به گزارش سرویس معماری هنرآنلاین ؛ مقصد تهران گردی این هفته رئیس شورای شهر، ضلع جنوبی بازار تهران در محدوده خیابان خیام بود. صبح جمعه در قهوه خانه‌ای به سبک معماری دوره قاجار گروه تهران‌گردی، گرد هم آمدند و جالب این که به خاطر حضور در هفته موزه و میراث فرهنگی، معاون سازمان میراث فرهنگی و جمعی از چهره‌های شناخته شده این حوزه نیز احمد مسجد جامعی را در سفر به محدوده بازار و دیدار از قدیمی‌ترین بافت تاریخی شهر همراهی کردند.

اینجا فیل خانه است. یکی از تاریخی‌ترین عمارت‌های بازار که در دوران ناصرالدین شاه محلی برای نگه‌داری فیل‌های پادشاهان قاجار بود. امروز اما وضع این بنا که دارای ویژگی‌های برجسته معماری دوره ناصری است ناخوش و بیمار است.

فیل خانه این روزها به انبار شرکت "چهل ستون" بدل شده؛ شرکتی که کار مرمت بازار را به عهده دارد. آنچه که مسجد جامععی در بازدید از فیل خانه دید، آنقدر ناگوار بود که اعلام کرد برای حفاظت از این بنا بهتر است هر چه زودتر به ثبت برسد و کار مرمت و نگهداری از آن آغاز شود.

تلاش برای حفظ یادگارهای معماری تهران قدیم، نزدیک به صد سال است که از اهمیت ویژه ای برخوردار شده. بیشترین آثار معماری تهران در دوره پهلوی دوم مورد مرمت جدی قرار گرفته و در مواردی، برخی از بناها نیز نادیده گرفته شده اند. حصار صفوی یکی از این بناهای مهم و تاثیرگذار بوده که تا به حال به مرمت آن توجهی نشده است. این دیوار که قدمتی 500 ساله دارد به دوران شاه تهماسب صفوی منتسب است و هفت، هشت متر باقی مانده آن را بر پشت بام یک کاروانسرای بهم ریخته در محدوده "دروازه نو" می توان سراغ گرفت.

از آنجایی که کارشناسان میراث فرهنگی، احتمال ریزش این دیوار را مطرح کردند، احمد مسجد جامعی دستور مرمت و بازسازی فوری این تکه از حصار صفوی را صادر کرد. محمد حسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی که هنگام بازدید از این دیوار تاریخی حضور داشت، مرمت آن را جزو اولویت‌های سازمان میراث فرهنگی عنوان کرد و گفت: مرمت و بازسازی این دیوار تاریخی و حفاظت از آن جزو اولویت‌های میراث فرهنگی تهران است و من قول صیانت از آن را می‌دهم.

از معماری منحصر به فرد دروازه های تهران چیزی باقی نمانده است اما شاید باور نکنید که هنوز بقایای یکی از این دروازه های دوره صفوی را می توان 50 متر آن طرف تر از متروی خیام دید. این دروازه که به "دروازه نو" معروف بوده، در حال حاضر میان ساخت و سازهای جدید اسیر مانده و احمد مسجد جامعی خواستار حفاظت و مرمت آن شد.

بازار را زیاد دیده ایم؛ خصوصا جبهه شمالی اش را که برای خریدهای روزانه و عیدانه مردم از مهمترین پایگاه های اقتصادی و تجاری تهران است. اما جنوب بازار بخش مقفول مانده آن است با بناها و عمارت هایی که هر کدام در نوع خود یادآور معماری دورانی از تاریخ تهران هستند.

سرای روغنی ها، یکی از قدیمی ترین بخش های جنبی بازار تهران است که احمد مسجد جامعی روز جمعه از آن دیدار کرد. در اینجا مسجد جامعی نگرانی اش را درباره تاسیسات بازار، بخصوص رشته های برق و لوله کشی آب با صاحبان این سرا درمیان گذاشت و از آنها خواست بیشتر مراقب این دردانه معماری بازار تهران باشند.

راسته های بازار تهران در حال مرمت توسط شهرداری هستند؛ مرمتی که البته صاحبان مشاغل به آن نقدی جدی دارند. صبح جمعه بخشی از وقت رئیس شورای شهر در بازار بزرگ به بررسی مرمت بازار اختصاص داده شد. در یکی از این راسته ها، بنایی به چشم می خورد که بر خلاف اصول معماری بازار در حال ساخته شدن است و جالب این که روی تابلوی بنا، نام شهرداری تهران به عنوان شریک پروژه آورده شده!

در تاریخ، مکان نخستین سفارتخانه روسیه در جایی به نام "باغ ایلچی" آمده است. پس از سالها بی خبری از این باغ، ظهر جمعه درهای قدیمی ترین سفارت روسیه به روی خبرنگاران باز شد و عکس هایی از بقایای این معماری کم نظیر تهیه شد. این عکس ها شاید آخرین عکس های قابل انتشار از این بنا باشد؛ چون در صورت عدم توافق بر سر خرید این ملک توسط هتل فردوسی، به زودی آخرین دیوارهای آن هم فروخواهد ریخت.

چهارسوق های بازار، اوج معماری اسلامی را به رخ هر بیننده ای می کشند. بازار تهران چهارسوق های مهم و تاثیرگذاری دارد که هر یک در آجرکاری و گچ کاری نمونه ای بی مثال به حساب می آیند. در لحظه تهیه این عکس، بوی ادویه و کاهگل و زمینی که آب و جارو شده ، مهمانان بازار را غافلگیر کرده بود.

یکی از قدیمی ترین حمام های بازار، از دیگر بناهایی بود که مسجد جامعی از آن دیدار کرد. در این دیدار از اهمیت حمام ها در تاریخ معماری و شهرسازی کشور سخن به میان آمد و رئیس شورای شهر از مسئولان حمام خواست که به هر شکل ممکن از معماری و حس و حال حمام خود مراقبت کنند.

حمام به شیوه سنتی آن هنوز در دل این بنای قاجاری جریان دارد؛ مردهای بازاری صبح های جمعه به این مکان می آیند و جان دوباره ای به آن می بخشند.

بازدید از خانه ملک نیز بخش دیگری از برنامه های مسجد جامعی بود. سردر این ساختمان سالها در صدا و سیما به عنوان سمبل هویت معماری تهران به تصویر درآمده. به گفته مسجد جامعی خانه تاریخی ملک یکی از منحصر به فرد ترین خانه های تهران است که در آن اتاق مخمل وجود داشته و شیشه های این عمارت همگی دست ساز هستند.

معماری تاریخی بازار در حال ویرانی است. حضور رئیس شورای شهر در این کوچه پس کوچه ها فرصتی بود برای آن که شهرداری تهران جدی تر به موضوع نگه داری و مرمت این عمارت های تاریخی توجه کند.

مسجد جامعی در ادامه تهران‌گردی از امامزاده سیدناصرالدین، امامزاده زید، کاروانسرای روغنی، بازارچه حاج قاسم، گذر لوطی‌صالح، حمام حاج قاسم، عمارت ظل‌السطان، بازارچه مسگرها، چهارسوق و چهاربازار، آب انبار سید ولی و چند بنای تاریخی دیگر نیز بازدید کرد. انتهای پیام/