سرویس فرهنگ و ادبیات هنرآنلاین: امروز پنجشنبه 25 اردیبهشت‌ماه در تقویم روز "پاسداشت زبان فارسی و بزرگداشت فردوسی" نام‌گذاری شده است. ابوالقاسم حسن‌پور علی طوسی معروف به فردوسی یکی از بزرگ‌ترین حماسه‌سرا در ایران و جهان است. او سال 329 شمسی در روستای باژ از توابع طبران طوس خراسان به دنیا آمد و در سال 416 هجری قمری چشم از جهان فرو بست و در توس به خاک سپرده شد.
شهرت او به دلیل سرودن کتاب "شاهنامه" طی سی سال است. روز پاسداشت زبان فارسی و روز بزرگداشت فردوسی هم‌زمان است چرا که زبان دانش و ادبیات در ایران عربی بود و فردوسی با سرون شاهنامه زبان پارسی را زنده و پایدار کرد. موضوع این شاهکار ادبی افسانه‌ها و تاریخ ایران از آغاز تا حمله عرب‌ها به ایران در سده هفتم میلادی است. این کتاب ارزشمند از سه بخش "اسطوره"، "پهلوانی" و "تاریخی" تشکیل شده است و در چهار دودمان پادشاهی پیشدادیان، کیانیان، اشکانیان و ساسانیان گنجانده می‌شود.
در تمام دوره‌ها نویسندگان و پژوهشگرانی بودند که به ابعاد مختلف شاهنامه بپردازند هر چند عظمت این کتاب برای هر شخصی که به سراغ آن می‌رود مانند گنجی ناشناخته باقی می‌ماند. به فردوسی و شاهکارش "شاهنامه" در چند سطر نمی‌توان پرداخت. این شاعر حماسه‌سرا افتخار همه ما ایرانیان است.
محمدرضا یوسفی نویسنده کودک و نوجوان، که به شکل متفاوتی به شاهنامه پرداخته است به هنرآنلاین گفت: از زمانی که نویسندگی را به شکل حرفه‌ای آغاز کردم از حدود 30 سال پیش، همیشه آرزویم بود به شاهنامه بپردازم. چون در کودکی نقال و پرده‌خوان‌ها را می‌دیدم که شاهنامه‌خوانی می‌کنند و این کهن الگو در ذهنم نشست کرده بود. دوست داشتم فرصت و امکانی پیش بیاید بتوانم شاهنامه را برای کودکان و نوجوانان به شکل داستان بنویسم و آن را از حالت شعر و متن کلاسیک دربیاورم تا در قالب متن نو و معاصر با ساختار داستان، درام و دراماتیزه باشد.
او افزود: آن مجموعه‌ای که از شاهنامه در ذهن داشتم کار کلانی محسوب می‌شد و از 20 سال پیش با ناشران، نویسندگان و پژوهشگران مختلف درباره آن صحبت کردم. ضمن این‌که یک‌سری کتاب نیز مانند "کارنامه اردشیر بابکان" و "حماسه سیاوش" را نوشتم تا آن فضا و روایتی را که مدنظرم بود بشناسم. اما هم‌چنان ذهنم مشغول کار بزرگی بود که نیاز به سرمایه‌گذاری داشت. ابتدا در فکرم این بود نهادی یک گروه از نویسندگان کودک و نوجوان را به خدمت بگیرد تا این مجموعه بزرگ را به سرانجام برسانیم. موقعیتی در موسسه صبا پیش آمد ولی برای ساخت انیمیشن از شاهنامه؛ ولی هم‌چنان معتقد بودم باید این آثار مکتوب و تبدیل به داستان شوند. اما مشکل سرمایه پا برجا بود تا این که به شکل اتفاقی با حسن ستارزاده مدیر انتشارات خانه ادبیات آشنا شدم و او نیز آرزوی مرا داشت و موافقت کرد تا کتاب‌ها نشر یابند.
یوسفی با این توضیح که تاکنون 56 جلد شاهنامه برای کودکان و 30 جلد مختص نوجوانان منتشر شده، ادامه داد: در تدارک بودیم 10 جلد نیز برای گروه سنی نوجوان در نمایشگاه کتاب امسال عرضه شود که به اپیدمی ویروس کرونا برخوردیم. محتوای "مجموعه رمان‌های شاهنامه‌ها" برای نوجوانان بازآفرینی ملهم از شاهنامه فردوسی است. هر فردی این کتاب‌ها را بخواند با داستان‌های اپیزودی به هم پیوسته روبرو می‌شود که در شاهنامه منفک هستند. شخصیت‌ها در زنجیره اسطوره تاریخی به هم متصل می‌شوند. با نوشتن این مجموعه رمان‌ها، خلاهای داستانی شاهنامه را پر کرده‌ام و آن گسیختگی که در شاهنامه وجود دارد در مجموعه رمان‌های شاهنامه از بین رفته است. اما در مجموعه شاهنامه برای کودکان، داستان‌ها به لحاظ موضوعی وابسته نیستند و فقط انتخاب و بازآفرینی شده‌اند.
او که از ابتدای شاهنامه به آن پرداخته است به محوریت دراماتیک داستان‌ها تاکید کرد و اظهارداشت: اگر از پادشاهی گفته می‌شود مثل انوشیروان و یا جمشید حتما باید کنش‌گری داشته باشند و این مقوله نیز مبتنی بر بازآفرینی است چرا که وقتی می‌خواهم ساختار دراماتیک به آن بدهم خود به خود روایت تاریخی شاهنامه فردوسی به هم می‌خورد به همین دلیل بازآفرینی می‌شود. هر چند برخی از این داستان‌ها نیز بازنویسی هستند هم‌چون داستان رستم و سهراب و رستم و اسفندیار.
یوسفی با بیان این‌که بعد از آن‌که داستان‌های شاهنامه تمام شد شخصیت‌های آن وارد تاریخ ایران می‌شوند، تصریح کرد: رستم، فردوسی و شخصیت‌های شاهنامه را به دوره‌های تاریخی کشورمان وارد کردم تا دوران معاصر. در حال حاضر این روند تاریخی تا قائم مقام و آغاز انقلاب پیشامشروطه انجام شده و شخصیت فردوسی و رستم که کهن الگوهای فرهنگی ما هستند در زمان دیگری وارد می‌شوند و انتقال تجربه دارند. کهن الگوها به لحاظ ساختاری همیشه در حافظه جمعی مردم جای دارند. همه ما رستم را می‌شناسیم و با به زبان آوردن نام او می‌رویم به چند هزار سال تاریخ ایران باستان چون کهن الگوها ریشه عمیق تاریخی دارند.
او فردوسی را یک نابغه دانست و ادامه داد: او فردی است که جلوتر از زمانه عمل می‌کند هم بُعد در زمانی دارد هم هر زمانی. فردوسی چنین پدیده‌ای است و وقتی شاهنامه را می‌خوانیم متوجه می‌شویم او ادبیات داستانی، اسطوره، جامعه‌شناسی، روان‌شناسی و مردم‌شناسی را به شکل بسیار حرفه‌ای می‌شناسد. اگر به این ابزار مسلط نبود نوشتن شاهنامه هم امکان نداشت. فردوسی شناخت بسیار عمیقی داشته و شخص شگفت‌انگیزی است. در شگفتم چه منابعی در اختیار او بوده که متاسفانه آن منابع دیگر در دسترس نیست.
یوسفی با بیان این‌که تاریخ مملکت‌مان مدیون فردوسی است و ایران را از فردوسی داریم، گفت: شاهنامه و فردوسی جایگاه متمایزی دارند و به یک ملت هویت می‌بخشند. این هویت ملی و شخصیت ملی که جهان ما را می‌شناسد را عمیقا مدیون فردوسی هستیم.