از انقلاب تا کنون به این مسجد سر زده‌اند اما هیچ اقدامی برای کاوش یا ساماندهی آن انجام نداده‌اند و تاکنون به دلایل نامعلومی در زمره آثار ملی ایران نیز جای نگرفته است. این مسجد قرار است به زودی در فهرست میراث ملی ایران ثبت و حریم منظری آن نیز باید هر چه زودتر تهیه شود زیرا ابنیه بسیاری در اطراف آن ساخته شده و ماشین‌ها در نزدیکی این بنا حرکت می‌کنند.

همچنین در نزدیکی چاه این بنا تکیه‌ای وجود دارد که به دوران پهلوی مربوط است و قرار است این تکیه نیز بررسی کارشناسی بیشتری شود.

انتهای پیام/