مصطفی کیایی : جشنواره فجرمهم ترین اتفاق سینمایی ایران است، وقتی نوع داوری ها به سمت یک سینمای خاص می رود و آن تبدیل به ارزش می شود، من جوان هم امسال وقتی می خواهم فیلم بسازم به سراغ سوژه هایی خواهم رفتم که آن ها دوست دارند و از مسیر اصلی ام خارج خواهم شد و دیگر نمی توانم فیلمی بسازم که نیاز امروز جامعه ایران را برطرف کند. در چنین شرایطی آن جوان به سراغ فیلمی می رود که نه سر داشته باشد و نه ته. در یک لوکیشن بسته در روستا، دوتا حوض ماهی و یک درِبسته فیلمش را می سازد و همین فیلم هم بهترین فیلم جشنواره می شود و دردی را درمان نمی کند. در سال های مختلف این مسئله را داشتیم. اصولا سیاست گزاری جشنواره از ریشه غلط است. وقتی مدیری می آید شعار می دهد که امسال سال آشتی مردم با سینما است، باید سیاست گزاری به این سمت حرکت کند. نوع نگاه و همه اجزای این قضیه یک دست و هماهنگ باشد.
محسن کیایی : آدرس غلط به مردم می دهند. من جوان بازیگر می خواهم مسیرم را انتخاب کنم و ممکن است سال ها بیکار بمانم تا نقشی که دوست دارم را بازی کنم. اما وقتی می بینم که داوران فقط به کسانی که سال هاست بازی می کنند و یا یک نقش جشنواره ای و مورد پسند آن ها را ارائه می کنند و کار جدی من را نمی بینند دلسرد می شوم. نقشی که برای رسیدن به آن تلاش ویژه ای کردم. من خودم را مثال نمی زنم. معتقدم که در همه زمینه ها به مخاطب آدرس غلط می دهند. از سالی که "جدایی نادر از سیمین" اکران شد، بعد از آن همه کارگردانان می خواهند همانند اصغر فرهادی فیلم بسازند.
مصطفی کیایی : سر فیلم "ضدگلوله" به آقای هاشمی گفتم امسال حتما به شما جایزه می دهند. گفت نه این ها به من جایزه نمی دهند. گفتم چرا؟ گفت یک صحنه را برای من نگذاشتی در این فیلم شدید گریه کنم یا از رفتارم پشیمان باشم. این را می خواهم بگویم که در جشنواره فیلم فجر همه چیز از پیش مشخص شده است.
سام قریبیان : ساختار این جشنواره به طور کل غلط است، با سیستم کن و برلین و اسکار بخواهی مقایسه کنی، هیچ ربطی به هم ندارند. جشنواره فیلم فجر یک چیز من در آوردی نیم بندی است که از ریشه غلط است و به مدیر قبلی و جدید هم ارتباطی ندارد.اگر جشنواره دولتی است، نباید خط مشی را برای مردم تعیین کنند. دبیر جشنواره نباید هرسال عوض شود.
میلاد کی مرام : من یک پیشنهادی دارم، جشنواره فیلم فجر با یک نگاه دولتی به قوت خود باقی بماند و در کنار آن یک جشنواره خصوصی هم راه بیندازیم تا فضای دیالوگ شکل بگیرد و حرف بزنند. فیلمی که در این جا مورد توجه قرار نمی گیرد، در جشنواره های خارجی دیده می شود و جایزه دریافت می کند. فیلم هایی که این جا جایزه می گیرند ، هزینه تولید خودش را هم در نمی آورد.
مصطفی کیایی : امسال در جشنواره چیزهایی را دیدم و شنیدم که صورتم سرخ شد و خجالت کشیدم.
محسن کیایی : در برنامه هفت اعلام کردند که فیلم "شیار "143جایزه بهترین فیلم از نگاه مردم را در استان البرز دریافت کرده است و جایزه بهترین فیلم استان البرز در خانه ما بود . نکته خیلی مهم این بود که "شیار 143 " در استان البرز اکران هم نشده بود.
در این سال ها فیلم به فیلم رشد تکنیکی در فیلم هایت به وضوح دیده می شود؛ کمی زود است اما شاید داری به یک کارگردان صاحب سبک تبدیل می شوی.
مصطفی کیایی : من فکر می کنم دلیل اولش افزایش تجربه ام بوده و این که تکلیف ام با خودم مشخص شده است، این که راحت تر به فرمی که خودم می خواهم رسیده ام و می دانم که از بازیگر چه چیزی می خواهم. حاضر نیستم دیگر فیلمنامه بنویسم، یکی از سخت ترین کارهای سینما نوشتن فیلمنامه است. بعد از" ضد گلوله" 20 تا فیلم خواندم اما دیدم هیچ کدام از این ها از جنس من نیست و ترجیح دادم که فیلمنامه ام را خودم بنویسم، چون تکلیفم با خودم مشخص است و می دانم در فیلمنامه ای که می خواهم کارکنم چه چیزی باید انجام دهم.
یکی از ویژگی های "خط ویژه" تیتراژ ابتدا و انتهای این فیلم است، پیداست که ایده و فکری پشت این مسئله است. در سینمای ایران معمولا کسی به تیتراژبها نمی دهد . چطور به این تیتراژ رسیدید؟
مصطفی کیایی : ایده تیتراژ از زمان نگارش فیلمنامه با من همراه بود، ساختار قصه به گونه ای بود که باید از یک کلانی شروع می کردم تا به جزء انتهایی برسم. باید شهری پر از معضلات را تصویر می کردم و تا انتها ادامه می دادم . می دانستم این دو پلان را برای این فیلم می خواهم. می خواستم شیوه دکوپاژم خیلی پیچیده و خاص نباشد و بیرون نزند. اصولا من بازیگری که بازی اش بیرون بزند را دوست ندارم. از میانه راه حساس شدم که این دو پلان به ابتدا و انتهای فیلم من مربوط است یا نه و بالاخره به این نتیجه رسیدم که باید از این دو پلان در فیلم استفاده کنم. برای این پلان دنبال جایی بودم که مجموعه ای از بانک های تهران موجود باشد و برای همین خیابان جردن را انتخاب کردم. کار کردن در این خیابان هم خیلی سخت بود، هلی کوپتر کوچک حامل دوربین صدا می کرد و مردم ناخواسته بالا را نگاه می کردند و فیلمبرداری خراب می شد.
جغرافیای شهری در فیلم تو نقش اساسی دارد، همه پلان ها به لحاظ منطقه ای از شهر که در آن دیده می شود به هم پیوسته اند. این اتفاق چگونه افتاد؟
مصطفی کیایی : من در مرحله پیش تولید به همه این ها فکر کرده بودم که نباید این اتفاق بیفتد و با مدیر تولید و فیلمبردار صحبت کرده بودم که نباید یک پلان در این سر شهر و یک سکانس در آن سر شهر بگیریم، از نظر بافت شهری همه اصول باید رعایت می شد تا بتوانم چیزی که می خواهم را ارائه کنم. من در مراحل تولید و پیش تولید به همه این مسائل فکر کرده بودم، می شود در سینمای ایران فیلم را سر وقت کلید زد. هفت صبح فیلمبرداری را شروع می کردم. در اولین روز فیلمبرداری ام یک پلان را گرفتم که در سینمای ایران سابقه نداشته است. بازیگر هایم همه همراهی ام کردند و کاملا حرفه ای بر خورد کردند.ما در این فیلم غُرغر از کسی نشنیدیم.
سام قریبیان : من معتقدم باید صدابرداری و طراحی صحنه و لباس این فیلم دیده می شد، به ما بانک نداند و ما مجبور شدیم که دکور بسازیم برای بانک های موجود در فیلمی که داشتیم کار می کردیم. در این فیلم تصویر درستی از تهران ارائه می شود، در "گناهکاران" هم ما سعی کردیم تصویر درستی را از شهر تهران به مخاطبان ارائه کنیم. به دلیل این که من سال ها خارج از کشور بودم و در آمریکا در هفته فیلم های ایرانی در دانشگاه یو سی ال ای، فیلم هایی که نمایش داده می شد، تصویر درستی از ایران ارائه نمی شد و همه با یک پیژامه و آفتابه در صف دستشویی بودند. همه این فیلم ها هم محصول بنیاد سینمایی فارابی بود.
یکی از ویژگی های فیلم ات کارگردانی تو و مدیریت کردن بازیگرهای "خط ویژه" در پلان های شلوغ است، در این مورد کمی توضیح بده.
مصطفی کیایی : گاهی وقت ها شما یک فیلمی را می بینی و ممکن است آن فیلم را دوست داشته باشی حالت را خوب می کند، فیلم دیگری را می بینی که همه چیز آن از میزانسن ها و دکوپاژ مرتب است اما فیلم را دوست نداری، به نطر من همه چیز بر می گردد به حال فیلم، حال فیلم از همین چیزها نشات می گیرد، ازجاهایی که کارت سخت تر است و تو از آن نمی گذری. سینما یک صنعت است و به راحتی می توانید سینما را با یک دوره کلاس رفتن بشناسی و فیلم بسازی، اما این که حال فیلمت در بیاید و آن روح تو در اثر دمیده شود بستگی به شرایط مختلفی دارد. یکی می شود بهرام بیضایی، یکی دیگر اسپیلبرگ و دیگری هم مصطفی کیایی. به نظر من مهم این است که حس و حال فیلم ات در بیاید. در خط ویژه حال من خوب بود چون همه با من همراه بودند،من در سینما دنبال ادا و اطوار نیستم ، هیچ عطشی برای فیلمسازی ندارم. باید یک اتفاق برای من بیفتد تا به سراغ سوژه ای بروم و من را درگیر کند. تهیه کننده من سه ماه است می گوید مصطفی فیلمنامه تازه ات را بیاور تا کار را شروع کنیم اما من فیلمنامه ندارم. چطور می شود فیلمی ساخته شود که کارگردانش به آن اعتقاد نداشته باشد و بخواهد مردم این فیلم را ببینند. حال خوب یعنی این که در تمام پلان هایت حس زندگی جاری باشد. کارگردانی فقط دکوپاژ کردن نیست، مدیریت کردن تیم بازیگری است، من با سام و میلاد سر هر سکانس می نشستیم و ساعت ها بحث می کردیم تا به یک نقطه مشترک برسیم. من اگر برای یک بازیگر بازی کنم، مثل این است که یک بازیگر برای من دکوپاژ کند. من به این بازیگر ها اعتقاد داشتم ، سام قریبیان به من روز دوم گفت اگر فکر می کنی من برای این نقش مناسب نیستم، بهم بگو ومن بهش گفتم من اعتقاد دارم که تو باید این نقش را بازی کنی. من هرجا فیلم را با تماشاگر دیدم، دریافتم نقشی که بچه ها را بازی کرده اند برای آنها پذیرفته شده است. سر سکانس های تعقیب و گریز دست می زنند و با آن ها همذات پنداری می کردند.
محسن کیایی : از فیلم اول مصطفی، روز آخر فیلمبرداری همه ناراحت بودند و می گفتند این بهترین کاری بود که انجام دادیم و حال و احوال خوبی داشتیم. ما کوچک ترین بحث و جدلی سر فیلم نداشتیم و فضای همدلی بر پشت صحنه حاکم بود. روحیه دوستی به وجود آمده بود. من به خودم اجازه می دادم که با میلاد در مورد دیالوگ هایش حرف بزنیم.
میلاد کی مرام : از "خط ویژه" کار گروهی را آموختم، با مدیریت درست مصطفی و رفاقتی که میان ما وجود آمد، فیلم خوب و آبرومندی شد. هیچ فیلمی خوبی نیست که کارگردان خوبی نداشته باشد. بزرگ ترین علت موفقیت خط ویژه کار گروهی بچه ها و تیم ورک بودن این کار بود.
سام قریبیان : من در اکثر پلان ها با بچه ها نبودم و در سکانس های شلوغ نقش زیادی نداشتم. اما همین انرژی که بچه ها گفتند در پشت صحنه حاکم بود. من این شانس را داشتم درکنارشان باشم و انرژی مثبت بگیرم، البته این دوری خیلی خوب بود چون جنس بازی های ما باهم فرق می کرد و این باعث می شد تاثیری روی بازی همدیگر نداشته باشیم.
ازجایی که بچه ها وارد خانه خواهر شاهین می شوند، فیلم مضمونی شعاری به خود می گیرد، چرا ؟
مصطفی کیایی : من به این نتیجه رسیده بودم که ممکن است در جاهایی به شعار نزدیک شوم اما کار خودم را انجام دادم. خیلی ها به من انتقاد کردند که در سکانس آخر چرا این پول ها را بر سر مردم می ریزند. من معتقد بودم پولی که برای مردم است باید به خودشان بازگردد. این بچه ها هم از اول رابین هود نبودند که پول را بگیرند و به مردم بدهند، این ها در موقعیتی قرار می گیرند که نمی خواهند پول ها به مقدم برگردد و می دانندکه فردا هم دستگیر خواهند شد و چاره ای نخواهند داشت. تصمیم گرفتم به قیمت شعاری شدن ماجرا این بخش را بگذارم، ترجیح دادم این شعار مطرح شود. حاشیه های نشست:
*میلاد کی مرام این روزها مشغول بازی در فیلم تازه حسین فرحبخش با عنوان "مستانه" است از سر صحنه فیلمبرداری این فیلم به هنرآنلاین آمد تا در نشست این فیلم و هفت سین هنرآنلاین حضور داشته باشد. میلاد پرشور و انرژی در این مراسم حاضر شد و به بحث و گفت و گو پرداخت. او دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول مرد را از سی و دومین جشنواره فیلم فجر به واسطه حضور در این فیلم دریافت کرد و آن را به موسسه محک برای تامین هزینه های کودکان سرطانی اهدا کرد.
*سام قریبیان اولین نفری بود که سر وقت خود را به نشست خبری رساند و علیرغم مشکلات و گرفتاری هایی که داشت به هنرآنلاین آمد تا در مورد تازه ترین فیلم مصطفی کیایی و نقش متفاوتی که در این فیلم ایفا کرده است، گفت و گو کند.
*مصطفی کیایی این روزها صاحب فرزندی به نام کارن شده است، فرزند اول مصطفی در تاریخ 12 اسفندماه ،دو روز قبل از اکران "خط ویژه" به دنیا آمد. او این روزها به شدت درگیر فرزندش بود اما ترجیح داد برای اولین بار نشست رسانه ای فیلمش در خبرگزاری هنر ایران حاضر شود.
*محسن کیایی بازیگر فیلم "خط ویژه" از دیگر عزیزانی بود که به همراه مصطفی کیایی برادرش به هنرآنلاین آمد تا ناگفته هایش را در مورد فیلم "خط ویژه" بیان کند.
گفت و گو: مازیار فکری ارشاد - سام بهشتی