سرویس تجسمی هنرآنلاین //

پدیده نمایشگاه‌گردانی اگرچه فعالیتی نوظهور در نمایش آثار تجسمی به شمار نمی‌رود اما با این وسعت و پرشماری که در چندسال اخیر در ایران شاهد‌ش هستیم پیش از این در عرصه هنرهای تجسمی ما رواج چندانی نداشته است. از این حیث می‌توان افزون شدن این رویکرد به فعالیت‌های هنری را در جهت تکثر و گونه‌گونی هرچه بیشتر تولیدات هنری قلمداد کرد و ظهور آن را مغتنم دانست به ویژه که اگر در ادامه این مسیر به سمت نمایشگاه گردانی حرفه‌ای و علمی در ماهیت اصلی خود که بیش از هر چیز به هنر معاصر معطوف است نزدیک شویم می‌توانیم در آینده شاهد بروز و ظهور جریان‌های هنری پرقدرت‌تر و همراه با روزآمدی بیشتر باشیم.

به هرحال در اینجا قصد بر کنکاش و بررسی موضوعی به نام نمایشگاه گردانی نیست چراکه شاید برای نگاهی جدی‌تر و راه گشا نیازمند آن هستیم تا تجربیات متعددی از این طریق صورت تحقق به خود بگیرد تا از دل آن ارزیابی دقیق‌تر و واقعی‌تری را بتوان استخراج کرد. بر این اساس در این فرصت تنها قصد داریم با نگاهی به یک مجموعه که هم اکنون درحال نمایش عمومی است، مختصات فعالیتی با عنوان نمایشگاه‌گردانی در این سال‌ها را در رویکردی مصداقی بازخوانی کنیم.

نمایشگاه طلای سیاه با نمایشگاه گردانی لیلا وارسته و ویدا زعیم با حضور ۳۷ هنرمند از ۲۲ فروردین ماه به همت گالری هما و گالری شیرین برپا شده است. موضوع و بنیاد اولیه این مجموعه یعنی پرداختن به وجهی از هویت معاصر ایران در نوع خود نشان از هوشمندی و مطالعه‌ای قابل قبول در ارائه یک مجموعه نمایشگاه گردانی شده است که مخاطب مجموعه را با یک افق پدیدار‌شناختی ویژه روبه رو می‌کند.

در ۱۰۰ سال اخیر نفت سرشت و سرنوشت انسانی به خود گرفته است. فضای مفهومی این مجموعه هویتی انسانی آمیخته با رگه‌هایی از حیات سیاسی را رقم زده و کنشی گونه گون را در مواجهه با موضوعی چالش برانگیز و در عین حال مشترک در بین تمامی ایرانیان را شکل داده که حاوی روایت‌هایی متعدد و‌گاه بسیار شخصی نیز هست.

زمانی که "ویلیام ناکس دارسی" در کمال ناامیدی از نتیجهٔ اکتشافات نفت‌ در مسجد سلیمان، دستور توقف عملیات و جمع‌آوری‌ دستگاه‌های حفاری را به مهندس رینولدز لهستانی، مسئول‌ حفاری این منطقه داد، هیچ‌کس حتی خود دارسی هم باور نداشت که در آخرین لحظات، این عملیات به چنین کشف‌ عظیمی دست یابد. در واقع، این پشتکار، مقاومت و سرسختی‌ مهندسی رینولدز بود که این مهم را سبب شد و در سحرگاه روز پنجم خرداد سال۱۲۸۷هجری شمسی بود که آخرین ضربه‌ متهٔ حفاری‌اش فرود آمد و نفت با فوران خود موجبات خوش حالی تیم اکتشافی و بیش از همه‌ دارسی و شرکایش را فراهم کرد و از سوی دیگر شاید سویه تاریخی حیات ما را به مسیری سراسر چالش و حساسیت درانداخت.

مجموعه طلای سیاه در مرور این مسیر پرافت وخیز، معرفی چشم‌انداز‌ها و گستره وسیعی از رویکردهای هنری را دستور کار قرار داده و امروز پس از گذشت بیش از صدسال فرهنگ نفتی در خاورمیانه را بازخوانی می‌کند. نمایشگاه ازعناصر و المان‌های نفتی متنوعی مملو شده است. از تراوش نفت از چهره دفرمه‌شده انسانی که بشکه نفت را تداعی می‌کند، شیر نفت و نازل پمپ‌بنزین گرفته تا بشکه‌های روغن‌موتور و دکل‌های نفتی. چهره‌های تاثیرگذار در این عرصه هم سوژه نگاه بعضی از هنرمندان این نمایشگاه است. تابلوی نقاشی شده مصدق قهرمان ملی صنعت نفت مصدق و عکسی دیجیتال از پرتره‌ ویلیام ناکس‌دارسی؛ سیگار برگ کوبایی به‌دست و با غبغبی برآمده.

داستان نفت در این مجموعه از دیدگاه‌های متعددی روایت می‌شود. از سازه‌ای انسانی که از طریق سرمی که او را به دکل نفتی وصل کرده و خونی که از دکل در رگ‌های او جاری است، تا دخیل‌های سبزی که به دکل حفاری بسته شده‌اند و یادآور سقاخانه‌ها است. تابلویی سه لته هم به رنگ‌های پرچم ایران اختصاص پیدا کرده و لکه‌های سیاه نفت در این رنگ‌ها شناورند. جای دیگر هم بشکه‌ای طلایی رنگ می‌بینیم که ضربه‌های متعددی به آن وارد شده است.

ماده محوری یکی از عمده‌ترین رویکرد‌ها در تولید آثار این نمایشگاه است. این وجه موجب شده تا بیننده این آثار در بیشتر موترد با اله‌مان‌ها و عناصر آشنایی چون دکل نفت، ابزار و وسایل پالایشگاهی و از این دست روبه رو شود با این وجود حلقه ارتباطی این آثار خود موضوع نفت است و این آثار از نظر بصری و فرمی ارتباط خاصی با هم پیدا نمی‌کنند و هر هنرمند تلاش کرده که این موضوع را به زبان خودش بیان کند.

نفت از جمله موضوعاتی است که به واسطه ارتباط تنگانگ‌اش با زندگی روزمره ایرانیان تاکنون دستمایه خلق آثار هنرمندان متعددی در عرصه‌های مختلف قرار گرفته است اما این اولین بار است که مضمون مشترک آثار هنری در مجموعه‌ای واحد شده و هنرمندان ایرانی به شکلی گسترده به آن پرداخته‌اند. این مجموعه در حقیقت فضایی را به وجود آورده که توجه ما را به این تکته جلب می‌کند که در ورای هر مفهوم و مضمون همواره ابعاد متعددی وجود دارد که شاید از نگاه ما دور مانده باشد.

انتهای پیام/

روزبه صدر