سرویس تجسمی هنرآنلاین : پرویز تناولی در خصوص تازهترین پژوهشهایش به هنرآنلاین، گفت: گرافیک در ایران از پیشنه بسیار قدیمی برخوردار است و متاسفانه همه ریشههای گرافیک در ایران را در ۷۰ سال اخیر جستوجو میکنند. کمتر پژوهشگری به ریشههای قدیمی این هنر در ایران توجه دارد و جای تاسف دارد که هنوز تاریخچه درست گرافیک در ایران به رشته تحریر درنیامده است.
او افزود: من به دلیل اهمیت گرافیک و علاقهای که به این هنر داشتم سال هاست که در این زمینه پژوهش میکنم وحاصل پژوهشهایم را در این خصوص در کتابی تحت عنوان تاریخ گرافیک در ایران در ۲۰۰ صفحه گردآوری کردهام.
این پژوهشگر بیان کرد: تاریخچه گرافیک در ایران به ۲۰۰ سال پیش و زمانی که مطبوعات در ایران و صنعت چاپ رواج پیدا کرد باز میگردد اما تاکنون به این موضوع کسی توجه نکرده است.
او در ادامه گفت: این کتاب را در ۱۲ فصل ترتیب دادهام و هر فصل را به دورهای خاص اختصاص دادهام. در این کتاب درباره گرافیستهای مهم و آثارشان نیز سخن گفتهام.
تناولی درباره منابعی که برای تالیف این کتاب به آن توجه کرده است، اظهار کرد: برای تالیف این کتاب من به تمام منابعی که از دوره قاجاریه به این سو منتشر شده توجه داشتهام و بخشی از فعالیتهایم شامل پژوهش بر روی آثاری بوده که در موزهها جای دارند.
او با توجه به پیشینه گرافیک در ایران درباره وضیعت فعلی گرافیک گفت: گرافیک در ایران بسیار پیشرو و زنده است وخوشبختانه گرافیستهای ایران را در عرصه بین المللی به دلیل خلق آثار ارزشمند و جوایز متعددی که از آن خود کردهاند میشناسند.
این مجسمه ساز درباره سایر کتابهایی که در دست انتشار دارد عنوان کرد: بزودی ۲ کتاب سرامیک و طلسم تجدید چاپ خواهد شد. این دو کتاب حدود ۶ سال پیش از سوی انتشارات بنگاه منتشر شدهاند اما به دلیل استقبالی که از آنها شد دربازار نایاب شدند.
او افزود: با گذشت زمان من منابع جدیدی درباره این موضوعات بدست آوردم و این دو کتاب را تکمیل کردم که اکنون با این تجدیدنظرها منتشر خواهند شد. این بخشهای افزوده شده شامل تصاویرو مطالب است که بخش مطالب آن غنیتر شده است.
این مجسمه ساز پیشکسوت یادآور شد: طلسم در فرهنگ ایرانی از جایگاه ویژهای برخودار است و اگر در آثار هنری به ویژه هنرهای عامیانه توجه کنیم به وضوح در مییابیم که در این آثار توجه ویژهای به طلسم شده است. مثلا در قدیم مرسوم بوده و هم اکنون هم در میان جمعی رایج است که دعا بنویسند و بر درودیوار خانه یا گردن خودشان آویزان کنند.
او افزود: هنرمندان ایرانی توجه ویژهای به این طسمها و راز و رمز آنها کردهاند و در آثارشان به شکلهای مختلف آنها را به کار بردهاند. به ویژه هنرمندان مکتب سقاخانه که خود من نیز در شمار این هنرمندان قرار میگیرم. در میان هنرمندان جوان نیز همچنان میل عجیبی برای به کاربردن این طلسمها در آثارشان وجود دارد.
تناولی گفت: در واقع با بررسی این طلسمها میتوان مردم را روانشاسی کرد و سر از رازهای زندگیشان، آرزوها، ترسها و خواستهایشان در آورد. خود من سال هاست که تمرکزم را بر روی طسمها گذاشتهام و آثار متعددی نیز براساس این طلسمها خلق کردهام. از میان هنرمندان هم دوره خودم پیل آرام و زنده رودی هم توجه ویژهای به این طلسمها در آثارشان کردهاند.
تناولی همچنین افزود: با توجه به اینکه طلسمها در فرهنگ و هنر ما جایگاه ویژهای دارند و تاکنون موزهای بر این اساس راه اندازی نشده است، شاید در آینده نزدیک موزهای پیرامون طلسمهای ایرانی راه اندازی کنم.
تناولی درباره تجدید چاپ کتاب سرامیک توسط نشرنظرگفت: این کتاب دربرگیرنده آثاری است که توسط خودم ساخته شده است و در تجدید چاپ آن به بخش مطالب آن اضافه کردهام که از سوی انتشارات بنگاه منتشر خواهد شد.
تناولی همچنین از انتشار کتاب شاعر خبرداد و گفت: کتاب شاعر درباره بخش مهمی از مجسمههای من است که با موضوع فرهاد کوه کن و شاعر ساختهام و در این کتاب تصویر تعدادی از مجسههای بزرگام نیز منتشر خواهد شد.
به گفته تناولی؛ در کتاب شاعرشاهد مجسمههایی هستیم که تاریخ ساخت نخستین اثر از این مجموعهها به ۴۵ سال پیش باز میگردد و همچنان ساخت آنها تداوم دارد. کتاب شاعرنیزازسوی نشرنظر منتشرخواهد شد.
بهمنپور مدیر نشر نظرهم خبر از انتشار جلد دوم تاریخ مجسمه سازی ایران به قلم پرویز تناولی و انتشار کتاب خورجین و نمکدانها به تالیف پرویز تناولی خبر داد. این کتاب از تالیفات اخیر تناولی هستند.
همه پژوهش های مکتوب پرویز تناولی
پرویز تناولی در طول دهه ها فعالیت هنریاش نشان داده که در کنار آفرینش هنری توجه و اهتمام ویژهای به امر پژوهش در شناسایی و معرفی قابلیتها و ظرفیتهای نهفته در هنرهای ایرانی دارد. کتاب "تاریخ مجسمه و مجسمه سازی در ایران؛ از فرهاد کوهکن تا علیاکبر حجار" که سال گذشته روانه بازار کتاب شده از آثار پژوهشی او محسوب میشود و علاوه بر این تناولی پژوهشهایی در زمینه هنرهای سنتی به چاپ رسانده است. با اطلاعاتی که این هنرمند در خصوص انتشار تازهترین پژوهش هایش در اختیارما قرار داد، بهانهای به دست میدهد تا تالیفات پیشین او راهم دوباره مرور کنیم.
فرش و بافتههای ایرانی از قالیچه و قالی تا گبه
فرش ایرانی بخش بزرگی از پژوهشها و فعالیتهای هنری تناولی را به خود اختصاص داده است. کتاب «"فرش" او که در سال ۱۳۹۰ رونمایی شد موید این امر است. او خود در یادداشتی در خصوص توجه اش به فرش ایرانی نوشته است: "از همان زمان که پا به دنیای فرش گذاشتم، به فکر داشتن سهمی ازآن نیز شدم و اقدام به تهیه طرحهایی مناسب برای فرش کردم، اما پس از چندی دریافتم راه سختی را در پیش گرفتهام. اصول محکم و جا افتاده فرش ایران و قدمت چند هزار ساله آن، آن را بصورت هنری ویژه و جدا ازدیگر هنرها در آورده است. به همین جهت هم دخل و تصرفهای" نامعقول "را نمیپذیرد. البته این به این معنی نیست که فرش ایران هنری منجمد و غیر قابل انعطاف است. نگاهی سریع و گذرا به دورههای مختلف این هنر بخوبی تحولات زنده و مستدام آن را نشان میدهد، اما این تحولات همیشه همگون و هماهنگ با دنیای بهشت گونه فرش بوده است. با توجه به امور فوق دست به کار فرشبافی شدم اما هیچگاه در صدد آمیختن طرحهای نقاشان اروپایی و یا چیزی برگرفته از آنها نشدم و اساس هر دسته از فرشهای خود را چه تصویری، چه شیری و چه گبه بر اساس این فرشها بنا کردم."
"افشــــار، دستبافتههای ایلات جنوب شرقی ایران" کتاب دیگری از این هنرمند است که در سال ۱۳۸۹ به چاپ رسیده است.
"افشار" را میتوان کتاب جامعی درخصوص افشارها با رویکرد معرفی دست بافتههای آنها دانست که ثمره تلاش و تحقیقی میدانی و کتابخانهای است. اطلاعات تاریخی کتاب در مورد افشارها بسیار کامل و راهنما میباشد و به عبارتی در حدود ۱۵ درصد از کتاب را شامل میشود. در این بخش به سابقه تاریخی و موقعیت جغرافیایی و بومی و مردمشناسی افشارها و اختصاصاً افشارهای کرمان پرداخته شده است. در این بخش، از اسناد، نوشتههای تاریخی و نقشهها و نمودار پراکندگی افشارها به نحو مطلوبی در بیان شرایط و موقعیت جغرافیایی آنها استفاده شده و یک تاریخ نگاری مستند را ارائه میدهد. همینطور تصاویر زیبایی از مناطق افشار نشین دارا میباشد که فضای لازم را به نوعی تصویر سازی میکند.
تناولی همچنین در کتاب "گبه؛ هنر زیرپا" که در سال ۱۳۸۳ منتشر شده پیشینه و زیرساخت گبه ، سرزمین بافندگان گبه و طرح و ترکیب بندی آن را بررسی کرده است. در اوایل دههٔ ۱۳۵۰ فرشهای تازهای وارد بازار و ادبیات فرش شد که تا آن زمان شناخته شده نبود. این فرشها که گبه نامیده میشد. با فرشهای قبلی فرق داشت. طی سه دههای که از کشف و عرضهٔ گبه گذشته، مقالات و کتابهای زیادی نوشته شده، اما هنوز در ورای این زیر انداز ساده، گفتنیهای بسیاری نهفته است و جای کشف و بحث زیادی دارد. در این کتاب، تناولی با چندین سال تحقیق و بررسی و جمع آوری منابع و مقالات بسیار در زمینه فرش ایرانی، تلاش کرده تا برخی از این ناگفتهها را عیان کند.
"قالیچههای تصویری" نام کتابی است که پرویز تناولی در سال ۶۸ منتشر کرده است.
تناولی در پیشگفتار کتاب "قالیچههای تصویری" مینویسد:" وجه تشخص قالیچههای تصویری در مقایسه با سایر قالیهای ایرانی موضوع آنهاست. این قالیچهها به جای نقش و نگارهای سنتی و معمول، به انسان وگاه حیوان در قیاسهای غیرمعمول میپردازند که این شیوه در سنت فرش بافی ایران بیسابقه است. جنبش تصویرگرایی در فرش ایرانی که از اوایل سده سیزدهم و تا اواسط قرن چهاردهم ادامه یافت؛ یکی از پرهیجانترین جنبشهای هنری تاریخ کشور ماست که هنر مردمی بود."
تناولی در این کتاب تعداد کم قالیچههای تصویری که در مقایسه با قالیهای سنتی همیشه محدود و انگشت شمار بودهاند و نیزسفارشی بودن آنها را دلایل کم توجهی به این نوع قالیچههای ایرانی عنوان کرده است.
کتاب "قالیچههای شیری فارس" که در سال ۱۳۵۶ منتشر شد به بررسی نقش شیر در قالیچههای این منطقه میپردازد. محبوبترین و بهترین نقش در پیش عشایر استانهای جنوب غربی ایران نقش شیر است که در ایران باستان و هم در فرهنگ اسلامی جای والایی داشته و دارد. شیر در مذهب شیعه به شجاعت و متانت و قدرت و دیگر صفات و خصلتهای مثبت به حضرت علی امام اول شیعیان نسبت داده میشود و احترام خاصی نزد ایرانیان و شیعیان دارد. نظریه دیگری که وجود دارد مبنی بر اینکه در فارس شیر زیاد بوده و چون با گذشت زمان نسلشان منقرض شده و چون قشقاییها از نقوشی که در دستبافتههای خود استفاده میکردند از طبیعت اطرافشان الهام میگرفتند، یعنی طبیعت گرایی که در ذات بافندگان وجود داشته شیر نیز در نزد قشقاییها دارای اهمیت بوده، به همین علت آنان از نقش شیر استفاده کردند.
دست ساختههای بومی ایران از قفل و سرمهدان تا ترازو و سنگ وزنکشی
کتاب "سنگ قبر" از این مولف در سال ۱۳۸۸ منتشر شده است.
این کتاب که جلد اول از مجموعه "سرگذشت مجسمه سازی ایران" است به معرفی و بررسی سنگ قبرهای تاریخی در مناطق مختلف ایران اختصاص دارد. این سنگ قبرها، نمونههایی ارزشمند از هنر مجسمه سازی و پیکر تراشی ایران در دورههای مختلف به شمار میروند. نویسنده که خود از نامدارترین مجسمه سازان ایران است، با رفتن به سراغ قبرستانها، امامزادهها و قبرهای قدیمی، مجموعهای از سنگ قبرهای نفیس را شناسایی و معرفی کرده است. خطوط کوفی، نسخ یا نستعلیقی که بر این سنگها است، کار بهترین خطاطان عصر خود است و تذهیب و حجاریشان به دست ورزیدهترین استادکاران انجام گرفته است.
چهارمین کتاب پرویز تناولی از سری کتابهای هنرهای از یادرفته باعنوان "ترازو و سنگ" در سال ۱۳۸۷ چاپ شده است. تناولی در این کتاب حدود ۲۳۰ قطعه از نمونههای مختلف ترازو و سنگهای سههزار سال گذشته و همچنین وزنهایی مانند مثقال، سیر، چارک و من و… که درگذشته استفاده میشدند را جمع آوری کرده است.
او در خصوص ویژگی این اشیاء میگوید:"به نظر میرسد این افراد، صنعتگر معمولی نبودهاند. بر فرض ما شاهد ترازوهایی هستیم که اشعار فارسی به شکل متبحرانهای روی آنها حک شده و حاصل کار را به چیزی فراتر از یک ترازوی معمولی مبدل کرده است. برخی از این اشیا، حاصل همکاری دو یا سه صنف است. مثلافولادگری که شاهین ترازو را ساخته، شاید خوش خط نبوده و بعید نیست که سراغ خطاط همسایه رفته و از او خواسته خطی برای ترازو بنویسد. ما یک فرهنگ بسیار غنی داریم که همیشه با شعر توام بوده است. صنعتگران ما هر چه ساختهاند از شعری هم روی آن استفاده کردهاند."
کتاب "قفلهای ایران" تالیف پرویز تناولی از مجموعه هنرهای از یاد رفته ایرانی در سال ۱۳۸۶ منتشر شد.
تناولی درباره این کتاب گفته است:"کتاب "قفلهای ایران" مربوط به دورههای مختلف تاریخی است و از دوره ساسانی تا قاجار را دربر میگیرد. اگر ما هنر مجسمهسازی نداشتهایم، جایگزین آن هنرقفلسازی ماست و قفل سازان ما با ساختن قفلهایی به اشکال هندسی، حیوانی و انسانی جای هنر مجسمهسازی را پر کردند. قفلهای ایرانی بسیار متفاوت از قفلهای سایر کشورهای دنیاست و بیش از آنکه جنبه ایمنی داشته باشند، جنبه هنری دارند. ایرانیان قدیم عقاید آیینی خاصی راجع به قفل داشتند و قفل برای آنها نماد رسیدن به آرزوها، باز کردن گرههای زندگی و... بود و بسیاری از اشراف وبزرگان نیز قفلهای نفیس طلا و نقره برای ضریح امامان وامامزادگان نذر میکردند."
کتاب "طلسم ؛ گرافیک سنتی ایران " که نتیجه پژوهشهای 30 ساله پرویز تناولی است در سال 1385 منتشر شد.
در این کتاب ابزار، اسبابها، شکلکها و طرحهای مورد استفاده رمالان و دعانویسان ایرانی به لحاظ گرافیک و استفاده و کاربرد آنها در فرهنگ مردم بررسی شده است. این اسباب و شکلکها که نویسنده از آنها به عنوان "اشیاء طلسمی یاد میکند، بخشی از یک فرهنگ از میان رفته است. مجموعه این آثار نه تنها بخش مهمی از هنرهای تصویری ایران به شمار میروند، بلکه در پس خود آمال و آرزوهایی را نهفته دارند. نویسنده در پژوهش ارزشمند خود کوشیده است تا به زوایای پرپیچ و خم علومی که تاچندی پیش زنده و مقبول همگان بوده دست یابد.
تناولی معتقد است هنر به کار رفته در این لوازم ناب و خالص است اما متاسفانه به دلیل نگاهی منفی که در میان روشنفکران و پژوهشگران نسبت به خرافه و جادو در ایران وجود دارد، تا کنون مورد توجه قرار نگرفته است:"من هم با خرافه پرستی مخالفم اما هنرمندانی که به ساخت ابزار مورد نیاز این حرفه تاریخی مشغول بودند، نهایت هنر خود را به کار بردهاند. از سوی دیگر بخش مهمی از تصاویر به جا مانده از ایران قدیم در کتابهایی با این موضوع دیده میشود. با اتکا به آنها میتوان ریشههای گرافیک سنتی ایران را جست و جو کرد."
کتاب "سرمهدان" در سال ۱۳۸۳ منتشر شد. تناولی این بار هم در تحقیق از روش میدانی خودش استفاده کرده است، با استناد به مقدمه کتاب سی سال است که با جمع آوری سرمهدان مانوس است و البته کتاب حاضر نشان میدهد که طی این سالها چه گنجینهای جمع آوری کرده است.
نوع تقسیم بندیها و ارائه طبقه بندی شده سرمهدانها و میلهای سرمه کاربرد کتاب را بسیار راحتتر از کتابچههایی از این دست کرده است. تناولی در مقام یک مجسمه ساز و البته والاتر از آن در کسوت زیباییشناس میراث بصری و تئوریک ارزشمندی را به جای گذاشته است.
دست بافتههای عشایری و روستایی از تاچه و جل تا سفره و نمکدان
تناولی دست بافتههای عشایری را هم در کتابهای متعددی مورد بررسی قرار داده است که نشان از توجه و علاقه ویژه او به این عناصر بومی دارد.
"دست بافتهای روستایی و عشایری: ورامین" عنوان پژوهشی دیگر از این هنرمند است که در سال ۱۳۷۹به چاپ رسیده است.
ورامین را باید پدیده منحصر به فردی در فرهنگ فرششناسی ایران شمرد، زیرا به تنهایی توانسته مجموعهای از همه گروههای قومی ایران را در خود گرد آورد و بافتههای آنها را عرضه کند. این کتاب که به معرفی دستبافهای روستایی ورامین اختصاص دارد، حاصل سفرهای متعدد و تحقیقات مولف درباره منطقه ورامین، مختصات مردمشناسی و هنر مردم این منطقه است. کتاب دارای دو بخش به زبانهای انگلیسی و فارسی و تصاویر رنگی زیبا از دست بافتهای روستایی ورامین است.
تناولی همچنین در کتابی دیگر با عنوان "جلهای عشایری و روستایی ایران - آرایش اسب" بار دیگر به دست بافتههای عشایری و روستایی پرداخته که در سال ۱۳۷۷ به چاپ رسیده است.
تناولی عقیده دارد که پوشش اسب و شتر در عشایر ایران و تزیینات وابسته به آن یکی از مهمترین مظاهر هنر فولکلور ایران است. به گفته این مجسمه ساز که بخش عمدهای از زندگیاش صرف مطالعه و جمع آوری دست بافتههای عشایری ایران شده است، از دورههای گذشته که زندگی عشایر بیش از هرچیز بر حیواناتشان استوار بود، آثار بیبدیل هنری در ارتباط با جانوران به جای مانده است. او در این خصوص میگوید: "فرهنگ بومی ایران بر حفظ طبیعت و مراقبت از حیوانات استوار بود. به همین دلیل حیوانات با آثار هنری برخاسته از خلاقیت هنرمندان بومی، تزیین میشدند. ایرانیان در گذشته اهمیت بسیاری برای حیوانات قائل بودند و به هنگام شرکت در مراسم و برنامههای خاص حیواناتشان را میآراستند. امروز که این سنتها در حال فراموشی است، تزیینات میتوانند به عنوان اسناد معتبر به کمک پژوهشگران بیایند. اسب و شتر حامل عروس در روستاها و عشایر ایران به بهترین نحو ممکن و با استفاده از دست بافتهها آراسته میشد. آنها برای همه قسمتهای بدن اسب و شتر، نظیر زین، پیشانی، گردن، کپل، زانو، کوهان و سینه، بافتهای داشتند."
"تاچههای چهارمحال" هم پژوهش دیگری است که تناولی در زمینه دست بافتههای عشایر به زبان انگلیسی در سال ۱۳۷۷ به چاپ رسانده است.
تناولی در این پژوهش "تاچه" یا خورجین را که نوعی بافته روستائیان چهارمحال و بختیاری است معرفی میکند. در قسمت نخست کتاب درباره تاریخچه، طرح و نقشه، مناطق تاچه بافی و نماد و معنای تاچه توضیحاتی داده میشود و قسمت دوم کتاب حاوی تصاویر متعددی از انواع تاچه است.
در کتاب "سفرههای کامو" ، پرویز تناولی گروه دیگری از دست بافتهای روستایی- سفره ها- را معرفی میکند. این کتاب در سال ۱۳۷۶ وارد بازار کتاب شد.
اثر هنری مردم کامو سفرههایشان است. این سفرهها مثل بافتههای عشایر، بدون نقشه از پیش تعیین شده بافته میشوند و به همین خاطر هیچ ۲ سفرهای شبیه هم نیست. به قول پرویز تناولی - هنرمند معاصر - چون بافنده گرفتار سلیقه خریدار و فشار سفارشدهنده نبوده، سفرههایی که بافته شدهاند کاملا برآمده از احساس و قریحه دختران و زنان کامویی است و هر کدام از آنها یک اثر هنریاند. کاربرد سفرهها برای خمیر کردن آرد و همینطور نگهداری نان بوده است. در سفره کمنقشتر، آرد را خمیر میکردند و روی آن را میپوشاندند تا ورز بیاید و نانهای پخته شده را در سفرههای زیباتری جمع میکردند. مشخصه سفرههای کامو که در رنگها و اندازههای متفاوت بافته میشوند، نوارهای نوک تیز حاشیههای آن است .
"نان و نمک" یکی دیگر از کتابهایی است که پرویز تناولی در زمینه دستساختههای بومی تالیف کرده. این کتاب در سال ۱۳۷۰ به چاپ رسیده است.
تناولی درباره این پژوهش مینویسد:"آنچه بر آنم داشت که کتابی به عنوان نان و نمک بنویسم وجود دو گروه از بافتههای عشایری و روستایی است که ارتباط مستقیم با نان و نمک دارد. یکی از اینها، سفره و دیگری نمکدان است. شناساندن این قطعات دو انگیزه دارد، یکی معرفی آنها به جهت زیبایی ظاهریشان که البته این موضوع از دیده تیزبین هیچ زیباشناسی پنهان نبوده است. بسیار کسانی (در غرب) دیدهام بیآنکه از چند و چون این قطعات آگاه میباشند، شدیداً به آنها دل بستهاند. اما علت دوم شناساندن معانی و مفاهیمی است که در ورای این بافتههای کوچک و به ظاهر ناچیز نهفته است که دانستن آنها خود میتواند بر جلوه ظاهریشان دو چندان بیفزاید. این کتاب به یاد سفرهایی است که طی آن بارها بر سر سفرههای خاکفام مردم پاکدل نشسته و لقمه نانی از آن برگرفتهام."
تناولی در مجموعه تالیفاتش به گنجینه ای عظیم از منابع تصویری ایران اشاره دارد و آنچنان که پیداست بعد از این هم باید منتظر تالیفات دیگری از این هنرمند باشیم.
انتهای پیام/