فیروز زنوزی جلالی در گفت وگو با هنرآنلاین گفت: جنگ ایران و عراق با شلیک نیروهای عراقی به ناوچه‌های ارتش ما شروع شد. من آنجا از نزدیک شاهد زحمات پرسنل نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران، ناوبان‌یار، ناخدا و کلیه پرسنل این نیرو بودم. به همین خاطر فکر کردم نوشتن این وقایع می تواند ادای دینی به زحمات و رشادت‌های این نیرو در آن دوران باشد.
فیروز زنوزی جلالی در دوران جنگ، افسر کمیسر دریایی ناوچه‌های ۶۵ پایی خرمشهر بوده است. او در اولین ناوچه‌های پایگاه دریایی خرمشهر که در اروندرود با نیروهای عراقی درگیر شدند خدمت کرد. این نویسنده پس از گذشت سال‌ها از واقعه خرمشهر داستان بلندی را با موضوع تلاش‌های نیروی دریایی ارتش در دفاع از خرمشهر نوشته است که دو قسمت آن آماده شده و در حال حاضر مشغول نوشتن بخش سوم آن است.
او درباره انعکاس وقایع هشت سال دفاع مقدس در ادبیات داستانی می گوید: با این که آثار متعدد داستانی برای ثبت وقایع هشت سال دفاع مقدس خلق شده اند اما ما هنوز نتوانسته ایم حق مطلب را درباره این دفاع مقدس خلق کنیم و هنوز در ابتدای راهیم. کدامیک از "حماسه ها " و نقطه عطف های ما در ادبیات جدی گرفته شده است ؟ این کوتاهی تنها به مقوله "دفاع مقدس " ختم نمی شود و خیلی از عرصه های جدی هنوز در ادبیات به جایگاه قابل قبول دست نیافته اند.
وی ادامه می دهد: یک سری از مسایل حاشیه ای گریبان گیر اهل قلم است ، به اعتقاد من بنیادی یا نهادی رسمی باید این مسائل را احیا کرده و در دستور کار قرار دهد ، برای مثال ایجاد تعامل با "اهل قلم" یکی از این راهکارهاست .
این نویسنده ادامه داد: من به طور کلی با سفارش نویسی موافق نستیم ، ولی به هر حال اگر نهادی این امر را در کانون توجه نویسندگان قرار دهد مفید و موثر است ، متاسفانه آثاری در خصوص هشت سال دفاع مقدس خلق شده ، اندک هستند و عدم توجه به این موضوع بزرگ ممکن است به غفلت تاریخی ادبیات از آن منجرشود .
وی تصریح کرد : متاسفانه در ادبیات ما تحقیق جایی ندارد و نویسنده سعی دارد با همان دانش ابتدایی وارد ادبیات شود و ادبیات به دست آمده نیز یک ادبیات دم دست و نپخته است زیرا تحقیق که به مطلب عمق می دهد در آن وجود ندارد .
این نویسنده افزود : تحقیق در ادبیات ما و جهان بسیار مهم است و ما منابع خام بسیاری در خصوص ادبیات پایداری و ... داریم که باید مورد توجه نویسندگان قرار گیرد و با استفاده از تحقیق دست به قلم برند که البته مسئولین امر نیزباید آستینی بالا بزنند . زنوزی جلالی خاطر نشان کرد : ما منابع بسیار غنی و عظیمی داریم ، اما تحقیقی در این رابطه وجود ندارد، مثلا نویسنده ای که می خواهد وارد عرصه جنگ شود باید به این منابع مراجعه کند وبعد از مطالعه و تحقیق وارد این عرصه شود و مسلما خواننده هوشمند درجه ارزشی یک اثر را درک می کند و می فهمد که آیا نویسنده با دست پربه میدان آمده یا خیر، و اگر اثر با تحقیق نوشته شده باشد ، از درجه ارزشی بالا برخوردار است و مسلما مورد توجه مخاطب قرار می گیرد .
این نویسنده خودش یکی از افسران ناوچه های 65 پایی نیروی دریایی بوده است گفت: در حماسه خرمشهر خودم در بطن کار بودم و در آنجا شهادت بسیاری از دوستان ام را از نزدیک دیدم و نگاه من نسبت به مساله خرمشهر نسبت به سایر افراد دیگر بسیار متفاوت است. کسانی که آن زمان دستی در آتش داشتند و آن واقعه را از نزدیک درک کرده اند می دانند که به خرمشهر آن گونه که شایسته آن است پرداخته نشده است.
وی افزود: اما با این همه منابع خوبی برای کار کردن روی این موضوع گردآوری شده است که اتفاقا از مایه های خوب داستانی برخوردار هستند که خاطرات رززمندگان و مردم عادی ماده خام خوبی برای نگارش ادبیات داستانی به شمار می روند.
زنوزی ادامه داد: خود من در یک رمان سه ایپزودی که هر اپیزود یک رمان مستقل نیز به شمار می رود که تاکنون دو ایپزود این رمان با نام های "سکان در میانه اروند" و "توپ پاشنه سمت ساعت 2 "منتشر شده است. جلد سوم این رمان نیز با نام "خرمشهر خرمشهر" بزودی منتشر می شود که کلیت این اپیزود درباره حادثه مهم خرمشهر وآزاد سازی آن است و شخصیت هایی که در دو رمان پشین حضورشان کمرنگ بوده است در این رمان شخصیت اصلی می شوند.
این افسر نیروی دریایی درباره جنگ در خرمشهر می گوید: حمله به خرمشهر زمانی آغاز شد که نخستین توپ توسط ناوچه های عراقی به نخلستان های خرمشهر شلیک شد و خیلی زود در خرمشهر جهنمی به پا شد که نظیرش را من هرگز ندیده ام و امیدوارم هیچ وقت دیگر شاهد چنین تهاجمی نباشیم. چون در آن زمان خودم در منطقه حضور داشته و شاهد تهاجم عراقی ها به خرمشهر بودم، این موضوع و رشادت های رزمنده های روی من خیلی تاثیر گذاشت و از آن موضوع مقدس دستمایه بسیاری از آثارم قرار گرفت.
وی خاطرنشان کرد من تا جایی که حافظه ام یاری می کند توانسته ام که این وقایعی را در حمله و دفاع به خرمشهر را از نزدیک درک کرده ام را در خاطر بسپارم و در دل اثری آن ها را مکتوب کنم. اما من یک نفر هستم هر چند تلاش کنم که تنها می توانم نیم بزرگی از وقایع این دفاع بزرگ را در آثارم به ثبت برسانم و باید سایر نویسندگان هم نسبت به خلق آثار درخشان در این حوزه احساس مسولیت کنند.
صابر امامی، شاعر و استاد دانشگاه هم با بیان این مطلب که هشت سال دفاع مقدس سمبل توانستن و پیروزی ملت ایران است گفت:از آنجا که هشت سال دفاع مقدس سمبل توانستن ملت ایران بود، به نظر می‌رسید جایگاه بسیار پررنگ‌تری در ادبیات معاصر ما داشته باشد، اما بنا به دلایلی، این اتفاق آن گونه که انتظار می‌رفت، نیفتاد.
وی درباره دلایل این امر گفت: بعد از اتمام جنگ، آنچه بیش از همه مورد توجه قرار گرفت، مرور خاطرات و یادآوری حرمت‌ها و دریغ خوردن ها بود. به بیان دیگر رزمندگان، نویسندگان و شاعران بیشتر به بیان خاطرات جنگ پرداختند و یاد شهیدان و دریغ از شهید نشدن‌شان در جبهه و اظهار تاسف از این امر جلوه بیشتری پیدا کرد. به همین دلیل بسیاری از مسائل از جمله موضوع هشت سال دفاع مقدس آن گونه که باید مورد توجه قرار نگرفت.
جواد محقق با بیان این مطلب که آثار متعددی در حوزه ادبیات دفاع مقدس خلق شده است گفت؛ در حوزه خاطره نویسی کتاب های متعددی از زبان کسانی که این حادثه مهم را درک کرده اند؛ نوشته شده است که بسیار قابل تامل است. وی افزود: در حوزه شعر شاعران بسیاری نسبت به دفاع مقدس و رشادت های سربازان ایرانی بی اعتنا نبوده اند که مجموعه ای ازاین شعرها گردآوری شده اند که قابل تامل هستند و من نیز همان زمان که حماسه خرمشهر به وقوع پیوست چندین شعر سرودم که این شعرها را همزمان در مطبوعات منتشر کردم اما چون هنوز مجموعه شعر دفاع مقدسی من منتشر نشده است که این شعرها در قالب کتاب منتشر نشده است.
این شاعر ادامه داد: به نظر من با گذشت زمان ازحماسه های مهمی چون هشت سال دفاع مقدس ، این حماسه هرگز ارزش تاریخی اش را از دست نخواهد داد و همچنان این موضوع می تواند دست مایه کار شاعران و نویسندگان قرار گیرد و با توجه به کتاب های خاطره ای که این روزها در باره هشت سال دفاع مقدس منتشر شده است می توان فصل جدیدی را درباره ادبیات دفاع مقدس آغاز کرد.
علیرضا محمودی ایرانمهر هم معتقد است که متاسفانه با خط کشی ادبیات و اهالی ادبیات به خودی و غیر خودی پرداختن به موضوعاتی چون دفاع مقدس تا به امروز چنین شرایطی فراهم نشده است که نویسنده ها آزادانه بتوانند از زوایه دید خودشان نسبت به موضوع جنگ بپردازند. چون هر نویسنده ای که به موضوع جنگ می پردازد عملا هم از طرف نویسندهای جریان روشنفکری و هم نویسندگان دفاع مقدس و جنگ طرد می شود و این ناشی از این است که در کشور ما ادبیالت حکومتی شده است.
وی افزود: بی شک نوع نگاه نویسنده ها نسبت به جنگ و دفاع مقدس متفاوت است و برخی از نویسنده ها در آثارشلان همواره در پی تقدس جنگ هستند و برخی نیز در پی این هستند که جنگ را از زاویه متفاوتی نگاه کنند. به نظر من یکی از بهترین آثاری که درباره دفاع مقدس و جنگ نوشته شده است اتفاقا همان کتاب هایی است که از زوایه دید متفاوت افرادی نوشته شده است که اتفاقا نگاه قدسی به جنگ نداشته اند و جنگ را با همه خوبی ها و بدی هایش دیده اند.
نویسنده مجموعه داستان "ابر صورتی" ادامه می دهد: به نظر من بهترین رمانی که درباره جنگ نوشته شده است رمان "کبوتر و قلب" سنگی نوشته رضا رئیسی است که سال ها پیش توسط انتشارات روشنگران و مطالعات شد و این روزها اتفاقا دربازار نایاب است.
به گفته ایرانمهر، رضا رئیسی در رمان "کبوتر و قلب سنگی" از دیدگاه بسیار متفاوتی به جنگ پرداخته است او دراین رمان اصلا نگاه تبلیغی نسبت به جنگ ندارد، داستان این رمان حول محور یک مرد کفتر باز برمی گردد که پس از اسارت خرمشهر به خرمشهر باز می گردد تا کبوتر هایش را با خودش ببرد اما اسیر می شود و در جریان این اسارت عاشق پرستار صلیب سرخ می شود و ماجرا هایی برایشان رخ می دهد.
این نویسنده که تاکنون جنگ دستمایه بسیاری از آثارش است می گوید: من داستان های متعددی درباره جنگ نوشته ام که تاکنون تنها تعداد محدودی از آنها در قالب کتاب منتشر شده اند و امیدوارم شرایطی فراهم شود تا تمام این داستان ها منتشر شوند.
ایرانمهر می گوید: برای پرداختن به جنگ و خلق شخصیت های که صرفا سیاه یا سفید نیستند و آدم های واقعی هستند باید مرز میان نویسنده ها برداشته شود و در پی این نباشیم که از کسانی که به جنگ رفته اند قهرمان بسازیم آن ها هم آدم های معمولی بوده اند با همه ویژگی های مثبت و منفی شان.
عباس براتی پورشاعر می گوید: خود من نیز همواره به مقوله دفاع مقدس در شعرهایم توجه داشته ام و آثار متعددی در این زمینه خلق کرده ام و فکر می کنم هیچ گاه نباید نسبت به این موضوعات در آثار ادبی بی اعتنا باشیم.
به گفته وی یکی از نقاط عطف هشت سال دفاع مقدس؛ آزاد سازی خرمشهر بود که اتفاقا تاثیر شگرفی نیز این موضوع بر ادبیات دفاع مقدس گذاشت و زمینه ای را فراهم کرد تا شاعران و نویسندگان بیشتر نسبت به پیروزی های چشمگیر رزمندگان اسلام احساس مسولیت کنند و دست به خلق آثار ارزشمند و ماندگار بزنند.
این شاعر ادامه داد: خود من شعرهای متعددی درباره دفاع مقدس به ویژه آزادی سازی خرمشهر سروده ام که این اشعار در مطبوعات منتشر شده اند. اما به نظر من حماسه هایی که در هشت سال دفاع مقدس رخ داد از چنان قابلیتی برخوردار است که می تواند دست مایه خلق آثار متعددی شود.
ولی الله سلیمی نویسنده و منتقد ادبیات داستانی گفت: به نظر من دفاع مقدس یکی از مهم ترین وقایع تاریخی ایران در 30 سال گذشته بوده است و این موضوع مورد توجه اهالی ادبیات قرار گرفته است؛ اما با این همه معتقدم که آثاری که در این زمینه خلق شده اند هنوز آن گونه که باید نتوانسته اند حق مطلب را درباره این وقایع تاریخی ادا کنند.
وی افزود: اگر خاطره نویسی را خمیر مایه اصلی ادبیات داستانی بدانیم به نظر من اتفاقا در این سال ها آثار ماندگاری در زمینه خاطرات اسرای جنگی، فرماندهان و افراد معمولی که در جنگ حضور داشته اند منتشر شده است که این خاطرات دست مایه خوبی برای خلق آثار ادبی خواهد بود.
این منتقد ادبیات داستانی که بخش عمده کارش متمرکز بر روی ادبیات دفاع مقدس است معتقد است که یکی از بهترین آثاری که در حوزه ادبیات جنگ نوشته شده است کتاب "نخل و نی" رضا رئیسی است و در او این رمان رئیسی به خوبی توانسته است که وقایعی که در خرمشهر رخ داده است را از زاویه دید یک فرد معمولی بیان کند.
او همچنین از آثار درخشانی که در حوزه ادبیات جنگ خلق شده است به "شطرنج با ماشین قیامت" نوشته حیب احمد زاده اشاره می کند. سلیمی معتقد است که در حوزه ادبیات داستانی داستان های کوتاه خوبی با مضمون دفاع مقدس نوشته شده است و باید در سال های آتی منتظر بود که شاهد انتشار آثار ارزشمندی در این زمینه باشیم.