سرویس معماری هنرآنلاین: جنگ که شروع می‌شود، تنها آدم‌ها، خانه‌ها و مرزها نیستند که با خطر مواجه می‌شوند، بلکه هویت تاریخی مردم مناطق جنگی نیز در معرض نابودی قرار می‌گیرند. این روزها اخبار حملات گروه داعش در عراق، در صدر اخبار دنیا قرار دارد اما در این میان کمتر کسی به این مسئله توجه می‌کند که این حملات چه تبعاتی برای میراث فرهنگی عراق دارد. کشوری با پیشینه تمدن طولانی که میزبان آثار باستانی آن بسیار است و اکنون خبر استقرار شورشیان و مهاجمان داعش در نزدیکی معبد هترا، فعالان فرهنگی و یونسکو را نگران حال این اثر ثبت شده در فهرست میراث جهانی کرده است.
این اولین بار نیست که سایه جنگ و گروه‌های مهاجم، میراث فرهنگی را با خطر مواجه می‌کند، حتی می‌شود گفت نگرانی فعالان فرهنگی هم پربیراه نیست. پیشتر طاق کسرا در کشور عراق نیز بر اثر جنگ های داخلی در این کشور، آسیب‌های جدی دیده بود. در پی تصرف عراق به دست نظامیان آمریکا و هم پیمانانش در سال 2003، طاق کسرا یا ایوان مدائن که بلندترین طاق خشتی ساخته شده به دست انسان است، خسارات زیادی را متحمل شد. ایوان مدائن که پیشتر نیز به دلیل اقدامات خرابکارانه صدام، از لیست میراث جهانی یونسکو، خط خورده بود، در ماه فوریه 2005، در اثر یک عملیات تروریستی، قسمتی از آن تخریب شد که از این اتفاق به عنوان بزرگترین آسیب به این مجموعه پس از اشغال عراق یاد شده است.
اما افغانستان در بحبوحه جنگ‌های طالبان، خسارت سنگین‌تری را بر پیکر میراث فرهنگی خود شاهد بود. 9 مارس 2001 تاریخ تلخی برای دوستداران میراث فرهنگی است. روزی که نیروهای طالبان به فتوای ملامحمد عمر به روی مجسمه‌های غول پیکر بامیان آتش گشودند تا در شامگاه یازده مارس از صلصال و شهمامه تنها دو حفره باقی ماند. تندیسهای بودا در بامیان، تا قبل از آن که در زمان حاکمیت طالبان تخریب شوند، بزرگترین تندیسهای بودا و بلندترین مجسمه‌های سنگی در جهان به شمار می‌‌آمدند. یونسکو این اقدام طالبان را "دهشت افکنی فرهنگی" نامید.
حالا که نیروهای داعش در نزدیکی سایت باستانی "هترا" مستقر شده‌اند، تکرار فجایع گذشته دور از ذهن نیست. این نگرانی وجود دارد که داعش نیز مانند القاعده در افغانستان با این ادعا که آثار سنگی این محوطه باستانی، مجمسه‌ها و مظاهری از بت پرستی هستند، به تخریب این آثار ارزشمند بپردازند. این گروه در شهر موصل در 70 مایلی شمال غرب محوطه باستانی هترا مجمسمه" عثمان الموصولی "را که یک آهنگساز و موسیقیدان عراقی درقرن 19 بوده و نیز مجسمه" ابو تمام" را نیز که یک شاعر عرب عصر عباسی است، تخریب و نابود کردند. پیشتر تیمی متشکل از 20 نیروی پلیس از این منطقه محافظت می‌کردند که با سقوط موصل، از این منطقه فرار کردند و حالا هیچ کسی نیست که از این میراث جهانی محافظت کند.
معبد هترا که مدت‌های مدید در زمان حکومت صدام نیز، تعطیل بود و امکان بازدید از آن وجود نداشت، اثری مربوط به قرن 3 پیش از میلاد و دوران تمدن‌های باستانی پیش از مسیحیت است که در میانه یک بیابان واقع شده است. و اثری مربوط به دوران تمدن‌های باستانی پیش از مسیحیت و متعلق به خدای خورشید،" شاماش" است. این معبد که متعلق به خدای خورشید،" شاماش" است با انواع مجسمه و تصویرهایی از او در دیوارهای معبد تزیین شده است. این تزیینات و ستون‌های عظیم و مجمسه‌هایش معبد هترا را مبدل به یکی از شگفت‌انگیز‌ترین آثار باستانی عراق کرده است.
اما معبد هترا تنها اثر فرهنگی نیست که خطر تخریب بالایی دارد. حرم کاظمین هم این روزها در لیست مکان‌هایی است که ممکن است در میانه جنگ، آسیب ببیند. این مکان که متعلق است به امام هفتم و امام نهم ما شیعیان، از معماری برجسته‌ای برخوردار است. ساختمان کنونی حرم از ساخته‌های دوره آغازینِ صفویه و اضافات دوره‌های بعدی است. معماری و هنر دوره صفویه از ایوان‌های زیبا و کاشی‌کاری های معرق نفیس و آینه‌‌کاری‌های بدیع در آن به وضوح قابل مشاهده است. حرم مطهر دارای دو گنبد طلایی است که هر یک بر روی بقعه یکی از دو امام علیهماالسلام قرار گرفته است. در زیر دو گنبد فضایی مستطیل شکل است و میانه دو دیوار شرقی و غربی را دو ستون عظیم در برگیرنده گنبدها اشغال کرده است و یک ضریح نقره‌ای قبر دو امام را با دو صندوق خاتم نفیس در بردارد.
آنچه مسلم است آغاز یک جنگ که خود نشان از گم شدن نگاه فرهنگی در میان انسان‌ها دارد، می‌تواند در ادامه به نابودی میراث فرهنگی منجر شود و این اتفاقی است که سبب دلواپسی دوستداران فرهنگ و میراث فرهنگی می‌شود.
انتهای پیام/