سرویس تئاتر هنرآنلاین //
عدم شناخت صحیح و ناآگاهی مدیران و متولیان فرهنگی، سیاسی و اجتماعی در سطح کلان نسبت به هنر نمایش و میزان تاثیرگذاری آن در جامعه، طی سه‌دهه گذشته همواره به عنوان یکی از مهم‌ترین دلائل عدم حمایت کافی و شایسته از این هنر فرهنگ‌ساز و ارزشمند، از سوی هنرمندان تئاتر مطرح شده تا جائی که بعضی از اهالی تئاتر بر این باورند تا مادامی که این مدیران به شناخت درستی از تئاتر و اهمیت آن در جوامع انسانی نرسند، هیچ وقت حمایتی درخور از این هنر در کشور ما صورت نخواهد گرفت.
در همین راستا شهرداری تهران چند سالی است با در اولویت قرار دادن ساخت فضاهای فرهنگی و هنری نقش مهمی را در افزایش فضاهای فرهنگی هنری پایتخت برعهده گرفته و ساخت مرکز تئاتر حرفه‌ای خاوران (در جنوب‌شرقی تهران) و مرکز نمایش‌های آئینی سنتی صبا (در شمال تهران) از جمله این فعالیت‌ها هست.
چهارشنبه گذشته 27 آذرماه، جمعی از هنرمندان تئاتر به همراه احمد دنیامالی، عضو شورای اسلامی شهر تهران و خلیل راحتی، مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران از این پروژهها بازدید کردند. بر همین اساس به سراغ این هنرمندان رفتیم و نظر آنها را درباره این دو پروژه مهم تئاتری جویا شدیم.
فعالیت بلندمدت گروه‌های حرفه‌ای مخاطب را به این سالن‌ها می‌آورد
داوود رشیدی ، کارگردان و بازیگر پیشکسوت و مطرح تئاتر کشور با ابراز خرسندی از ساخته شدن سالن‌های جدید تئاتر در شهر تهران، معتقد است؛ این سالن‌ها ویژه نمایش‌های بزرگ و بسیار حرفه‌ای ساخته شده‌اند و این به نوبه خود و در وهله اول بسیار جای تشکر دارد؛ اما مسئله این است که در هر سالنی چنان چه نمایش با کیفیت روی صحنه برود، تماشاگر خودش را به آن سالن می‌رساند.
رشیدی با بیان اینکه باید در این سالن‌ها نمایش‌هایی با کیفیت بسیار خوب اجرا کرد، گفت: در کنار اجرای نمایش‌های حرفه‌ای و با کیفیت، مسئله مدیریت این سالن‌ها نیز بسیار حائز اهمیت است، زیرا در صورتی می‌توان به صورت مستمر از این سالن‌ها که با این هزینه سنگین ساخته شده‌اند بهترین استفاده را کرد که مدیرانی حرفه‌ای و متخصص آنجا را اداره کنند.
این هنرمند باسابقه تئاتر همچنین با اشاره به اینکه استفاده از مدیرانی که سابقه مدیریت در تئاتر را دارند مطمئنا کمک زیادی به رونق این سالن‌ها می‌کند، خاطر نشان کرد: باید توجه داشت که این سالن‌ها برای استفاده افراد حرفه‌ای ساخته شده و به همین دلیل باید این سالن‌ها را در کنار یک برنامه بلند مدت و دقیق در اختیار افراد حرفه‌ای قرار داد تا آثاری اجرا بشوند که در سطح این سالن‌ها باشد.
سالن‌ها باید توسط مدیران متخصص و حرفه‌ای اداره شوند
پری صابری نیز که در جمع هنرمندان برای بازدید از این دو پروژه حاضر بود، درباره وضعیت سالن‌های تئاتری در حال ساخت با بیان اینکه؛ مجموعه‌هایی که ساخته شده بسیار مجهز و خوب ساخته شده‌اند، گفت: هنوز تجهیزات این سالن‌ها تکمیل نشده و بخاطر اینکه این تالارهای نمایشی برای اجرای نمایش‌های بسیار پیشرو ساخته شده‌اند بدون تجهیزات هیچ کاربردی نخواهند داشت.
این کارگردان شناخته شده تئاتر ادامه داد: نکته مهم دیگری که در رابطه با این سالن‌ها وجود دارد این است که این سالن‌ها برای اجرای آثار بسیار بزرگ ساخته شدند و باید آثاری هم در آنجا روی صحنه برود که به این مجموعه بخورد، ضمن اینکه مدیران معمولی از عهده اداره چنین سالن‌هایی برنمی‌آیند و باید برای این سالن‌ها مدیرانی را اختصاص بدهند که بسیار حرفه‌ای و با وسعت دیدی جهانی و به روز آنجا را اداره کنند. نویسنده و کارگردان "هفت شهر عشق" افزود: یک برنامه‌ریزی طویل المدت، درجه یک و دقیق نیاز اصلی برای بهره‌برداری کامل از این سالن‌ها است و من نگران این مسئله هستم که اگر برنامه‌ریزی دقیق برای این تالارها صورت نگیرد؛ این سطح تالارها به تالارهای دسته دوم و سوم نزول کند و محلی برای اجرای نمایش‌های سرگرم کننده بشود و نه اجرای آثار فاخر.
او همچنین با زیبا توصیف کردن مجموعه "صبا" در باغ ملک گفت: سالن‌های صبا نیز برای اجرای نمایش‌های مدرن بسیار خوب هستند اما باید توجه داشت که این سالن‌ها همانند سالن‌های معمولی نیستند و نیازمند مدیران متخصص، حرفه‌ای و توانمندی هستند که بتوانند آنها را اداره کنند. در واقع در صورت وجود چنین مدیرانی و وجود یک برنامه‌ریزی دقیق و درجه یک این سالن‌ها می‌توانند آینده خوبی داشته باشد.
نویسنده و کارگردان "من از کجا، عشق از کجا" با تاکید بر اینکه وجود تالار وحدت، تئاتر شهر و ایرانشهر به عنوان سالن‌های حرفه‌ای تئاتر واقعا جوابگوی نیازهای شهری مانند تهران با این جمعیت نیستند و وجود مدیرانی که متوجه اهمیت تئاتر هستند و با ساخت این سالن‌ها می‌خواهند به فرهنگ و هنر پر و بال بدهند بسیار ارزشمند است، خاطر نشان کرد: تنها چیزی که کمی دلگیر کننده است، این است که زمانی می‌خواهند این بناها را بسازند با کسانی که در این کار هستند هیچ مشورتی نمی‌‌کنند، ضمن اینکه نباید فراموش کرد در کنار ساخت این مجموعه‌های جدید باید توجه داشت که از داشته‌های موجود خود نیز حفاظت کنیم و مرمت و تعمیرات و بازسازی سالن‌هایی مانند تئاتر شهر و تالار وحدت را فراموش نکنیم.
از دیدن این سالن‌ها هم خوشحال شدم و هم غمگین
داوود فتحعلی بیگی ، کارگردان و نمایشنامه‌نویس پیشکسوت تئاتر به عنوان یکی از هنرمندانی که از این دو پروژه بازدید کرده، درباره کم و کیف سالن‌ها و همچنین شیوه اداره آنها گفت: در ارتباط با خاوران باید بگویم که مجموعه عظیمی ساخته شده و از جهت فنی و حرفه‌ای بسیار بنای قابل توجهی است اما اینکه چه برنامه‌ای برای بهره‌برداری از این مجموعه دارند مسئله بسیار مهمی است که به نظر من باید به آن توجه داشت.
این کارگردان تئاتر افزود: بسیاری نظرشان بر این بود که این مجموعه به لحاظ جغرافیایی می‌توانست جای دیگری ساخته بشود و به منظور فراهم کردن فرصتی برای تئاتر حرفه‌ای می‌توانستند همین فرهنگسرای خاوران را تکمیل کنند یعنی به نظر من اگر همین آمفی تئاتر تابستانی خاوران را به یک سالن روپوشیده تئاتر تبدیل می‌کردند به نظر من می‌توانست پاسخگوی نیازهای فرهنگی آن منطقه باشد. نکته دیگر این است که بعد از اتمام ساخت این پروژهها باید دید که این سالن هزار نفری که در خاوران ساخته شده را قرار است با چه برنامه‌هایی پر بکنند؟ قرار است چه نمایش‌هایی در آنجا اجرا بشود؟ و اینکه قرار است چه کسانی بیایند بلیت بخرند؟
فتحعلی‌بیگی همچنین در رابطه با مرکز نمایش‌های آئینی سنتی صبا با بیان اینکه؛ آنجا یک ساختمان تجاری است که در کنار آن دو سالن تئاتر نیز ساخته شده، گفت: از نحوه معماری سالن‌ها مشخص است که سازندگان آن هیچ شناختی از نمایش آئینی سنتی نداشتند و فکر کردند اگر جایی را بسازند که در آن حوض باشد یعنی سالنی برای نمایش سنتی ساخته‌اند.
او در ادامه با بیان اینکه؛ این سالن‌ها هیچ ارتباطی با نمایش‌های آئینی سنتی ندارند، درباره دو سالن در حال ساخت این مجموعه توضیح داد: از دیدن مجموعه صبا هم خوشحال شدم و هم غمگین. از این جهت خوشحال شدم که بالاخره در کنار یک مجتمع تجاری دو سالن تئاتر هم ساخته شده و بالاخره اضافه شدن حتی یک سالن هم برای اهالی تئاتر خوشحال کننده است، اما از این جهت غمگین شدم که با وجود هزینه سنگینی که ساخت این سالن‌ها دارد، بخاطر استفاده از سازه‌های جدید و مدرن فرنگی (مثل شیشه و آهن) هیچ حسی در آنجا وجود ندارد و در واقع یک مجموعه تجاری سرد و بی‌روحی است که در کنارش دو سالن تئاتر هم وجود دارد.
این هنرمند تئاتر ادامه داد: یکی از زیبایی‌های نمایش‌های سنتی در سادگی آن نهفته است، دیگر اینکه معماری آن طبعا باید تحت تاثیر معماری سنتی ما باشد تا آن حس گرمی و با نشاط را به فرد منتقل کند. در واقع نمایش‌های آئینی سنتی نیازی به دستگاه‌های مکانیکی مدرن یا مثلا منجنیق برای بالا و پایین بردن صحنه و از این دست امکانات ندارد به عبارتی دیگر امکاناتی که فراهم کردند به درد نمایش‌های مدرن و تجربی می‌خورد و نه نمایش‌های سنتی.
فتحعلی بیگی در پایان تاکید کرد: ماهیت ساخت سالن تئاتر توسط شهرداری به خودی خود جای تقدیر دارد و همه تئاتری‌ها از این کار خرسند هستند.
هیچ مدیری به تنهایی نمی‌تواند این مجموعه‌ها اداره کند
اسماعیل خلج هنرمند پیشکسوت عرصه تئاتر کشور هم پس از بازدید از پروژه خاوران و مرکز نمایش‌های آئینی سنتی صبا با بیان اینکه؛ شکی وجود ندارد که از نظر فنی برای ساخت این دو مجموعه کارهای کارشناسانه زیادی صورت گرفته، گفت: اداره کردن این دو مجموعه به ویژه خاوران، باید به یک مدیر خیلی قوی سپرده شود تا بتواند این سالن‌ها را به طور مستمر و دائمی در حال فعالیت نگه دارد. واقعا کشاندن روزانه هزار تماشاگر به آن سالن کار سختی است، اما در هر صورت امیدوارم که چرخ این سالن‌ها شروع به چرخیدن کند تا بعد ببینیم کار به چه نحو پیش خواهد رفت.
او در خصوص اختصاص سالن نمایش صبا به اجرای نمایش‌های آیینی سنتی نیز گفت: تعریف نمایش‌های سنتی کمی مبهم و در پرده است و در این سالن‌ها هر نمایش دیگری را هم می‌شود روی صحنه برد و الزامی نیست که حتما با این عنوان نامگذاری شوند. همین‌طور که الان در سالن‌های تئاتر شهر نیز همه نوع نمایشی اجرا می‌شود.
این کارگردان و نمایشنامه‌نویس پیشکسوت تئاتر همچنین درباره چگونگی مدیریت مطلوب این سالن‌ها افزود: من فکر نمی‌کنم یک نفر به تنهایی بتواند این سالن‌ها را مدیریت کند و نیاز به کمک و همراهی خواهد داشت و فکر می‌کنم اگر مدیریت این مراکز با حضور کارشناسان تئاتر توامان شود نتیجه بهتری خواهد داشت.
او درباره نیاز به برنامه‌ریزی مبنایی و بلند مدت برای فعالیت سالن‌های نمایش در سطح شهر اظهار داشت: ساخت سالن‌ها باید روی نقشه فرهنگی تهران در نظر گرفته شود و نه نقشه جغرافیایی آن. شاید هر منطقه برای خودش یک نیاز مخصوص به خود را داشته باشد و مثلا منطقه‌ای اصلا سالن نمایش نیاز نداشته باشد و مثلا سالن ورزشی بیشتر مورد احتیاجش باشد. باید دید که در منطقه‌های فرهنگی چه کاری می‌شود کرد و البته بالا بردن فرهنگ هر منطقه‌ای بستگی به خود آن منطقه دارد و باید دید ساکنین هر منطقه چه بافتی دارند و بر اساس خواسته‌های آنها سالن‌ها را احداث کنیم. تئاتر تا حدی از ذهن تماشاگران عادی ما به دور است و کمتر با آن آشنا هستند. شاید در چنین منطقه‌هایی فقط راه‌اندازی سالن‌هایی که جنبه آموزشی داشته باشند کافی باشد تا اینکه بعد از آشنا شدن آنها با تئاتر، سالن‌های نمایش هم در ادامه ساخته شوند. راهکار دیگر ساخت سالن‌های کوچک و کم هزینه در تمام منطقه‌ها است که با پیش‌بینی برنامه‌هایی مناسب با شرایط فرهنگی‌شان همراه باشد.
سالن‌های مدرن و امروزی بدون المان‌های ایرانی
پریسا مقتدی ، بازیگر و کارگردان تئاتر هم که از این دو پروژه بازدید کرده با بیان اینکه؛ در وهله اول این مسئله که بالاخره مسئولان و متولیان فرهنگی احساس کردند که شهر نیازمند افزایش گسترش فضاهای تئاتری است برای من خوشحال کننده است، گفت: واقعیت این است که سال‌ها بود که در تهران سالنی با امکانات حرفه‌ای و مدرن که از همه جهت مناسب تئاتر باشد ساخته نشده بود و خوشبختانه این اتفاق با ساخت این سالن‌ها در خاوران و صبا اتفاق افتاده است.
مقتدی در ادامه درباره مرکز حرفه‌ای تئاتر ایران در خاوران اظهار داشت: به نظر من بهره‌برداری حداکثری و فعال شدن دائمی و مستمر سالن‌های این مجموعه به ویژه سالن اصلی آن که هزار نفر ظرفیت دارد در آینده نزدیک اتفاق نمی‌افتد و چشم‌اندازی که من می‌بینم 30، 40 سال طول می‌کشد.
مدیر تماشاخانه سنگلج افزود: موقعیت جغرافیایی سالن‌ها برای دسترسی مخاطب و همچنین ارتباط برقرار کردن با اهالی آن منطقه، از جمله عواملی هستند که در کوتاه مدت میسر نمی‌شود، ضمن اینکه سالن اصلی خاوران ویژه اجرای اثار بسیار بزرگ نمایشی ساخته شده در حالی که در یک دهه گذشته تعداد چنین آثاری در تئاتر ما از انگشتان دو دست هم کمتر است. در واقع به این دلائل نمی‌توان چنین تصور کرد که این مجموعه در آینده‌ای نزدیک به صورت مستمر فعال می‌شود. او با بیان اینکه؛ خوشحالی ساخته شده چنین مجموعه‌ای بعد از بازدید از آنجا افسوسی را برایش به دنبال داشته، گفت: ای کاش پیش از آغاز کار اجرایی هم از نظر موقعیت جغرافیایی و مکان‌یابی و هم از نظر ساخت نوع سالن‌ها کارشناسی دقیق‌تری صورت می‌گرفت و با اهالی تئاتر بیشتر مشورت می‌شد.
مقتدی همچنین درباره سالن‌های صبا در باغ ملک واقع در خیابان شریعتی که قرار است به عنوان مرکز نمایش‌های آئینی سنتی به بهره‌برداری برسد نیز اظهار داشت: سالن‌های صبا مانند خاوران هنوز خیلی آماده نشده و بیشتر کارشناسان برای ما توضیح می‌دادند که قرار است این سالن‌ها چگونه ساخته شوند و چه امکاناتی خواهند داشت اما این سالن‌ها برعکس خاوران، علاوه بر موقعیت خوب جغرافیایی از نظر کارکرد، فکر می‌کنم کاربردی‌تر است.
این مدیر و هنرمند تئاتر درباره نامگذاری صورت گرفته برای سالن‌های صبا تحت عنوان مرکز نمایش‌های آئینی سنتی نیز گفت: اتفاقا سوال اول من هم در همین باره بود و اینطور که به من گفتند قرار است نامگذاری جدید صوت بگیرد. زیرا علاوه بر اینکه این سالن‌ها از نظر معماری بسیار مدرن هستند و هیچ المانی از معماری ایرانی اسلامی در آنها دیده نمی‌شود، واقعا الزامی ندارد سالنی که هنوز افتتاح نشده و مشخص نیست چه برنامه‌هایی برای آن در نظر گرفتند را با این نام‌گداری سمت و سوی خاصی داد و کاربرد آن را محدود کرد.
مقتدی در پایان با اشاره به اینکه افق بهتری را برای سالن‌های صبا متصور است، اضافه کرد: نکته مهم دیگری که درباره این دو مجموعه وجود دارد و کاملا حس می‌شود این است که متاسفانه معماری هیچ کدام از این پروژهها رنگ و بوی معماری ایرانی و اسلامی دیده نمی‌شود و در واقع بسیار مدرن و امروزی هستند، در حالی که ترکیب مدرنیزم و المان‌های ایرانی دلنشین‌تر بود.
بهره‌برداری کامل از این دو مجموعه یک پروسه زمان‌بر است
اتابک نادری هم به عنوان کارگردان تئاتر که مدیریت مجموعه تئاتر شهر را نیز برعهده دارد، معتقد است؛ سالن‌های ساخته شده در مرکز تئاتر حرفه‌ای خاوران و مرکز نمایشی صبا در باغ ملک، استاندارترین و مجهزترین سالن‌هایی هستند که در آنها بهترین امکانات مورد نیاز هنرمندان تئاتر در نظر گرفته شده است.
نادری درباره این دو پروژه گفت: در درجه اول به عنوان یک شهروند و درجه دوم به عنوان کسی که فعالیت تئاتری نیز دارد از این بابت خوشحالم و به سازندگان این دو مجموعه بابت ایجاد اینچنین امکانات گسترده‌ای خسته نباشید می‌گویم.
مدیر تئاتر شهر افزود: البته این سالن‌ها هنوز به صورت کامل آماده نیستند و یک پروسه زمان‌بری باید طی بشود تا بتوان از این سالن‌ها به صورت کامل بهره‌برداری کرد.
او با تاکید بر لزوم برنامه بلند مدت و اجرای منظم آن توسط مدیرانی که قرار است این سالن‌ها را اداره کنند، اضافه کرد: استقرار گروه‌ها، تعریف کارکردها و شخصیت سالن‌ها تماما بستگی به سازمان مدیریتی این سالن‌ها دارد که با چه روش و نگاهی می‌خواهند مخاطب را جذب و به این سالن‌ها به صورت مستمر رونق بدهند.
نادری در پایان با اشاره به ضرب‌المثل مشهور"نو که میاد به بازار کهنه میشه دل آزار" در فرهنگ ما، خاطر نشان کرد: بی‌شک اضافه شدن سالن‌های جدید به فضای تئاتر تهران نیازی است که همیشه وجود داشته و در آینده نیز باید به این کار ادامه داد، اما باید توجه داشت که در کنار ساخت مجموعه‌های جدید، نباید مسئله حفظ، نگهداری و مرمت داشته‌هایمان را فراموش کنیم. به این معنی که نباید اینگونه باشد که با آمدن تئاتر شهر سنگلج را از یاد ببریم، با آمدن ایرانشهر، تئاتر شهر از یاد برود و به مرور داشته‌هایمان را از دست بدهیم.
لازم به یادآوری است، مرکز تئاتر حرفه‌ای خاوران در مساحت 28 هزار مترمربع مجموعه‌ای شامل یک سالن اصلی با ظرفیت هزار نفر و چهار سالن تئاتر تجربی با ظرفیت 150 نفر است. سالن اصلی از امکانات فنی بر اساس آخرین استانداردهای تکنولوژی روز دنیا برخوردار است و با دارا بودن امکان تغییر زاویه و ایجاد شیب در صحنه، پنج گالری پل نورپردازی متحرک، دیوار ضدحریق، امکانات اجرایی خاصی را جهت اجراهای تئاتر، نمایش های موزیکال و ارکستر های بزرگ ایجاد کرده است. فضای روباز این مجموعه در 3600 متر مربع نیز از دیگر ویژگی‌های قابل توجه این مجموعه است که امکانات خاصی را به هنرمندان آئینی و سنتی جهت اجرهای محیطی، خیابانی و آئینی می‌دهد. همچنین سالن سینما، گالری‌های مختلف، کتابخانه تخصصی، فضاهای آموزشی، اتاق‌های گریم، کارگاه خیاطی، کارگاه ساخت دکور، محل تخصصی برگزاری نشست‌های رسانه‌ای، رستوران و فضای تفریحی از دیگر فضاهای موجود در این مجموعه تخصصی است.
مرکز نمایش‌های آئینی سنتی صبا نیز که در مرکز شهر تهران و در فضای باغ ملک و در سه طبقه ایجاد شده و مراحل تکمیلی خود را پشت سر می‌گذارد. در طراحی و ساخت این ساختمان از المان‌های مذهبی با رویکردی نوین معماری بهره گرفته شده است. این مجموعه دارای 4 سالن با امکانات اجرایی ویژه از جمله سالن‌هایی با صحنه‌های متحرک است که شیوه‌های اجرایی خاصی را در اختیار کاربرانش قرار خواهد داد.
انتهای پیام/32/
حسین سینجلی