گروه تجسمی هنرآنلاین: آثار هنر باستانی پاپیه-ماشه کشمیر در سراسر جهان شناختهشده و بخش اصلی بازار تزئینات اشرافی با پیشینه فرهنگی غنی و طولانی است. این هنر قدیمی ارتباطی نزدیک با ظهور اسلام در کشمیر دارد و صحنههایی از دربار مغول، آیات قرآن، اشعار فارسی و جاذبههای گردشگری نمادین کشمیر را به تصویر میکشد. هر چند، این هنر باستانی در حال ناپدید شدن است و تعداد هنرمندان فعال در آن انگشتشمارند.
مقبول جان هنرمند سرشناس پاپیه ماشه است که همراه خانوادهاش در منطقه لال بازار در سرینگر، کشمیر تحت کنترل هند زندگی میکند. او معتقد است نخستین نشانههای زوال در این هنر در دهه ۹۰ همزمان با اوج گرفتن ناآرامیها رخ نمود. با کاهش چشمگیر آمار گردشگران، تقاضا برای دستساختههای هنرمندان کشمیری کم شد و در سالهای اخیر هم چند رویداد پیاپی تیر خلاص را بر پیکر نیمهجان پاپیه ماشه زد.
ابتدا سیلهای ویرانگر سال ۲۰۱۴ از راه رسیدند، بعد نوبت به نادیده گرفتن استقلال و خودمختاری کشمیر در سال ۲۰۱۹ رسید و با پیدا شدن سر و کله ویروس کرونا در سال ۲۰۲۰، دیگر جانی در بدن هنرمندان پاپیه ماشه برای ادامه دادن مسیر پرسنگلاخ باقی نماند. تا حدود یک دهه پیش تقریبا تمام خانوادههای سرینگر به گونهای درگیر تولید آثار هنری پاپیه ماشه بودند اما امروز کمتر از ۳۰۰۰ نفر در این حرفه فعالند.
آمارهای رسمی حکومت محلی نشان میدهد ۱۰۰ هزار هنرمند پاپیه ماشه در کشمیر وجود دارند که مقبول و برادرش فردوس با همسرانشان از آن جملهاند. گرچه بسیاری از این هنرمندان تمام وقت خود را صرف تولید آثار هنری نمیکنند. اگر دولتمردان جامو و کشمیر به پاپیه ماشه هم به اندازه دیگر هنرها و صنایع دستی اهمیت میدادند، شاید امروز کسی نگران آینده این هنر باستانی نبود. فعالان این بخش حتی بیمه و کمکهزینه تحصیل فرزندان هم ندارند.
با این حال، مقامهای رسمی دولت محلی میگویند از درآمد ۱.۷ میلیون دلاری آثار هنری و صنایع دستی کشمیر در هر سال، فقط بخشی اندک از آن به پاپیه ماشه اختصاص دارد و این پشمینه و فرش کشمیر است که بیش از همه درآمدزایی میکند. ضمن اینکه صادرکنندگان پاپیه ماشه ساکنان کشمیر را با قیمتهایی ارزان میخرند و در اروپا به بهایی گزاف میفروشند. به همین دلیل، هنرمندان چندان دل خوشی از دلالان ندارند.
هیچکدام از دو پسر مقبول جان که مدرک دانشگاهی هم دارند نمیخواهند راه پدر را ادامه دهند و همین امر نگرانیها را درباره آینده و سرنوشت هنر پاپیه ماشه در کشمیر بیشتر کرده است. این هنر نسل به نسل و سینه به سینه در کشمیر منتقل شده و زنده مانده و اگر حمایت نشود، شاید در آینده نزدیک فقط بتوان نمونههای هنر دست هنرمندان پاپیه ماشه کشمیر را در موزهها و کتابها جستجو کرد.