سرویس سینمایی هنرآنلاین: هفته دفاع مقدس در حالی آغاز شده که سینمای ایران از ابتدای جنگ تحمیلی از این رخداد مهم دور نبوده و فیلم‌های زیادی در این حوزه ساخته شده است.
اگرچه در سه دهه اخیر سینما شاهد فیلم‌های مختلفی در عرصه دفاع مقدس بوده‌ایم، اما دهه ۸۰ یکی از کم رونق‌ترین دهه‌ها در ساخت فیلم‌های جنگی به شمار می‌رود. با این حال اواخر دهه ۶۰ و اوایل دهه ۷۰ بهترین دوره‌ای بود که در آن فیلم‌های جنگی ساخته شد و موفقیت‌هایی نیز در جشنواره‌های فیلم فجر کسب کرد.
باید به این امر واقف بود که آثار سینمای جنگ در دهه ۸۰ نتوانست همانند دوره‌های پیشین مورد توجه قرار بگیرد، اگر هم فیلمی بوده آنچنان نتوانسته مخاطب خود را همانند دوره‌های گذشته داشته باشد.
در همان دوره وقتی از خیلی از فیلمسازان حوزه دفاع مقدس پرسیده شد که چرا فیلم‌های جنگی کمتر ساخته می‌شد همه بر این اعتقاد بودند که شرایط سختی که برای سینماگر و تهیه‌کننده بوجود آمده رغبت برای تولید و ساخت فیلم‌های سینمای دفاع مقدس را بسیار کمتر از گذشته کرده است.
به همین دلیل نبود امکانات و تجهیزات جنگی برای ساخت آثار در زمینه حوزه سینمای دفاع مقدس سینماگران را دچار سردرگمی کرده و از طرف دیگر همراهی نکردن مسئولان برای ساخت چنین فیلم‌هایی دلایلی بسیار مهم هستند که در این زمینه فیلم‌های ماندگاری به تصویر کشیده نشود، اما در دهه ۸۰ شاید به تعداد انگشتان دست فیلمی تاثیرگذار در این حوزه ساخته نشد.
سینمای دفاع مقدس دارای سوژه‌ها و داستان‌های بسیاری است که اگر به آن‌ها بال و پر داده شود مخاطبی میلیونی را به سالن‌های سینمایی می‌کشاند.
گاه این اتفاق می‌افتد که اگر فیلم‌های حوزه سینمای دفاع مقدس از داستان‌های جذاب، ساختار عالی و حتی از بازیگران چهره و سر‌شناس برخوردار باشد قطعاً با استقبال مخاطب روبرو می‌شود و فیلمسازان نیز در قبال دیدن این استقبال و همچنین فروش آثارشان تمایل پیدا می‌کنند که باز هم در این زمینه فیلم بسازند.
فیلم‌های "عقاب‌ها" و "کانی‌مانگا" در دهه ۶۰، "آژانس شیشه‌ای" و "لیلی با من است" در دهه ۷۰ و سه‌گانه «اخراجی‌ها» در دهه ۸۰ پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای دفاع مقدس در سینما بوده‌اند. در دهه ۸۰ فیلم‌های جنگی افت قابل توجهی کردند. به همین دلیل در این گزارش سعی شده تا فیلم‌های جنگی از دهه ۸۰ تا پایان این دهه مورد بررسی قرار گیرد.
با نگاهی به فیلم‌های جنگی در دهه ۸۰ این موضوع روشن می‌شود که رویکرد فیلم‌های سینمای جنگ ایران در دهه ۸۰، متفاوت از رویکرد فیلم‌های جنگی ساخته شده قبل از این دهه است. در پی از بین رفتن رژیم بعث عراق و بهبود روابط دو کشور، و در نتیجه تحول دیدگاه جامعه نسبت به جنگ ایران و عراق و به وجود آمدن شرایط مناسب برای ابراز دیدگاه‌های متفاوت، فیلم‌هایی با تمایلات صلح‌طلبانه و ضدجنگ و با شخصیت پردازی‌های متفاوت از رزمندگان ایرانی و عراقی ساخته شده‌اند که در سینمای جنگ ایران سابقه نداشت.
با آغاز دهه ۸۰ ساخت فیلم در حوزه دفاع مقدس تغییرات محسوسی کرد و حتی نگاه انتقادآمیز هم به این فضا بیشتر شد. در تعدادی از این فیلم‌ها نیز دفاع مقدس و جنگ به بستری برای بیان مسائل و مشکلات اجتماعی و سیاسی تبدیل شد اما همچنان استقبال از این فیلم‌ها ادامه داشت.
فیلم سه اپیزودی "اخراجی‌ها" از این امر مستثنی نیست. "اخراجی‌ها" که نخستین قسمت آن در سال ۸۶ ساخته و پخش شد به فروش معادل ۴ میلیارد تومان رسید، اتفاقی که باعث شد سازندگان قسمت دوم و سوم این فیلم را نیز بسازند و در سال‌های بعد اکران کنند. "اخراجی‌ها ۲" در فروردین ۸۸ به نمایش درآمد و به رقم فروش ۶ میلیارد تومان رسید.
سه فیلم "اخراجی‌ها" در دهه ۸۰ پرفروش‌ترین فیلم‌های سینمای دفاع مقدس در کشور بوده‌اند. فیلم با شخصیت‌های متفاوتی از جامعه تماشاگر راروبرو می‌کند که برای رفتن به جبهه پیش قدم می‌شوند.
"اخراجی‌های ۳" همچون قبلی‌ها به بالا‌ترین فروش سال دست یافت.
در دهه ۸۰ فیلم‌های مطرحی داشته‌ایم اما تعداد این فیلم‌ها خیلی کم بوده است. اکثر این فیلم‌ها با بیش از فیلم‌های گذشته دفاع مقدس بر روی شخصیت‌پردازی آدم‌های جبهه تاکید داشته، اما ساختار ضعیف و یا عجله در ساختن فیلم، باعث افت کلیت این دسته از فیلم‌ها بوده است.
"سفر سرخ" فیلمی بود که به کارگردانی حمیدفرخ‌نژاد ساخته شد. فیلمی که برای اکران شدن با مشکلات فراوانی روبرو شد. فیلم در سال ۱۳۸۰ با مضمون جنگ و دفاع مقدس ساخته شد و هرگز اکران نشد.
فرخ‌نژاد جایی گفت: ما با کمترین امکانات و در سخت‌ترین شرایط مالی و آب و هوایی، گرمای ۵۴ درجه آبادان و با وسایل سنگینی که روی دوشمان بود، این فیلم را ساختیم اما متاسفانه آنطور که باید و شاید نتایج کارمان به بار ننشست و به دلایل نامعلومی فیلم بیش از ۱۰ سال توقیف بود.
"قارچ سمی" سیزدهمین فیلم بلند رسول ملاقلی‌پور بود. تهیه‌کنندگی و نویسندگی این فیلم را خود ملاقلی‌پور برعهده داشت. جمشید هاشم‌پور و میترا حجار نقش‌های اصلی فیلم را بازی می‌کنند. سال ساخت آن ۱۳۸۰ و تاریخ اکران آن ۸ فروردین ۱۳۸۱ بود، این فیلم در سینماهای تهران ۵۷ میلیون تومان فروش داشت.
سال ۱۳۸۱ چند فیلم با مضمون جنگ ساخته شد. یکی از آن‌ها "اشک سرما" به کارگردانی حمید عزیزنژاد بود. عزیزنژاد یکی از متفاوت‌ترین فیلم‌های سینمای جنگ را ساخت و فیلم او مورد توجه منتقدین قرار گرفت. این فیلم در سال ۱۳۸۲ ساخته شد و داستان آن در کردستان ایران در زمان جنگ ایران و عراق اتفاق افتاد
"دوئل" به کارگردانی احمدرضا درویش دیگر فیلم‌های جنگی دهه ۸۰ بود؛ فیلمی که در دوران ساخت خود سرو صدای فراوانی کرد و یکی از پرخرج‌ترین فیلم‌های سینمایی در ژانر دفاع مقدس بوده است. این فیلم با بازی خوب پژمان بازغی و حضور دوباره سعید راد بعد از چند سال غیبت، بیشتر از آنکه فیلم خوبی در عرصه سینمای دفاع مقدس باشد، فیلمی پرحاشیه بود، چرا که تا پیش از "دوئل" هم فیلم‌هایی در تاریخ سینمای جنگ بوده که به لحاظ مضمون در جایگاه بهتری ایستاده بودند. با این حال درویش با ساخت" دوئل " این باور را تقویت کرد که سینمای جنگ زنده است.
"مزرعه پدری" فیلم دیگری از رسول ملاقلی‌پور بود که منتقدان سینما را به دو گروه مخالف و موافق تبدیل کرد. کسانی که با آثار و فیلم‌های قبلی این کارگردان آشنا بودند می‌دانستند سینمای مرحوم ملاقلی‌پور از یک فرمول خاص بهره می‌برد. این فیلم هم بیشتر بر شخصیت‌های داستان تاکید دارد و محوریت آن بر یک رابطه عاطفی و عاشقانه میان یک زوج است.
"روایت سه‌گانه" یا "افسانه شهر جنگی" فیلم "گیلانه" به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد را رقم زد. فیلمی که زندگی یک خانواده معمولی را نشان می‌داد که مادر آن خانواده را فاطمه معتمدآریا با گریم خاصی ایفا کرد و پسر او که بهرام رادان بود با رفتن به جبهه قطع نخاع شده بود و مادر زندگی او را جمع می‌کرد. این فیلم به لحاظ پرداختن به مضمون با جزئیات ریزی ساخته شده بود که تماشاگر را تا انتهای فیلم از یک موضوع و زندگی دردناک خانواده‌ای را رها نمی‌گذاشت.
در سال ۱۳۸۲ چند فیلم در حوزه دفاع مقدس بر روی پرده سینما رفت. در همین سال فیلم "به رنگ ازغوان" به کارگردانی ابراهیم حاتمی‌کیا ساخته شد؛ فیلمی که با اولین نمایش در جشنواره فیلم فجر توجه تماشاگران و منتقدان را به خود جلب کرد، اما برای چند توقیف بود.
"پیک‌نیک در میدان جنگ "از دیگر فیلم‌های جنگی است که سیدرحیم حسینی آن را کارگردانی کرده است. این فیلم داستان سهراب، یک جوان ساده‌دل روستایی است که در جبهه مسئول نگهداری حیوانات گردان است، اما به خاطر اشتباهی که صورت می‌گیرد از خط مقدم جبهه سر در می‌آورد جایی که برادرش فرمانده آنجاست. دراین فیلم علی صادقی، قاسم زارع و علیرضا اوسیوند به ایفای نقش پرداخته‌اند.
"طبل بزرگ زیر پای چپ "به کارگردانی کاظم معصومی دیگر فیلم جنگی دهه ۸۰ است. این فیلم که سال ۱۳۸۳ ساخته شد، نگاه معمول فیلم‌های ایرانی جنگ ایران و عراق درباره جنگ را به چالش می‌کشد.
"به نام پدر" فیلم دیگر ابراهیم حاتمی‌کیا سال ۱۳۸۴ساخته شد. این فیلم علاوه بر سیمرغ بلورین بهترین فیلم، بیشترین تعداد سیمرغ بلورین را گرفت. "به نام پدر" با بازی خوب گلشیفته فراهانی و پرویز پرستویی همانند فیلم‌های قبلی حاتمی‌کیا در ژانر دفاع مقدس بود، اما به فیلم‌های قبلی این کارگردان در حوزه جنگ نمی‌رسید. اگرچه داستان فیلم به شخصیت‌های امروز جامعه بر می‌گشت، اما در حد متوسط فیلم‌های حاتمی کیا بود.
"شب بخیر فرمانده" به کارگردانی انسیه شاه‌حسینی از جمله دیگر فیلم‌های دهه ۸۰ به شمار می‌رود. سال ۱۳۸۵ فیلم "اتوبوس شب" به کارگردانی کیومرث پوراحمد به صورت سیاه و سفید ساخته شد. این فیلم با بازی خسرو شکیبایی و محمدرضا فروتن در جشنواره فیلم فجر شرکت کرد.
اما فیلم تاثیرگذاری که در ژانر دفاع مقدس در این سال ساخته شد فیلم "روز سوم" به کارگردانی محمدحسین لطیفی بود. زمان این فیلم به دوران جنگ تحمیلی و اتفاقات آن دوره برمی گشت." روز سوم " نیز در جشنواره فیلم فجر جایزه‌های زیادی را کسب کرد. در این فیلم باران کوثری، پوریا پورسرخ و حامد بهداد به ایفای نقش پرداختند.
فیلم‌های "سینه سرخ" به کارگردانی پرویز شیخ طادی، "میم مثل مادر" به کارگردانی رسول ملاقلی‌پور و فیلم "فرزند خاک" به کارگردانی محمدعلی باشه آهنگر از جمله فیلم‌هایی در حوزه دفاع مقدس هستند که در آن سال‌ها ساخته شدند.
فیلم" سیزده ۵۹ "در سال ۱۳۸۹ به کارگردانی سامان سالور ساخته شد. این فیلم نگاهی به آدم‌هایی است که پس از جنگ نتوانسته‌اند با شرایط امروز جامعه کنار بیایند. نقش اصلی "سیزده59" را پرویز پرستویی بازی می‌کند.
انتهای پیام/